Xulosa
Mamlakatimizda chuqur o‘zgarishlar, siyosiy va ijtimoiy–iqtisodiy hayotning
barcha tomonlarini izchil isloh etish va liberallashtirish, jamiyatimizni demokratik
yangilash va modernizasiya qilish jarayonlari jadal sur’atlar bilan rivojlanib
bormoqda. Bunda kuchli fuqarolik jamiyatini shakllantirish yo‘lida belgilab
olingan va izchil ravishda amalga oshirilayotgan ulkan vazifalar mustahkam zamin
yaratmoqda. Fizika darsalrida amaliy me’toddan foydalanish ko’proq samara
beradi chunki o’quvchi biron – bir jarayon yoki hodisani animatsia orqali
ko’rgandan ko’ra uni o’zi amalda bajarib ko’rsa jarayonni mohiyatiga tushunib
yetadi. Jarayonning nazariy hisob kitobin masala yechish orqali yanada
mustahkamlanadi. Masala yechishda ham masalani bolalarning bilim darajasini
hisobga olgan holda iqtidorli o’quvchilarga murakkabroq noan’anaviy masalalar
masalan: ekstremal masalalar berilsa bolaning fikirlash qobilyati, ilmiy
dunyoqarashini kengaytirishga yordam beradi.
Masala
Ikkita zaryadlanganjismlaming o‘zaro tortish kuchi: a) ular orasidagi masofa ikki
baravar ortsa; b) zaryadlardan bittasi uch baravar ortsa; d) ikkala zaryad ikki
baravar ortsa, qanday o‘zgaradi?
Ishlanishi:
Ikkita zaryadlanganjismlar o‘zaro tortish kuchini hisoblash uchun, zaryadlarni
o‘lchashda va ulardan tashqari qo‘shimcha ma'lumotlar etkazishda ikki zaryad
orasidagi kuchning o‘zgarishini aniqlash mumkin.
a)
Ular orasidagi masofa ikki baravar ortsa: Bu holatda, zaryadlanganjismlar
orasidagi masofa ikki baravar ortilgan bo‘lsa, kuch o‘zgarishsiz bo‘ladi.
Ya'ni, F = 0.
b)
Zaryadlardan bittasi uch baravar ortsa: Agar birinchi zaryad boshqa ikkisi
orasida uch baravar ortilgan bo‘lsa, bu holatda kuchlar qo‘shiladi. Kuchlar
qo‘shilganda, umuman kuch orasi ortishadi.
Yani, F > 0.
d) Ikkala zaryad ikki baravar ortsa: Agar ikkala zaryad ham ikki baravar ortilgan
bo‘lsa, bu holatda ham kuch o‘zgarmaydi.
Ya'ni, F = 0.
|
