|
O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi
|
| bet | 3/5 | | Sana | 24.11.2023 | | Hajmi | 0,88 Mb. | | #104722 |
Bog'liq 23-variantPN=PA+PB+PS
Simmetrik tizim uchun PN=3Pf
Uch fazali tizimni reaktiv quvvatlari (BAP, kBAP) QA=IA UA sinA
QB=IB UB sinB
QS=IS US sinS
QN=QA +QB +QS
Simmetrik tizim uchun QN=3Qf
Uch fazali sistemada to’la quvvat (VA, VAR) SA=IAUA
SB=IB UB
SS=IS US
SN=SA +SB +SS
Simmetrik tizim uchun SN=3SF A A B V S S N
Uch fazali zanjirlarda aktiv va reaktiv quvvatni o'lchash uchun foydalaniladigan bir necha parametrlar mavjud. Uch fazali zanjir (uch fazali sistem) elektr energiyasini olib borganida, uning aktiv va reaktiv quvvatlari mavjud bo'lishi mumkin. Aktiv quvvat energetik ko'rsatkichdir, buning o'zini o'lchashda vatt (Watt) birligi ishlatiladi. Reaktiv quvvat esa energetic ko'rsatkichning ikkinchi qismi bo'lib, buning o'lchashda volt-amper (VA) yoki volt-amper reaktivi (VAR) birligi ishlatiladi.
Aktiv Quvvat (P): Aktiv quvvat elektr energiyasining ishlatilayotgan qismidir. Buni o'lchash uchun vatt (W) birligini ishlatamiz. Aktiv quvvat, elektr energiya qurilmalarining faolligini ta'minlaydi va ish qilayotgan qurilmaning vaqtincha quvvatini ifodalaydi.
Reaktiv Quvvat (Q): Reaktiv quvvat esa elektr energiya tizimi ichidagi elektr maydondagi o'zgaruvchan quvvatni bildiradi. Buni o'lchash uchun volt-amper (VA) yoki volt-amper reaktivi (VAR) birligini ishlatamiz. Reaktiv quvvat, maydon to'plami va uzatilish tizimining o'zgarishlari uchun energiya sarflanadi. Reaktiv quvvat kutilayotgan yoki uchmaydigan (induktivlik yoki kapasitivlik) o'zgarishlarga javob beradi.
Ko'rsatkich Quvvat (S): Ko'rsatkich quvvat elektr tizimining umumiy quvvatini bildiradi. Bu aktiv quvvat va reaktiv quvvatning kombinatsiyasiga teng. Ko'rsatkich quvvatni o'lchash uchun volt-amper (VA) birligi ishlatiladi. Bunda, S² = P² + Q² formula ishlatiladi.
Bu quvvatlarning o'lchashida foydalaniladigan boshqa bir ma'lumot ham "guruch quvvati faktori" yoki "kuch faktori" (power factor) hisoblanadi. Guruch quvvati faktori, aktiv quvvatni ko'rsatkich quvvatiga nisbatini ifodalaydi va 0 dan 1 gacha bo'lgan qiymatni olishi mumkin. O, elektr tizimingizning energiya ishlatishini qanday samarali va oqibat talqinlarni kamaytirishni o'ylash uchun muhimdir.
Tokni o‘lchash usullari va vositalari
Tok va kuchlanishni bevosita o‘lchash uchun ampermetr va voltmetrlardan foydalaniladi. Ampermetr va volmetrlar magnitoelektrik (faqat o‘zgarmas tok zanjiri uchun); elektromagnit, elektrodinamik, ferrodinamik (o‘zgarmas va o‘zgaruvchan tok uchun); induksion, to‘g‘rilagichli (o‘zgaruvchan tok uchun) va boshqa sistemalarda bo‘lishi mumkin. Tokni o‘lchash uchun zanjirni qulay joyidan uzib, ampermetr A ni iste’molchi karshiligi R bilan ketma-ket ulash kerak (1-rasm). Ampermetrni ulashdan oldin o‘lchanayotgan tokning turini va taxminiy qiymatini bilish kerak. O‘zgarmas tokni o‘lchash uchun induksion sistemadan boshqa barcha sistemadagi ampermetrlardan foydalanish mumkin, ammo amalda magnitoelektrik ampermetrlargina ishlatiladi. CHunki ular juda aniq va yuqori sezgirlikka egadir. O‘zgaruvchan miqdorlarni o‘lchashda asbob shkalasidagi chastota o‘zgaruvchan tok chastotasiga teng yoki katta bo‘lishiga e’tibor berish kerak, aks holda katta xatolik paydo bo‘ladi.
Asbobning o‘lchash chegarasini tanlashda quyidagi oddiy qoidaga rioya qilish kerak, ya’ni o‘lchash chegarasi o‘lchanishi kerak bo‘lgan miqdordan taxminan 25—30% katta qilib olinadi. CHunki asbobning ikkinchi yarmida nisbiy o‘lchash xatoligi birinchi yarmidagiga nisbatan kamdir.
Tekshirilayotgan elektr zanjiriga ulanuvchi asbob uning parametrlarini mumkin qadar kam o‘zgartirishi lozim. Shu sababli ampermetrning qarshiligi nolga teng bo‘lishi kerak. Bu holda tokni o‘lchash uchun zanjirga ulangan ampermetr zanjir qarshiliginn o‘zgartirmaydi. Amalda bu shartni bajarish mumkin bo‘lmaydi, shuning uchun ichki qarshiligi eng kichik bo‘lgan ampermetrdan foydalanish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Ammo kichik tok (milli va mikroamper) larni o‘lchashda ichki qarshiligi bir necha o‘n va yuz Om bo‘lgan milli va mikroamperlarni ulashga to‘g‘ri keladi.
Elektr to'k va kuchlanishni o'lchashning bir necha usullari mavjud. Bu usullar elektr energiyasining tarqalishini, uning samarali ishlab chiqarilishini va iste'molini nazorat qilish uchun muhimdir. Quyidagi usullar elektr to'k va kuchlanishni o'lchashga oid ma'lumotlar beradi:
Zanjirga ampermetr ulaganda, uning qarshiligi o‘zgaradi, natijada zanjirdagi tok ham o‘zgaradi. Agar zanjir qarshiligi R bo‘lib, unga berilgan kuchlanish U bo‘lsa, zanjirdagi tok bo‘ladi. Zanjirga ampermetr ulangandan so‘ng, zanjirning umumiy qarshiligi ampermetr qarshiligi RA miqdoriga ortadi. Natijada ampermetr ulangandan keyingi tok, ya’ni ampermetr o‘lchagan tok quyidagiga teng bo‘ladi: . Shuning uchun tokni o‘lchash usulining nisbiy xatoligi: . Toklarning qiymatini quyib, o‘lchash xatoligini hosil qilamiz: .
|
| |
