|
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus
|
| bet | 20/58 | | Sana | 28.02.2022 | | Hajmi | 474.17 Kb. | | #18217 |
Bog'liq sanoat-korxonalarida-elektr-energiya-sifat-ko-rsatkichlarini-tadqiq-etish 1-Sеntyabr mustаqillik bаyrаmi ssenariysi (1), Ekologik tushkunliklar, Mahmudova Dildora, chrome tarixiKattalikning o’lchami - ayrim olingan moddiy ob’ekt, tizim, hodisa yoki jarayonga tegishli bo’lgan kattalikning miqdori bo’lib hisoblanadi.
Kattalikning qiymati deganda qabul qilingan birliklarning ma’lum bir soni bilan kattalikning miqdor tavsifini aniqlash tushuniladi.
Qiymatning sonlar bilan ifodalangan tarkibiy qismini kattalikning sonli qiymati deyiladi. Sonli qiymat kattalikning o’lchami noldan qancha birlikka farqlanadi, yoki o’lchash birligi sifatida olingan o’lchamdan qancha birlik katta (kichik) ekanligini bildiradi yoki boshqacha aytganda Q kattaligining qiymati uni o’lchash birligining o’lchami [Q] va sonli qiymati q bilan ifodalanadi degan ma’noni anglashimiz lozim:
Q = q[Q]
.
Endi yana kattalikning birligiga qaytamiz. Ikki xil metall quvur berilgan bo’lib, birining diametri 1 m, ikkinchisiniki 0,5 m. Ularning ikkovini diametr bo’yicha solishtirish uchun, muayyan bir asos sifatida olingan birlik qiymati bilan solishtirishimiz lozim bo’ladi
Kattaliklarning birliklari
Kattalikning birligi deb - ta’rif bo’yicha soniy qiymati 1ga teng qilib olingan kattalik tushuniladi.
Ushbu atama kattalikning qiymatiga kiradigan birlik uchun ko’paytiruvchi sifatida ishlatiladi. Muayyan kattalikning birliklari o’zaro o’lchamlari bilan farqlanishi mumkin. Masalan, metr, fut va dyuym uzunlikning birliklari bo’lib, quyidagi har xil o’lchamlarga ega - 1 fut q 0,3048 m, 1 dyuym q 25,4 mm ga tengdir.
Kattalikning birligi ham, kattalikning o’ziga o’xshash asosiy va hosilaviy birliklarga bo’linadi:
Kattalikning asosiy birligi deb birliklar tizimidagi ihtiyoriy ravishda tanlangan asosiy kattalikning birligiga aytiladi.
Bunga misol qilib, LMT - kattaliklar tizimiga to’g’ri kelgan MKS birliklar tizimida metr, kilogramm, sekund kabi asosiy birliklarni olishimiz mumkin.
|
| |
