25
marosimlar o‘t
kazib, qur
bonliklar qilishgan. Masalan, Ko‘k
Tangri sha rafiga qurbonlik uchun qora qashqa ot so‘ yil gan.
Shaharsozlik.
V–VII asrlarda dehqonchilik maydonlari
kengayib, mahsulotlarning ortib borishi,
hunarmandchilik
buyum va jihozlariga bo‘lgan ehtiyoj, savdo-sotiqning avj
olishi shaharlarning ravnaqiga ta’sir etdi. Shaharsozlikning
o‘zagi bo‘lgan shahristonlar, ular atrofida rabotlar, bog‘-u
rog‘lar, asosan, sersuv manzillarda bunyod etilgan. Shahriston
maydoni
dastlab 15 gektardan oshmagan. Unda, asosan, boy
tabaqa istiqomat qilgan. Shahar atrofidagi rabotda hunarmandlar,
dehqonlar yashagan. Buxoro va Poykand shaharlarining
maydoni
20 gektardan oshmagan. Bu davrda O‘rta Osiyoda
eng
katta shaharlardan biri Samarqand edi. Uning umumiy
maydoni qariyb
200 gektardan bo‘lgan. Shahriston qurilishi
Afrosiyob,
Varaxsha,
Panjikent shaharlaridagi arxeologik
tadqiqotlar orqali o‘rganilgan. Ko‘cha
tarmoqlari qatoriga
oddiy uy-joy binolari, hunarmand ustaxonalari, do‘konlar,
ibodatxonalar, saroylar qurilgan. Devorlar, xususan, mudofaa
devorlari paxsa va xom g‘ishtdan qurilib,
burchaklariga baland
qilib burjlar ishlangan.
San’at.
Tasviriy san’atning
rassomlik va
haykaltaroshlik
kabi tarmoqlari ravnaq topadi. Surxon vohasida
Bolaliktepa
va Zarafshon vodiy sida
Panjikent,
Varaxsha va
Afrosiyob,
Far g‘ona vodiysida
Quva xarobalarida to pib o‘rganilgan yod-
26
gorlik lardan –
devoriy su ratlar, haykallar va
ganch kori naqsh lar o‘sha davrning yuksak
san’at asarlaridan hi sob lanadi.
De vo riy tas-
virlar zamonasining o‘ta murakkab ha
yoti,
din-u e’tiqodi va tashqi mamlakatlar bilan
olib borilgan alo
qa
lardan hikoya qiluvchi
man badir.
Haykaltaroshlik rivojiga ayniqsa bud
da
-
viylik dini kuchli ta’sir ko‘rsatgan. Far g‘ona
vodiysida
Quvadan hamda Qo‘r g‘on tepa
yaqinidagi
Ajinatepadan budda
ning bahay-
bat haykal
lari topilib, o‘rganildi.
Aji natepa
buddasi haykalining bo‘yi 12 metrga boradi.
Bu davrda
badiiy yog‘och o‘ymakorligi san’ati ham
yuqori
darajada rivojlangan. Ilk o‘rta asrlar ganchkorlik san’atining
no dir yod gorligi namunalari
Varaxsha to pil ma lari orqali
tadqiq etildi.
