|
Konfedensial axborotni himoyalashning huquqiy asoslari
|
| bet | 3/3 | | Sana | 09.07.2024 | | Hajmi | 15,42 Kb. | | #267156 |
Bog'liq Kiberhuquq va kiberetika3 Konfedensial axborotni himoyalashning huquqiy asoslari
Axborot xavfeizligini huquqiy ta’minlashning birinchi yo'nalishining huquqiy asosini O'zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining quyidagi huquqiy normalari tashkil etadi. «67-modda.Ommaviy axborot vositalari erkindir va qonunga muvofiq ishlaydi. Ular axborotning to'g'riligi uchun belgilangan tartibla javobgardirlar. Senzuraga yo'l qo'yilmaydi». Qonun chiqaruvchi shuni nazarda tutadiki, ommaviy axborotning erkinligi va senzuraning man etilishi shubhasiz to'g'ri, hozirjavob, obyektiv, ya’ni sifatli axborotlarni yaratish va tarqatish imkoniyatini beradi, bu zararli va xavfli axborotlarning tarqatilishini istisno etishi lozim birinchi yo'nalishning mazmuniga qarang. Axborot xavfsizligi nuqtai nazaridan, ommaviy axborot institutini shakllantirishda aynan shunday talablar qo'llanishi, ushbu institut doirasida normativ huquqiy hujjatlarni tayyorlashda ham bu talablar hisobga olinishi lozim. «Insonlarning hayoti va sog'lig'iga xavf soladigan holatlar va shart-sharoitlami yashirgan mansabdor shaxslar qonunga muvofiq javobgarlikka tortiladi». Bu norma shaxs va jamiyatni xavfli axborotlarning yashirilishidan himoya qiladi. O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi va qonunlariga muvofiq davlat hokimiyati organlari tomonidan foydalanish cheklangan xizmatga doir ma’lumotlar (vrachlik, notariat, advokatlik sirlari, yozishmalar, telefonda so'zlashuvlar, pochta jo'natmalari, telegraf xabarlari yoki boshqa xabarlar sirlari va h.k.); O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi va qonunlariga muvofiq davlat hokimiyati organlari tomonidan foydalanish cheklangan, tijorat faoliyati bilan bog'liq bo'lgan ma’lumotlar tijorat sirlari kashfiyot, foydali model yoki ishlab chiqarish namunasining mohiyati haqidagi ma’lumotlar, ular to'g'risidagi axborotlar rasman e’lon qilingunga qadar. Bu ham to‘g‘ridan-to‘g‘ri harakat normasi bo'lib, u shaxs va jamiyatni aniq, ko'rsatilgan turdagi zararli va xavfli axborotlardan himoya qiladi.
4.Axborotlashtirish qoidalarini buzganlik uchun javobgarlik.
Respublikada elektron ommaviy axborot vositlari, xususan, teleradio va kabelli ko'rsatuv tashkilotlari faoliyatini litsenziyalash O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 28- iyuldagi№ 236-sonli qaroriga ko‘ra O'zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi tomonidan amalga oshiriladi. O'zbekiston Respublikasining «Faoliyatning ayrim turlarini litsenziyalash to‘g‘risida»gi Qonuniga binoan axborot texnologiyalari bilan bog'liq sohalar ham litsenziyalashtiriladi. Litsenziyalashdan maqsad, bu sohada turli ko'rinishdagi huquqbuzarliklarning kelib chiqishini oldini olish, sodir etilgan huquqbuzarliklarga qarshi kurashni ta’minlashdan iborat. Axborot texnologiyalari egalari yoki mulkdorlarining huquqlari asosan fuqarolik qonunchiligi, xususan, mualliflik huquqi bilan himoya qilinadi. Axborot texnologiyalari sohasida ham huquqbuzarlikning fuqarolik, ma’muriy va jinoiy turlari mavjud. Ma’lumki, huquqbuzarlikni sodir etishdan asosiy maqsad mavjud axborot texnologiyasini qo'lga kiritib, uning egasi bo'lish yoki iqtisodiy daromad qilishdir. Har qanday obyektdan qonunchilikka ko'ra faqat shartnoma tuzgan holda foydalanish lozim. Shartnoma bu sohada huquqiy vosita bo'lib, huquq egasining manfaatlarini oldindan himoya qilish kafolatini beradi. Huquq egasi bilan shartnoma tuzmagan holda obyektlardan foydalangan taqdirda qoidabuzar huquq egasiga yetkazilgan zararning o'rnini, shu jumladan boy berilgan foydani qoplashi lozim. Huquq egasi qoidabuzardan o'zi ko'rgan zarar o'miga uning qoidabuzarlik oqibatida olgan daromadlarini ham undirib olishga haqli. Axborot texnologiyalarinining egasi muallif deb tan olinadi. Asardan mualliflik shartnomasida nazarda tutilmagan usulda yoki bunday shamomaning amal qilishi to'xtaganidan keyin foydalanish asardan shartnoma tuzmagan holda foydalanish deb hisoblanadi. Fuqarolik kodeksining 1081-moddasiga ko'ra turdosh huquqlardan foydalanish to'g'risidagi shartnomani bajarmagan yoki lozim darajada bajarmagan yoxud asardan shartnoma tuzmagan holda g'ayriqonuniy ravishda foydalangan shaxs shartnomani bajarmaganlik yoki lozim darajada bajarmaganlik uchun javobgariik to'g'risida umumiy qoidalarga muvofiq javobgar bo'ladi. O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 1097-moddasida oshkor etilmagan axborotni noqonuniy foydalanishdan muhofaza qilish huquqining boshqa shaxsga o'tishi tartibi ham belgilangan. Ma’lumki, axborot texnologiyalari bilan ishlaydigan elektron aloqa vositalari axborotlar manbai yoki ommaviy axborot vositasi sifatida reklama bilan ham shug'ullanib keladilar. Nazarimizda, axborot texnologiyalariga asoslangan reklama faoliyati ham huquqiy jihatdan qayta ko'rib chiqilishi kerak. Reklamadan o'zgalaming foydalanishini zamon talabi va bozor qonunniyatlari asosida mustahkamlash zarur. Reklamani tayyorlash, tarqatish va undan foydalanishdan kelib chiqadigan munosabatlar doirasi litsenziyada rasmiylashtiriladi. Litsenziya talab qilinadigan faoliyat turlari ro'yxati esa O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlangan. Axborot texnologiyalaridan biznesning turli ko'rinishi - u bilan savdo qilish, uni ijaraga berish, unda reklamada foylanash kabilar va boshqa faoliyatlarda huquqiy munosatlami tartibga solib borishda doimiy ravishda qonunchilik takomillashtirib borilishi lozim
Xulosa:
Kiberhuquq va kiberetika fanining maqsadi axborot xavfsizligini ta’minlash sohasidagi me’yoriy, nazariy va amaliy izlanishlar natijalari bilan tanishtirish. Axborot tizimlarini, resurslarni himoyalangan texnologiya asosida qurish, himoyalanadigan axborotga nisbatan bo‘ladigan taxdidlarga zamonaviy yondashuvga asoslangan holda tahlil qilishga doir bilimlar va uquvlar hosil qilishga asos tayyorlaydi hamda mutaxassislik fanlarini muvaffaqiyatli o‘rganish uchun zarur bo‘lgan kasbga doir tushunchalar, ta’riflar, iboralar me’yoriy-huquqiy xujjatlar, qonunlar va standartlarni qo‘llashga oid bilimlarni shakllantirad
Foydalanilgan adadiyotlar:
1.O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori
Internet resurslari
1. Lex.uz
2. Hozir.org
3. Wikipedia.uz
4. Kompy.info
5. va boshqalar
|
| |
