O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti samarqand filiali fan : Elektronika va sxemalar

TP5 magistral sxemani kiritish befoyda, chunki bu holda kabel EULning uzunligi 
oshadi. Vaholanki, magistral sxemani qo‘llashdan asosiy maqsad korxonaning 
ichki elektr ta’minotida kabel EULning uzunligini iloji boricha kamaytirish, ya’ni 
tejashdir. Magistral sxema qo‘llanilganda butun elektr
ta’minoti tarmoqlarning ishonchliligini kamaytirmasligi kerak.
Shuning uchun iste’molchilar yuqori ishonchlilikni talab qilganda, elektr t a’minot 
tizimi ko‘rsatilganday radial sxemada bajariladi. 
Elektr taʼminoti
— elektr energetikasining sanoat, qishloq xoʻjaligi, transport, 
shahar xoʻjaligi, aholi va boshqalarni elektr energiyasi bilan taʼminlash hamda 
uning taqsimoti bilan shugʻullanadigan boʻlimi. Unga elektr energiya manbalari, 
kuchlanishni oshiruvchi va pasaytiruvchi elektr st-yalari, taʼminlashtaqsimlash 
elektr tarmogʻi, turli yordamchi qurilmalar va inshootlar kiradi. Ishlab 
chiqariladigan elektr energiyasining asosiy qismi sanoat ehtiyojlari uchun 
ishlatiladi. 
Elektr taʼminotining asosiy manbalari elektr st-yalari (qarang Elektr stansiyasi), 
hududiy energetika tizimlarining energiya bilan taʼminlash tarmoqlari 
(qarang Elektr tarmogʻi). Yirik sanoat korxona 
ʼminlash uchun issiqlikelektr markazlari IEM (TETS) dan foydalaniladi. Bularning 
quvvati sanoat korxonalari va shahar xoʻjaligining energiya va issiklikka boʻlgan 
ehtiyoji bilan belgilanadi (qarang Issiklikelektr markazi, Issiqlikelektr stansiyalari). 
Elektr taʼminoti tizimida koʻpincha yuqori kuchlanishli tok ishlatiladi. Maishiy 
korxonalar va uyroʻzgʻorda 220 V (kamdan kam hollarda 110 V), yirik sanoat 
korxonalari, transport va shahar xoʻjaligida 110 va 220 kV, ayrim yirik sohalarda 
330 va 500 kV kuchlanishli elektr energiyasidan foydalaniladi. 
Elektr taʼminoti tizimining sxemasi elektr energiyasi manbaidan energiyani 
isteʼmolchilarga uzatishda oraliq kommutatsiya va transformatsiya (kuchlanishni 
oʻzgartirish) bosqichlari soni kam boʻlishiga, energiya manbaini iloji boricha 
isteʼmolchiga yaqinroq qilib qurishga asoslanadi. Energiyani isteʼmolchilarga 
uzatishda kabelli va simli uzatish usullaridan foydalaniladi. Kuchlanishni 

oʻzgartiruvchi (asosan, pasaytiruvchi) st-yalar isteʼmolchilar zich joylashgan 
hududning oʻrtarogʻiga quriladi. 
Oʻzbekistonda Elektr taʼminoti asosan, 20-asr boshlarida Toshkentda 2 elektr st-ya 
qurish bilan boshlandi. Eng yirik GESlar: Chorvoq GES, Xoʻjakent GES, 
Gʻazalkent GES, Farhod GES, eng yirik issiqlikelektr markazlari (IEM): Fargʻona 
IEM, Muborak IEM, Toshkent IEM; yirik elektr uzatish liniyalari (EUL) soni 20 
dan ortiq (qarang Energetika). Resggublika shaharlari va qishloqlarini elektr bilan 
taʼminlash markazlashtirilgan. 
Toshkent shahrida dastlabki elektr st-yalari 20-asr boshlarida qurilgan. 
Markazlashgan shahar Elektr taʼminotining boshlanishi Boʻzsuv GES ning birinchi 
navbati (1926) va 6 kV kuchlanishli oʻzgaruvchan tok kabel tarmogʻining ishga 
tushirilishi bilan bogʻliq. Hozir asosiy shahar Elektr taʼminoti manbalari: Toshkent 
DIES, Toshkent issiqlik elektr markazi (IEM), Toshkent GES lari kaskadi. Bundan 
tashqari, Elektr taʼminoti tizimida 60 dan ortiq kichik st-yalar, transformator 
punktlarq, taqsimlash punktlari, kabel va havo simlari bor. 

Download 0,56 Mb.