I BOB. MA'LUMOTLAR BAZALARI, AFZALLIKLARI VA KAMCHILIKLARI

I BOB. MA'LUMOTLAR BAZALARI, AFZALLIKLARI VA KAMCHILIKLARI

1. Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimlari

• 
  ma’lumot olish saytlari;
  
• 
  davlat tuzilmalarining veb-saytlari;
  
• 
  xususiy (nodavlat) kompaniyalar, korxonalar va jismoniy shaxslarning veb-saytlari;
  
• 
  foydalanuvchi saytlari;
  
• 
  ilmiy va ma’rifiy ahamiyatga ega saytlar;
  
• 
  ijtimoiy yo‘naltirilgan saytlar.
  

• 
  foydalanuvchilarni Internet global axborot tarmog‘i saytlarida ro‘yxatdan o‘tkazishda shaxsiy ma’lumotlardan keng foydalanish;
  
• 
  foydalanuvchi ro‘yxatga olish paytida shaxsiy ma’lumotlarning chiqib ketish xavfi mavjudligi;
  
• 
  shaxsiy ma’lumotlar shakllari uchun yagona maydonlar to‘plamining yo‘qligi;
  
• 
  firibgarlar uchun shaxsiy ma’lumotlardan foydalanuvchilarga moliyaviy zarar yetkazish maqsadida foydalanish uchun to‘g‘ridan-to‘g‘ri imkoniyat mavjudligi;
  
• 
  texnik imkoniyatlarning o‘sishi va firibgarlar tomonidan axborotni himoya qilish vositalarini chetlab o‘tish usullari soni;
  
• 
  foydalanuvchilarning axborotning chiqib ketishi tahdidlarining ehtimoli va oqibatlari to‘g‘risida bexabarligi;
  
• 
  shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish vositalarini chetlab o‘tib, firibgarlar tomonidan shaxsiy ma’lumotlarni to‘plash uchun avtomatlashtirilgan tizimlarning mavjudligi.
  

2. Ma'lumotlar bazalarining ishlash prinsplari

• 
  SHM ning maxfiyligi;
  
• 
  SHM yaxlitligi;
  
• 
  SHM mavjudligi.
  

• 
  SHM ni himoya qilish choralari va vositalarini belgilash;
  
• 
  shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish talablariga rioya qilishda himoyani ta’minlash xarajatlarini minimallashtirish;
  
• 
  shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish bilan shug‘ullanadigan yoki shaxsiy ma’lumotlarga kirish huquqiga ega xodimlarni o‘qitish;
  
• 
  “Shaxsga doir ma’lumotlar to‘g‘risida”gi qonun doirasida shaxsiy ma’lumotlarga ega bo‘lgan xodimlarning bexabarligini bartaraf etish;
  
• 
  shaxsiy ma’lumotlarning axborot tizimlarida shaxsiy ma’lumotlarni to‘plash va qayta ishlashda sub’ektlarning huquqlariga rioya qilish;
  
• 
  shaxsiy ma’lumotlar auditini o‘tkazish.
  

• 
  SHMAT himoya tizimini yaratish uchun tashkilotning axborot xavfsizligining (AX) joriy holatini ob’ektiv baholash, shuningdek uning tashkilotning samaradorligi va rentabelligini oshirish maqsadiga erishish nuqtai nazaridan belgilangan vazifalarga muvofiqligi zarur. Xavfsizlik auditining eng muhim yondashuvi axborot risklarini tahlil qilishdir, bu korxonaning axborot xavfsizligini samarali boshqarish imkonini beradi. Buning uchun xavfni tahlil qilish ishining boshida tashkilotda aynan nimani himoya qilinishini, qanday tahdidlarga duchor bo‘lishini aniqlash va himoya qilish amaliyoti bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish zarur.
  
• 
  Xatarlarni tahlil qilish ma’lum turdagi maxfiy ma’lumotlarni himoya qilishning bevosita maqsad va vazifalariga asoslanadi. Axborotni muhofaza qilish doirasidagi eng muhim vazifalardan biri uning yaxlitligi va mavjudligini ta’minlashdir. Yaxlitlikning buzilishi nafaqat qasddan qilingan harakatlar tufayli, balki boshqa bir qator sabablarga ko‘ra ham sodir bo‘lishi mumkinligi ko‘pincha unutiladi:
  
• 
  ma’lumotlarning yo‘qolishiga yoki buzilishiga olib keladigan uskunaning ishdan chiqishi;
  
• 
  jismoniy ta’sirlar, shu jumladan tabiiy ofatlar natijasida;
  
• 
  dasturiy ta’minotdagi xatolar (shu jumladan hujjatsiz xususiyatlar).
  
• 
  Shu sababli, "hujum" atamasi nafaqat insonning axborot resurslariga ta’sirini, balki korxona axborotni qayta ishlash tizimi ishlaydigan muhitning ta’sirini ham tushunish uchun ko‘proq istiqbolli hisoblanadi.
  
• 
  Risk tahlilini o‘tkazish uchun ma’lum bir korxona uchun aniqlash yoki moslashtirish kerak:
  
• 
  potentsial qoidabuzarning xatti-harakatlarining umumiy strategiyasi va taktikasi;
  
• 
  ma’lumotni qayta ishlash va himoya qilish tizimiga hujumlarni amalga oshirishning mumkin bo‘lgan usullari;
  
• 
  noqonuniy harakatlarni amalga oshirish ssenariysi;
  
• 
  axborot aloqasini o‘rnatish ehtimoli (tahdidlar amalga oshirish);
  
• 
  ehtimoliy axb3orot infeksiyalari ro‘yxati;
  
• 
  razvedka ishlarini olib borish vositalarini qo‘llash usullari va taktik-texnik imkoniyatlari;
  
• 
  buzg‘unchi modeli;
  
• 
  axborot xavfsizligini baholash uslubiyati.
  
• 
  Bundan tashqari, korxonalarni ishonchli axborot xavfsizligi tizimini qurish uchun quyidagilar kerak:
  
• 
  axborot xavfsizligiga barcha mumkin bo‘lgan tahdidlarni aniqlash;
  
• 
  ularning namoyon bo‘lish oqibatlarini baholash;
  
• 
  normativ hujjatlar talablari, iqtisodiy maqsadga muvofiqligi, foydalanilayotgan dasturiy ta’minot bilan mosligi va ziddiyatsizligini hisobga olgan holda zarur choralar va himoya vositalarini belgilash;
  
• 
  tanlangan chora-tadbirlar va himoya vositalarining samaradorligini baholash.