|
Mikroiqtisodiyot fani tushunchasi uning yo’nalishi jamiyat hayotining asosi ekanligi
|
| bet | 3/4 | | Sana | 14.12.2023 | | Hajmi | 106,5 Kb. | | #118370 |
Bog'liq 1495536609 683072 Mikroiqtisodiyot fani tushunchasi uning yo’nalishi jamiyat hayotining asosi ekanligi
Iqtisodiy voqealar, hodisalar, jarayonlarru ma'lum davrdagi natijalarini, holatini baholash, tahlil qilishda va umuman, «Mikroiqtisodiyot» fanini o'rganishda ko'proq quyidagi tushunchalar bilan ish ko'riladi:
•foydali xususiyatlarga ega bo'lgan tovarlar (moddiy ne'matlar
vaxizmatlar).
Tovarlar — fizik tabiati, xususiyatlari, foydalanishga yaroqli bo'lgan va joy la vaqti, hajmi kabi tomonlari bilan farqlanadi. Ular ishlab chiqarish faoliyati baholashda turlichadir:
tovar mahsuloti;
realizatsiya (sotish) mahsuloti;
sof malisulot;
shartli sof mahsulot;
tayyor mahsulot;
oraliq mahsulot yoki tugallanmagan ishlab chiqarish va yari fabrikatlar.
Hozirgi zamon iqtisodiyotida pirovard miqdorlar tushunchasi ко' ishlatiladi. Masalan,
pirovard mahsulot;
pirovard xarajatlar;
pirovard daromad.
Pirovard miqdorlar asosida bir iqtisodiy qarorga kelish, ya'ni boshqacha qili aytilsa, qo'shimcha birlik mahsulot ishlab chiqarish bilan bog'liq bo'lgai pirovard natijalarni pirovard xarajatlar bilan taqqoslash marjinal prinsi hisoblanadi. Bunda samara bilan xarajat taqqoslanmaydi. Bu fikrlarning fare katta.
Alternativ xarajatlar
Alternativ xarajatlar biron foydali natijaga erishish uchun xarajatlam hisoblashning boshqa usullaridan voz kechish, de-makdir.
Alternativ xarajatlar - bu iqtisodiyotda barcha xarajatlami aniqlash usulidir, Bu yo'qotilgan imkoniyatlar qiymati, alternativ qiymat bo'lib, resurslarning baholanishi qiymati (qaytimi) yuqori ekanligini ko'rsatadi. Shu bilan bir vaqtda resurslardan unumli foydalanish ham talab etiladi. Xuddi shundav tamoyillar yoki qoidalarga amal qilib ish yuritish, hozirgi zamon iqtisodiyot nazariyasining o'zagi hisoblanadi.
Har qanday tovar yoki xizmat turlarining muqobil qiymati shu tovar yok xizmat turini olish uchun undan voz kechish mumkin bo'lgan tovarlar va xizmatlarni yo'qotish miqdori bilan topiladi. Masalan, agar kollejda o'qishgc qaror qilinsa, kun bo'yi korxona yoki boshqajoyda ishlashning muqobi imkoniyatlari yo'qoladi.
Agar iqtisodiyotda resurslar o'yin-kulgi, hordiq chiqarish uchun zami bo'lgan ishlarga sarflansa, u holda iqtisodiyot oziq-ovqat mahsulotlarini itste'mol qilish imkoniyatlaridan voz kechishi zarur bo'ladi, chunki shunga mo'ljallangan resurslar yo'qoladi, ular faqat hordiq chiqarish ishlariga sarflangan bo'ladi. Tste'molning biron turi oshirilsa, boshqa turlari kamayadi talab qondirilmay qoladi. Resurslardan foydalanish samarasiz bo'lib chiqadi.
Boshqa tovar va xizmatlami kamaytirmasdan, mavjud resurslardan qanday dir tovarlami ishlab chiqarishni yoki xizmat vazifalarini bajarishni oshirish imkoniyati bo'lsa, resurslami bunday taqsimlash samarasiz hisoblanadi. Boshqa ne'matlarni kamay-tirmagan holda jamiyat uchun zarur bo'lgan birinchi ne'matlarni ishlab chiqarishni ta'minlash resurslardan samarador foydalanish, demakdir.
Baho — tovarlarni pulga ayirboshlash me'yoridir. Erkin bozor iqtisodiyotida baho faqat nimani qanday qilib ishlab chiqarish zarurligini emas, balki kim uchun ishlab chiqarish kerakligini ham aniqlab beradi. Tovar (xizmat)lar bahosi, miqdori va qiymati aniq turdagi alohida tovarlar uchun bozor operatsiyalariru ifoda etadi.
Iqtisodiy agentlar — alohida shaxslar, uy xo'jaligi, korxona, davlat, ijtimoiy tashkilotlar.
|
| |
