II.TEXNOLOGIK QISM.
2.1. Xom ashyo tayyorlashning mahsulot tavsifi.
2.1.Jadval - dastlabki mahsulot va materiallarning xususiyatlari
Xomashyo, materiallar va yarim mahsulotlar nomi
|
Davlat yoki
sanoat standarti, texnik shartlar, reglament yoki xom ashyo tayyorlash usuli
|
Majburiy tekshirish uchun ko'rsatkichlar
|
Ruxsat etilgan nomuvofiqliklar bilan tartibga solinadigan ko'rsatkichlar
|
Dastlabki xom-ashyo
|
Tuz (natriy xlorid)
|
CAMCEHQ kompaniya talablari
|
NaCl miqdori %, kam emas
|
87,8
|
Ca2 miqdori,%, ortiq emas
|
0,7
|
Mg miqdori%, ortiq emas
|
0,5
|
SO42- miqdori%, ortiq emas
|
1,0
|
Erimaydigan qoldiq, %, ortiq emas
|
10,0
|
YORDAMCHI MATERIALLAR
|
Yuqori tozalikdagi xlorid kislota
|
Ishlab chiqarishning
o'zida
|
HCI miqdori,%, kam emas
|
31
|
Kaltsiy miqdori (Ca bo'yicha), mg/l, ortiq emas
|
0,3
|
Magniy miqdori (Mg bo'yicha), mg/l, ortiq emas
|
0,07
|
Temir miqdori, ppm, ortiq emas
|
0,3
|
Erigan qoldiq, ppm, ortiq emas
|
25
|
Erkin xlor, ppm, ortiq emas
|
5
|
Natriy sulfit
Na2SO3(20%)
|
Anolog GOST 5664-75
Ozg…1 4
|
Natriy sulfit miqdori %, kam emas
|
97
|
Temir miqdori (Fe), %, ko'p emas
|
0,003
|
Suvda erimaydigan modda. miqdori,%, ortiq emas
|
0,02
|
Erkin ishqor (Na2CO3 jihatidan),%, ortiq emas
|
0,1
|
Sulfat (Na2SO4 bo'yicha),%, kam emas
|
2,5
|
Xlorid(NaCl),%, kam emas
|
0,1
|
2.1. Jadvalning davomi
Xomashyo, materiallar va yarim mahsulotlar nomi
|
Davlat yoki
sanoat standarti, texnik shartlar, reglament yoki xom ashyo tayyorlash usuli
|
Majburiy tekshirish uchun ko'rsatkichlar
|
Ruxsat etilgan nomuvofiqliklar bilan tartibga solinadigan ko'rsatkichlar
|
Kuchli konsentrlang an sulfat kislotasi H₂SO (98 %)
|
GOST2184- 2013 analogi
|
H2SO4 miqdori %, kam emas
|
98
|
Zolligi, %, ko'p emas
|
0,03
|
Temirning miqdori (Fe), %,
ko'p emas
|
0,01
|
Mishyakning miqdori (As), %,
ko'p emas
|
0,001
|
Qo'rg'oshnning miqdori (Pb)% ko'p emas
|
0,02
|
Simobning miqdori (Hg), %,
ko'p emas
|
0,01
|
Tiniqligi, mm, kam emas
|
50
|
Rangliligi
|
Standart rangdan chuqur emas
|
Temir uch xloridi FeCl3
|
CAMCEHQ kompaniyasi talablari
|
Temiring miqdori
(FeCl3, 6H2O),%, kam emas
|
98
|
Suvda erimaydigan modda
miqdori,%, ortiq emsa
|
0,05
|
Erkin kislota miqdori(HCl),%, ortiq emas
|
0,1
|
Sulfat miqdori,(%), ortiq emas
|
0,03
|
Nitrat miqdori (%) ortiq emas
|
0,03
|
Fosfat miqdori (%) ortiq emas
|
0,03
|
Marganes miqdori (Mn) ortiq
emas
|
_
|
Temir miqdori (Fe), %, ko'p
|
0,005
|
Mis miqdori (Mn), ortiq emas
|
0,01
|
Rux miqdori (Zn),%, ortiq emas
|
0,01
|
2.1. Jadvalning davomi
Xomashyo, materiallar va yarim mahsulotlar nomi
|
Davlat yoki
sanoat standarti, texnik shartlar, reglament yoki xom ashyo tayyorlash usuli
|
Majburiy tekshirish uchun ko'rsatkichlar
|
Ruxsat etilgan nomuvofiqliklar bilan tartibga solinadigan ko'rsatkichlar
|
Kalsilatsiyal angan soda-1,2 Na2CO3
|
GOST 5100-85 O'zg.
-1,2
|
Na2CO3% miqdori, kam emas
|
99 (quruq vazn)
|
Natriy xlorid (NaCl bo'yicha), %, ortiq emas
|
0,8 (quruq vazn)
|
Suvda erimaydigan modda,% ortiq emas
|
0,08
|
To'yingan massa, kg/m3
|
900
|
Kaustik soda32% (NaOH)
|
Ishlab chiqarish o'zida
|
Natriy gidroksidning massa ulushi,%, kam emas
|
32
|
Natriy gipoxlorid NaCIO
|
Ishlab chiqarish o'zida
|
Samarali xlorning tarkibi,%,
kam emas
|
10
|
Shakar
|
CAMCEHQ kompaniyasi talablari
|
Saxaroza, %, kam emas
|
99,8
|
Redusiratsiya shakari %, ko'p emas
|
0,03
|
Zol o'tkazuvchanligi, %, ko'p emas
|
0,02
|
Quritilganda massasining kamayishi, %, ko'p emas
|
0,05
|
Rangning ahamiyati, IU
|
25
|
Suvda erimaydigan moddalar aralashmasi, mg/kg, ko'p emas
|
10
|
Eritish uchun tuz
|
CAMCEHQ kompaniyasi talablari
|
KNO3 miqdori, %
|
53
|
NaNO2 miqdori, %
|
40
|
NaNO3 miqdori, %
|
7
|
Oltingugurt miqdori, %, ko'p emas
|
0,025
|
Xloridlar miqdori, %, ko'p
|
0,1
|
Xelat qatroni
|
CAMCEHQ kompaniyasi talablari
|
Tashqi ko'rinish
|
Sferik zarralar
|
Diametri, mm
|
0,46-0,6
|
Zichligi, kg/m
|
700-800
|
Umumiy ion almashinuvi
hajmi, ekv/lqatronlar (Na)
|
1,26
|
Kirish, ekv/1 qatronlar
|
0,5
|
2.1. Jadvalning davomi
Xomashyo, materiallar va yarim mahsulotlar nomi
|
Davlat yoki
sanoat standarti, texnik shartlar, reglament yoki xom ashyo tayyorlash usuli
|
Majburiy tekshirish uchun ko'rsatkichlar
|
Ruxsat etilgan nomuvofiqliklar bilan tartibga solinadigan ko'rsatkichlar
|
Ion almashinuvchi membrana
|
САМСЕНО kompaniyasi talablari
|
|
|
Reaktiv EDTA-4Na
|
САМСЕНО kompaniyasi talablari
|
EDTA-4 Na,%, kam emas
|
96
|
Limon kislota (KT)
|
CAMCEHQ
kompaniyasi talablari
|
Limon kislotasi,%, kam emas
|
99,5
|
Dastlabki daryo suvi
|
CAMCEHQ kompaniyasi talablari
|
Umumiy qattiqlik, mg-ekv /dm 3
|
12-18
|
Ishqoriyligi, mg-ekv/dm³
|
3,8-3,5
|
Sifat ko'rsatkichlari:
|
|
Kaltsiy ionlari Ca2,mg-ekv/dm3
|
4,8-9
|
Temir ionlari Fe+ 2,F+e3, mg /dm3
|
0-0,4
|
NH3 umumiy
|
Tartibga solinmagan
|
Nitrit-ionlar NO2-, mg/dm³
|
0,02-0,06
|
Nitrat-ionlar NO3-, mg/dm3
|
0-28
|
Sulfat ionlari SO4-2mg/dm3
|
425-600
|
Xlor ionlari Cl-. mg/dm³
|
13-152
|
Sianidlar (CN-)
|
yo’q
|
Rodanitlar
|
yo’q
|
Mis, mg/dm3
|
0,0011
|
Fosfatlar P2O5 ga hisoblanganda mg/dm3
|
0-0,22
|
Quruq qoldiq,mg/dm3
|
1233
|
Qattiq moddalar, mg/dm3
|
11.4-41,4
|
Tuz miqdori,mg/dm3
|
725-1225
|
Permanganat oksidlanishi,MgO2/DM3
|
0,64-9,2
|
pH
|
7.7-8.15
|
Barqarorlik darajasi
|
0,9-1,04
|
2.1. Jadvalning davomi
Xomashyo, materiallar va yarim mahsulotlar nomi
|
Davlat yoki
sanoat standarti, texnik shartlar, reglament yoki xom ashyo tayyorlash usuli
|
Majburiy tekshirish uchun ko'rsatkichlar
|
Ruxsat etilgan nomuvofiqliklar bilan tartibga solinadigan ko'rsatkichlar
|
Qadoqlovchi qoplar
|
Ishlab chiqarishning o'zida
|
Polipropilenli xalta politelenli quyma bilan, sig'imi kg
|
25
|
Turi
|
B
|
Tikishdan tikishgacha uzunlik,mm
|
(850+10)
|
Kengligi,mm
|
(540+100)
|
Klapanning balandligi,mm
|
(130=10)
|
Vkladishning qalinligi,mm
|
(10+20)
|
2.2.NaOH ishlab chiqarish texnologik yozuvi.
K austik soda ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo NaCl tuzi hisoblanadi. Ushbu tuz minerali tarkibida NaCl 87% ni tashkil qiladi.
2.1-rasm. Kaustik soda ishlab chiqarish texnologik sxemasi.
Ushbu tuz yuk ko'taruvchi mashinalar yordamida 5 tonnadan tuzni erituvchi hovuzga tashlab turiladi. Tuz erishi yaxshilash maqsadida hovuzning pastki qismidan 0.4 Mpa bosim bilan havo berib barbataj qilib turiladi. Hovuzga berilayotgan suv 50- 60° C temperaturada berib turiladi. NaCl eritmasi hovuzdan chiqib jelob hovuziga tushib, u yerda Mgionini cho'ktirish maqsadida NaOH eritmasi qo'shib turiladi va cho'ktiriladi. Keyingi bosqichda namakob tarkibidagi Ca" ionlarini cho'ktirish maqsadida Na¿CO, Eritma tarkibidagi Mg" va Ca" ionlari cho'ktirilgandan so'ng kauglyatsiyaga yuboriladi. Kauglyatsiya jarayonida kauglyant sifatida FeCl ning 1 %li eritmasidan foydalaniladi. Bunda eritma tarkibidagi barcha qattiq keraksiz zarrachalar kauglyantga birikib cho'kmaga tushiriladi. Eritmani bu cho'kmalardan halos qilish maqsadida HVM filtrdan foydalaniladi va 50 ppmgacha tozalaniladi.
Ammo, bu tozalik darajasi elektroliz jarayoniga to'g'ri kelmaganligi tufayli ionalmashinish kalonnalaridan o'tkazilib tozalik darajasi 20ppm gacha yetkaziladi, so'ng elektroliz jarayoniga yuboriladi. Ionalmashinish kalonnalari soni 3ta bo'lib, ulardan 1tasi doim reginiratsiyada 2 tasi ishlab turadi. Elektroliz jarayonida 168 ta yacheykadan iborat bo'lgan 3ta elektrolizyor apparatidan foydalaniladi. Elektroliz jarayonida 32% li kaustik soda, H₂ va Cl₂ gazlari olinadi. Elektroliz jarayonida hosil bo'lgan kaustik soda 50% i NaCN ishlab chiqarish va metallurgiya sanoatida erituvchi sifatida foydalanilaniladi, qolgan qismi bug'latish jarayoniga yuboriladi va konsentratsiyasi 50%, 98 % gacha qilib mahsulot olinadi. Elektroliz jarayonida qo'shimcha ravishda hosil bo'lgan H₂ va Cl₂ gazlari qayta ishlash maqsadida boshqa bo'limlarga jo'natiladi. Dastlab Cl₂ gazi yuvish kalonnasida distillangan suv bilan yuviladi. So'ng issiqlik almashtirgich yordamida harorati birinchi bosqichda 85°C dan 43°C gacha, ikkinchi bosqichda 17° C gacha tushiriladi. Cl₂ gazi tarkibidagi keraksiz zarrachalarni ushlab qolish maqsadida filtrdan, keyinchalik esa namlikdan halos etish maqsadida quritgichdan o'tkaziladi. Namlik yo'qotilgandan keyin yana filtrdan o'tib 3 bosqichli kompressorga o'tadi. U yerda gazning bosimi 1,53 Mpa gacha oshiriladi. Gazning bir qismi xlorid kislota ishlab chiqarish uchun xom ashyo sifati, yana bir qismi PVX ga qolgani -34°C da sovutilib suyuq holatlarda yig'gichlarda saqalanadi. H₂ ham xuddi shunday tozalash bosqichlaridan o'tadi va xlorid kislota olish uchun Cl₂ gazi bilan qo'shib yoqiladi. So'ngra suvga yuttirish orqali xlorid kislota olinadi. Qo'shimcha ravishda chiqqan gazlardan shu maqsadlar foydalaniladi. Bundan tashqari elektroliz bo'limidan konsentratsiyasi pasayib qolgan tuzli eritma yana qaytadan jarayon boshiga jo'natiladi va hovuzga tushadi. Ushbu tuzli eritma hovuzga tushidan avval Na2SO3 eritmasi bilan tasirlashtiriladi va eritma tarkibida qolgan Cl₂ lari ushlab qolinadi va shu yerda qo'shimcha ravishda Na2SO4 olinadi. Asosiy mahsulot hisoblangan kaustik soda bug'latib kukun holatiga keltirilgandan so'ng qoplarga qadoqlanib foydalanuvchilar uchun yetkaziladi (2.1-rasm).
|
