|
O‘zbekistonda ta’limni raqamlashtirish yo‘nalishida qanday ishlar amalga oshirilmoqda?
|
| bet | 2/4 | | Sana | 19.05.2024 | | Hajmi | 223,33 Kb. | | #244053 |
Bog'liq ta\'limni raqamlashtirish.Annotatsiya. Mazkur ishda ta’lim tizimini raqamlashtirish konseptsiyalari va ularning tashkil etuvchilar tadqiq qilingan bo‘lib, taʼlimni raqamlashtirish boʻyicha mavjud bo‘lgan bir qancha tushuncha va yondashuvlar, ularning oʻziga xos gʻoya va strategiyalari o‘rganib chiqilgan. Ta'limni raqamlashtirish tushunchalari va ta'lim jarayonining turli jihatlariga ijobiy ta'sir ko'rsatish jihatlari ochib berilgan. Kalit so‘zlar: ta’limni raqamlashtirish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, raqamli vositalar, ta’limning qulayligi, ta’lim sifati, ta’lim jarayonining samaradorligi, raqamli ko‘nikmalar, texnologiya integratsiyasi. Kirish. Ta‟limni raqamlashtirish deganda ta‟lim sifatini oshirish, ta‟lim resurslarining mavjudligini oshirish hamda o„qish va o„quvchilar muvaffaqiyatini baholash uchun yangi imkoniyatlar yaratish maqsadida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) va raqamli vositalarni ta‟lim jarayoniga integratsiya qilish tushuniladi. Ta'limni raqamlashtirish global ta'lim resurslariga kirish, o'rganishni individuallashtirish, hamkorlik va bilim almashish, talabalar o'rtasida raqamli ko'nikmalar va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, shuningdek, ta'lim samaradorligini oshirish kabi keng ko'lamli yangi imkoniyatlarni ochib beradi. jarayon [1]. Taʼlimni raqamlashtirishning asosiy tarkibiy qismlariga nafaqat texnik vositalardan foydalanish, balki raqamli oʻquv materiallarini ishlab chiqish, elektron platformalar va taʼlim dasturlarini ishlab chiqish, shuningdek, oʻqituvchilarni oʻz faoliyatida raqamli texnologiyalardan foydalanishga oʻrgatish ham kiradi. Tadqiqot usullari. Taʼlimni raqamlashtirish konsepsiyasi taʼlim jarayonida axborotkommunikatsiya texnologiyalari va raqamli vositalardan foydalanishga strategik yondashuv hisoblanadi. U taʼlimning qulayligi, sifati va samaradorligini oshirish, shuningdek, talabalar oʻrtasida raqamli koʻnikmalarni rivojlantirishga qaratilgan. Ta‟limni raqamlashtirish o„quv jarayoniga texnologiyalarni integratsiyalash, raqamli ta‟lim resurslarini yaratish va ulardan foydalanish, o„qitish va baholashning yangi modellarini ishlab chiqish, o„qituvchilarni raqamli vositalardan foydalanishga tayyorlash kabi turli jihatlarni o„z ichiga oladi. Taʼlimni raqamlashtirish konsepsiyasining asosiy maqsadlari qatoriga taʼlimning barcha uchun ochiqligini oshirish, taʼlimni individuallashtirish, raqamli koʻnikmalarni rivojlantirish, ijodiy fikrlash va talabalar hamkorligini ragʻbatlantirish, taʼlim sifati va taʼlim jarayoni samaradorligini oshirish kiradi. Taʼlimni raqamlashtirish konsepsiyasini joriy etish taʼlim muassasalari, oʻqituvchilar, oʻquvchilar, ota-onalar, tashkilotlar va davlat muassasalarining birgalikdagi saʼy-harakatlarini talab qiladi. Shuningdek, u strategiyalarni ishlab chiqish va amalga oshirish, pedagog kadrlarni tayyorlash, sifatli raqamli resurslarni ishlab chiqish va joriy qilingan innovatsiyalar samaradorligini baholashni talab qiladi. Ta'limni raqamlashtirish - bu ta'lim landshaftini o'zgartirishda davom etuvchi va raqamli asrda talabalarni o'rganish, o'rganish va rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar yaratadigan dinamik va doimiy rivojlanayotgan jarayon. Taʼlimni raqamlashtirish barcha talabalar uchun texnologiya va taʼlimdan foydalanish imkoniyatini taʼminlash, raqamli taʼlim resurslari sifatini taʼminlash, maʼlumotlar himoyasi va 16-iyun, 2023- yil 219 maxfiyligini taʼminlash, oʻqituvchilarni texnologiyalardan foydalanishga oʻrgatish zarurati kabi muammolarga duch kelmoqda. Shu bilan birga, ta'limni raqamlashtirish, shuningdek, ta'lim olish imkoniyatini kengaytirish, o'quvchilarning motivatsiyasi va faolligini oshirish, o'rganishni individuallashtirish va raqamli asrga muvaffaqiyatli moslashish uchun zarur bo'lgan yangi ko'nikmalarni rivojlantirish kabi afzalliklarni ham beradi [2; 3]. Ta‟limni raqamlashtirish barcha manfaatdor tomonlar ishtirokini, infratuzilmani yaratish, o„qituvchilar malakasini oshirish va yuqori sifatli raqamli ta‟lim resurslarini rivojlantirishni o„z ichiga olgan strategiyani ishlab chiqishni talab qiladi. Strategiya moslashuvchan bo'lishi va aniq ta'lim maqsadlariga erishishga qaratilgan bo'lishi kerak. Tadqiqot usullari. Taʼlimni raqamlashtirish boʻyicha bir qancha tushuncha va yondashuvlar mavjud boʻlib, ularning har biri oʻziga xos gʻoya va strategiyalarni taklif etadi.
1. Texnologiya integratsiyasi;
2. Moslashuvchan ta'lim va masofaviy ta'lim;
3. Shaxsga yo„naltirilgan ta'lim;
4. Raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish;
5. Innovatsion pedagogik modellar.
Ta‟lim jarayonini tashkil etish va ta‟lim sifatini oshirishga yangicha yondashuvlarni taklif etuvchi bir qancha innovatsion pedagogik modellar mavjud.
Muammoli ta‟lim (PBL): Bu modelda o„quvchilar real yoki simulyatsiya qilingan muammolarni hal qilishda faol ishtirok etadilar, bu esa ularga tanqidiy fikrlash, muammoli fikrlash va hamkorlik ko„nikmalarini rivojlantirish imkonini beradi [4; 5].
Loyihaga asoslangan ta‟lim (PjBL): Ushbu modelda talabalar bilim, ko„nikma va tadqiqotlarni amaliy qo„llashni talab qiladigan loyihalar ustida ishlaydi. Ular loyihalarni rejalashtirish, amalga oshirish va taqdim etishda faol ishtirok etadilar, bu esa ijodkorlik, mustaqillik va muloqot qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Flipped Classroom: Bu modelda oʻquv materiallari oʻquvchilarga dars oldidan mustaqil taʼlim olishlari uchun taqdim etiladi, dars vaqti esa oʻqituvchi rahbarligida faol muhokama, jamoada ishlash va muammolarni hal qilish uchun ajratiladi. Bu esa o„rganishni individuallashtirish, bilimlarni faol qo„llash va mavzuni chuqur muhokama qilishga e‟tibor qaratish imkonini beradi [6; 7]. Moslashuvchan ta‟lim modeli: Bu modelda o„quvchilar o„z qiziqishlari, ehtiyojlari va o„rganish uslublariga ko„ra mavzular, sur‟atlar va ta‟lim formatlarini tanlash imkoniyatiga ega. U o'quv jarayonini tashkil qilishda moslashuvchanlikni, jumladan, materiallarga kirishning turli usullarini va bilimingizni namoyish qilishning turli usullarini taklif etadi. Dizayn fikrlash: Ushbu model dizayn tamoyillarini muammolarni hal qilish va innovatsiyalarga qo'llashga asoslangan. Talabalar empatiya, muammoni aniqlash, fikrlash, prototiplash va sinovdan o'tish bosqichlaridan o'tadilar, bu esa ijodiy fikrlashni, hamkorlikni va muammolarni hal qilishni rivojlantiradi. Oʻyinga asoslangan taʼlim: Bu modelda oʻyin elementlari va texnologiyalari oʻquvchilarni oʻziga jalb etadigan va ularni oʻquv jarayonida faol ishtirok etishga undaydigan taʼlim stsenariylari va vazifalarini yaratish uchun ishlatiladi. Taʼlimni raqamlashtirish konsepsiyalari mamlakatlar va kontekstlarda farq qilishi va taʼlim muassasalarining oʻziga xos ehtiyojlari va resurslariga moslashtirilishi mumkin. YANGILANAYOTGAN OʻZBEKISTON TARAQQIYOTIDA IQTISODIY FANLARNI OʻQITISHNING DOLZARB MASALALARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 16-iyun, 2023- yil 220 Tadqiqot natijalari. Ta'limni raqamlashtirish tushunchalari xilma-xil bo'lishi va ta'lim jarayonining turli jihatlariga ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkin (1-rasm). 1-rasm. Ta'lim kontseptsiyasining ijobiy ta'siri 1. Ta‟limni raqamlashtirish geografik va ijtimoiy to„siqlarni kamaytirishi mumkin, bu esa o„quvchilarga joylashuvi va ijtimoiy mavqeidan qat‟iy nazar ta‟lim olish imkonini beradi. Bu ta'lim olishda teng imkoniyatlarni ta'minlaydi va o'z-o'zini tarbiyalash imkoniyatlarini oshiradi. 2. Raqamli texnologiyalar o„quv jarayonini har bir o„quvchining individual ehtiyojlari va qobiliyatiga moslashtirish imkonini beradi. Bu o'quvchilarning o'ziga xos sur'atlarida va o'ziga xos xususiyatlariga mos ravishda rivojlanishiga yordam beradigan shaxsiylashtirilgan o'quv materiallari, interfaol tadbirlar va fikr-mulohazalarni o'z ichiga olishi mumkin. 3. Ta'limni raqamlashtirish talabalarda zamonaviy axborot jamiyatida muvaffaqiyatli moslashish va ishlash uchun zarur bo'lgan raqamli ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi. Bu kompyuterlar, dasturiy ta'minot, raqamli vositalar va ommaviy axborot vositalaridan samarali foydalanish qobiliyatini, shuningdek, tanqidiy fikrlash, axborot savodxonligi va tarmoq ko'nikmalarini rivojlantirishni o'z ichiga oladi. 4. Raqamli texnologiyalar talabalar, o„qituvchilar va ta‟limning boshqa manfaatdor tomonlari o„rtasida hamkorlik va bilim almashish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi. Buni onlayn platformalar, forumlar, ta'lim resurslari va jamoaviy o'rganish, tajriba almashish va ijtimoiy va kommunikativ ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradigan loyihalar orqali amalga oshirish mumkin. 5. Ta‟limni raqamlashtirish o„quv materiallarini tashkil qilishni soddalashtirish, ma‟muriy vazifalarni avtomatlashtirish, tezkor qayta aloqa va ta‟lim natijalarini tahlil qilish orqali ta‟lim jarayoni samaradorligini oshirishi mumkin. Bu vaqt va resurslardan foydalanishni optimallashtirish va ta'lim tizimining umumiy faoliyatini yaxshilash imkonini beradi. Taʼlimni raqamlashtirish natijalari toʻgʻri rejalashtirish, samarali strategiyalarni amalga oshirish, taʼlim jarayoni ishtirokchilari tomonidan qoʻllab-quvvatlash va amalga oshirilayotgan yechimlar samaradorligini baholashga bogʻliq. Ta'lim olish imkoniyatini yaxshilash Ta'limni individuallashtirish Ta'lim jarayonining samaradorligini oshirish Hamkorlik va bilim almashish Raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish YANGILANAYOTGAN OʻZBEKISTON TARAQQIYOTIDA IQTISODIY FANLARNI OʻQITISHNING DOLZARB MASALALARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 16-iyun, 2023- yil 221 Xulosa. Ta‟limni raqamlashtirish konsepsiyasini amalga oshirish ta‟lim maqsadlariga erishish, ta‟lim sifatini oshirish, kompetensiyalarni rivojlantirish va o„quvchilarni raqamli davrga tayyorlashga qaratilgan bo„lishi kerak. Bu barcha manfaatdor tomonlarning, jumladan, ta‟lim muassasalari, pedagoglar, o„quvchilar, ota-onalar, tashkilotlar va davlat muassasalarining ishtiroki va hamkorligini talab qiladi. Ta'limni raqamlashtirish dinamik jarayon bo'lib, u rivojlanishda davom etadi va o'zgaruvchan ehtiyojlar va texnologik imkoniyatlarga moslashadi. Bu zamonaviy ta‟limning yangi istiqbollarini ochib, innovatsiyalar, yangi ta‟lim modellarini ishlab chiqish va umuman ta‟lim sifatini oshirish uchun zamin yaratadi. REFERENCES 1. Puentedura, R. R. (2014). SAMR Model: A Practical Guide for EdTech Integration. Hippasus. 2. Атажонова С.Б. (2021) Концепции по модернизации высшего образования в технических вузах: сравнения, проблемы и достижения. Республиканская научнопрактическая конференция «Роль и задачи развития автоматизации технологических процессов» Ферганский политехнический институт 3. Johnson, L., Adams Becker, S., Cummins, M., Estrada, V., Freeman, A., & Ludgate, H. (2016). NMC Horizon Report: 2016 Higher Education Edition. The New Media Consortium. 4. Kolb, D. A. (2014). Experiential Learning: Experience as the Source of Learning and Development. FT Press. 5. Johnson, L., Adams Becker, S., Estrada, V., & Freeman, A. (2015). NMC Horizon Report: 2015 Higher Education Edition. The New Media Consortium. 6. Atajonova S.B. (2021) The role, place and problems of education and science in the training of specialists in technical universities. “Journal NX - Multidisciplinary Peer Reviewed Journal” India 7. Калашников, С. И., & Гаевая, Л. В. (2019). Цифровое образование в России: реалии и перспективы. Урал State Economic University.
MAMLAKATIMIZ TA’LIM TIZIMIDA RAQAMLASHTIRISH VA RAQAMLI DUNYODA O’QITISH VA O’RGANISHNING MAVJUD IMKONIYATLARI Akramjon O’ktamjonovich Mirzayev Andijon davlat universiteti Boshlang‟ich ta‟lim metodikasi kafedrasi v.b. dotsenti. ANNOTATSIYA Maqolada mamlakatimizda maktabgacha ta‟lim, umumiy o‟rta ta‟lim va oliy ta‟lim tizimida raqamlashtirish va raqamli dunyoda o‟rganishning ahamiyati, hozirgi kunda olib borilayotgan ishlar va imkoniyatlar tahlil qilingan. Kalit so’zlar: Masofaviy ta‟lim, raqamli texnologiya, raqamlashtirish, «EDU LINK» axborot tizimi, HEMIS dasturi. ABSTRACT The article analyzes the importance of digitalization and learning in the digital world in the system of preschool education, general secondary education and higher education in our country, the current work and opportunities. Keywords: Distance education, digital technology, digitization, EDU LINK information system, HEMIS program. KIRISH Hozirgi paytda texnika va texnologiyalar kun sayn shiddat bilan yangilanib borayotgan davrda jamiyatni dunyoqarashi va zamonga moslashuvini tubdan o‟zgartirishi tabiiy holat bo‟lib bormoqda. Bu holatda ta‟lim olish holatlarini yangilanishiga sabab bo‟ladi. Bugungi kunda oliy ta‟lim muassalarida masofaviy ta‟limlarning yo‟lga qo‟yilishi bunga bir misol sifatida ko‟rishimiz mumkin. Masofaviy ta‟lim, tabiatning o‟zgarishi (pandemiya davri) va so‟ngi texnologiyalarning ta‟lim tizimiga samarali tadbiqi o‟qitishni va o‟qishni o‟zgartirishga undaydi. Bu esa raqamli dunyoda o‟qitish va o‟rganish borasida ko‟plab pedagogik tadqiqotlar o‟tkazish zaruratini ifodalaydi. ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA Mamlakatimizda so‟nggi yillarda ta‟lim tizimini tubdan isloh qilish va ta‟lim sifatini baholash hamda raqamli ta‟limni rivojlantirish bo‟yicha keng ko‟lamli ishlar olib borilmoqda. Bu borada O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019- yil 29- Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1046-1051 Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 1047 www.ares.uz apreldagi “O„zbekiston respublikasi Xalq ta‟limi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish Konsepsiyasini tasdiqlash to„g„risida”gi PF-5712-sonli Farmonida “PISA” (The Programme for International Student Assessment) o„quvchilarni baholash xalqaro dasturi reytingida O„zbekistonning 2021 yilda birinchi 70 talikka, 2025 yilda 60 talikka va 2030 yilga kelib esa, birinchi 30 ta ilg„or mamlakatlar qatoriga kiritish ko„zda tutilgan[1]. O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi “Xalq ta‟limi tizimida ta‟lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to„g„risida”gi 997-sonli qarori bilan O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta‟lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi qoshida “Ta‟lim sifatini baholash bo„yicha xalqaro tadqiqotlarni amalga oshirish Milliy markazi” tashkil etildi [2]. O‟zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 5-oktabedagi PF 6079 sonli ““Raqamli O‟zbekiston 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni amalga oshirish chora tadbirlari to‟g‟risida”gi farmonida raqamli dunyoda raqamlashtirish, raqamli texnologiyalarni ishlab chiqish, raqamli iqtisodiyot sohasida yangi loyihalarni ko‟rib chiqish va raqamli ta‟limni rivojlantirish dasturlari amalga oshirilmoqda. Ushbu farmonda ta‟lim sohasida raqamli ko„nikmalarni oshirish maqsadida quyidagi tadbirlar amalga oshiriladi: ta‟lim pog„onasining boshlang„ich bosqichida o„quvchilarga raqamli texnologiyalarni taqdim etish orqali raqamli ko„nikmalarni o„zlashtirish uchun imkoniyatlar yaratish, tahliliy va tanqidiy fikrlashni rivojlantirish, kelajakda zarur bo„ladigan keng ko„lamli raqamli transformatsiya sharoitida yoshlarga bilim va ko„nikmalar berish; yagona masofaviy ta‟lim platformasini kelajakda ta‟limning barcha yo„nalishlarida tatbiq etish maqsadida yaratish va amalga oshirish; o„quvchilar uchun raqamli texnologiyalardan foydalanishning umumiy darajasini oshirish maqsadida umumta‟lim maktablarining asosiy o„quv dasturlariga doimiy o„zgartirishlar kiritish; texnologik kasblar va innovatsion faoliyat sohasida o„qishni tashkil etishga qaratilgan yuqori samarali xalqaro amaliyotni ta‟lim tizimiga joriy etish; axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bilan bog„liq yo„nalishda kadrlar tayyorlovchi oliy ta‟lim muassasalari bitiruvchilari sonini, axborot texnologiyalar sohasida o„rtacha darajada kompetensiyaga ega bo„lgan o„rta maxsus kasb-hunar ta‟limi muassasalari bitiruvchilarini oshirish; Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1046-1051 Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 1048 www.ares.uz axborot texnologiyalar sohasidagi tashkilotlarining o„quv jarayonlarga qatnashishini rag„batlantirish orqali umumta‟lim maktablarda informatika fanini o„qitish metodlarini takomillashtirish; oliy ta‟lim muassasalarida tegishli sohalarda “Buyumlar interneti”, robototexnika, sun‟iy intellekt texnologiyalarini qo„llash va o„rganish bo„yicha laboratoriyalar, shuningdek, xorijiy qog„oz shaklidagi materiallarni raqamlashtirish formatlaridan foydalanish bo„yicha davlat yagona talabini ishlab chiqish va qo„llab-quvvatlashni ta‟minlash orqali ta‟limda o„quv materiallarini raqamlashtirish; raqamli texnologiyalar sohasida ilmiy-tadqiqot ishlarini rivojlantirish va rag„batlantirish, ularning tashkiliy mexanizmlarini takomillashtirish; g„oyalar va yangi texnologiyalar yaratishni targ„ib qiluvchi respublika tanlovlari va tadbirlarini (xakatonlar, konkurslar, olimpiadalar va boshqalar) o„tkazish; yangi qidiruv tizimlarini yaratish yo„nalishini ishlab chiqish va aniqlash, shu jumladan audio va video materiallarni izlash va aniqlash uchun yechimlar, axborotni qidirish va olishda semantikadan foydalanish, mashinaviy tarjima tizimidagi yangi texnologiyalar, shuningdek, mashinaviy o„qitishning yangi algoritmlari va texnologiyalarini rivojlantirish; robototexnika komplekslari va odamlar o„zaro ta‟sirining algoritmlarini ishlab chiqish, ma‟lumotlar uzatish tarmoqlari infratuzilmasini, o„rnatilgan sensorlar va sensor tarmoqlarni takomillashtirish, shuningdek, “bulutli” xizmatlarini taqdim etishning turli xil modellarini amalga oshirish uchun dasturiy ta‟minot yaratish bo„yicha ilmiy ishlarni olib borish; maktabgacha, o„rta va oliy ta‟lim tizimi uchun elektron ta‟lim resurslarini yanada takomillashtirish, shuningdek, ichki va jahon ta‟lim resurslaridan foydalanishni ta‟minlash; inson kapitalini rivojlantirish, shu jumladan, ixtisoslashgan ta‟limni rivojlantirish hamda IT-sohasidagi kasblarni ommalashtirish, IT-korxonalar uchun institutsional sharoitlarni yaxshilash va ma‟muriy to„siqlarni kamaytirish; maktab va maktabgacha ta‟lim tizimiga raqamli transformatsiya va yangi texnologiyalar bo„yicha innovatsion o„quv dasturlarini joriy etish [3]. NATIJALAR VA MUHOKAMA Yuqoridagi qaror va farmonlarning ijrosini ta‟minlashda maktabgacha ta‟lim, umumiy o‟rta ta‟lim va oliy ta‟lim muassalarida amalga oshirilayotgan ishlarni Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1046-1051 Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 1049 www.ares.uz o‟rganish, tahlil qilish, mavjud imkoniyatlarni safarbar qilish, yangi g‟oyalarni ro‟yobga chiqarish bo‟yicha tahlillarni ko‟rib chiqamiz. Avval maktabgacha ta‟lim muassasalarida raqamlashtirish va raqamli dunyoda o‟qitish bo‟yicha amalga oshirilayotgan ishlar va yangi go‟ylarni ro‟yobga chiqarish tahlilini ko‟ramiz. Mamlakatimiz maktabgacha ta‟lim muassasalarida bolalarimizning aksariyat, ya‟ni 3-6 yoshdagilari tarbiyalanadi. Xalqimizda bir naql bor: “Yoshlikda olingan bilim toshga o‟yilgan naqshdir”. Mana shu yoshda bolalarning rivojlanishi juda kuchli boladi. Atrof muhitning ta‟siri va atrofdagilarning tarbiya berishi ularning qolgan hayotiga ham ta‟siri va ahamiyati kuchli hisoblanadi. Hali boshlang‟ich maktabga kirmagan bolalarning hozirgi zamon texnologiyalarning o‟rganishi va uni qo‟llay bilishi songi yillarda tezlik bilan rivojlanib kelmoqda va rivojlanib ham boradi. Dastlabki bolalalik davrida raqamli dunyoda ta‟lim berish va bilim olish yo‟llarini samarali tashkil etish bugungi kunning dolzarb muammolaridan biri. Bu muammoning nazariy yechimi tarbiyachilar, bollalar va ularning ota-onalarini raqamli dunyoda o‟qitishga yangicha yondasshishlarni amalga oshirish hisoblanadi. Turli dasturlar, mobil ilovalar va ijtimoiy tarmoqlardagi guruhlar kabi bir qator yangi texnologiyalar bolalar ta‟limiga yangi innavatsion investitsiyalarni joriy qilishning asosiy ta‟lim vositalari vazifalarini bajaradi. Mana masalan “Moyvoqvoy va qizcha” mobil ilovasidagi bolalarning tafakkurini rivojlantirishda va kreativ fikrlashida hamda noqulay vaziyatlarda qaror qilishda ahamiyati beqiyos. Xorijiy davlatlarda “Aflatot” dasturi maktabga kirmagan bolalar uchun mo‟ljalllangan bo‟lib, u ijtimoiy va iqtisodiy savodxonlikka asos soluvchi dastur hisoblanadi. Bunday dasturlar balalarning birinchi ta‟lim olishlari va hayotiy ko‟nikmalarini shakllantirishda juda muhimdir. Maktabgacha ta‟lim muassasalarida raqamlashtirish borasida YUNISEF tomonidan O‟zbekistondagi maktabgacha ta‟lim sohasini rivojlantirish uchun «Learning passport» nomli raqamli ta‟lim platformasini yaratish, O‟zbekistondagi Yaponiya JICA vakolatxonasi tomonidan «O‟zbekistonda alohida parvarishga muhtoj bolalar bilan ishlaydigan pedagog kadrlarning malakasini oshirish bo‟yicha» loyihasi, Koreya-O‟zbekiston biznes assosiyasi tomonidan maktabgacha ta‟lim tizimi uchun yaratilayotgan «EDU LINK» axborot tizimi loyihasi kabi ishlar amalga oshirildi [4]. Mamlakatimiz maktablarida xalq ta‟lim vazirligi tomonidan maktab ta‟limini raqamlashtirish, maktab ta‟limiga axborot kommunikatsion texnologiyalrni Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1046-1051 Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 1050 www.ares.uz integratsiya qilish, o‟qituvchi, o‟quvchi va ota-onalarning interaktiv muloqatlarini rivojlantirish, masofaviy va mustaqil ta‟lim olish uchun imkoniyatlarni amalga oshirish maqsadida kundalik.com raqamli ta‟lim platformasini ishlab chiqildi va amalda tadbiq etilmoqda. Bu platformada o‟qituvchilar uchun dars jadvallari elektron jurnal, uy vazifalarni boshqarish va turli hisobotlarni avtomatik ravishda amalga oshiriladi, ota-onalar uchun o‟quvchining kundaligi, uy vazifalari va muloqotlar uchun bo‟limlari orqali o‟z farzandlarini to‟liq nazoratga oladi, o‟quvchilar uchun kundalik daftari, portfolio, muloqot bo‟limlari orqali kelasi dars mavzulari biladi, o‟qituvchilari bilan o‟zaro muloqotlarini amalga oshiradi, davlat organlari uchun umumiy statistic ma‟lumotlarni to‟plash, yangiliklarni quyi tizimlarga yetkazishda aloqa va xabardor bo‟lish uchun ishlarini amalga oshiradi. Oliy ta‟lim tizimida raqamli universitet loyihasi davom etmoqda. Hozirgi kunda ta'lim jarayoniga oliy ta'lim muassasalaridan olinadigan turli hisobot va ma'lumotlar sonini keskin kamaytirish, ularni tayyorlashning qog„oz shaklidan voz kechish, boshqaruv tizimini raqamlashtirish maqsadida Raqamli universitet loyihasi doirasida “Oliy ta'lim jarayonlarini boshqarish axborot tizimi” (HEMIS - Higher Education Management Information Systems) ishlab chiqildi. Ushbu axborot tizimi «Ma'muriy boshqaruv», «O„quv jarayoni», «Ilmiy faoliyat» va «Moliyaviy boshqaruv va statistika» axborot tizimlarini o„z ichiga oladi. Oliy ta'lim jarayonlarini boshqarish axborot tizimini joriy etishdan maqsad: - OTM faoliyatining ochiqligi va shaffofligini ta'minlash; - oliy ta'lim tizimida o„quv, ilmiy, ma'muriy va moliyaviy jarayonlarni avtomatlashtirish; - oliy ta'lim tizimida byurokratik to„siqlar yuzaga kelishini oldini olish va moliyaviy xarajatlarni qisqartirish; - OTM, talaba, va ish beruvchi tashkilotlar o„rtasida uzviylikni ta'minlash; - boshqaruv jarayonlari uchun sarf qilinadigan vaqtni qisqartirish va mehnat samaradorligini oshirish; - ta'lim jarayoni ishtirokchilari faoliyati samaradorligini monitoring qilish; - tahliliy ma'lumotlarni shakllantirish va qaror qabul qilish jarayonini optimallashtirish va tezlashtirish. Oliy ta‟lim muassasalarida raqamlashtirish va raqamli texnologiyalar vositasi yordamida ta‟limni tashkil etish talabalarning dars mashg‟ulotlarga faol Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021 ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-1046-1051 Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan Academic Research, Uzbekistan 1051 www.ares.uz qatnashishi, mavzularni to‟liq o‟zlashtirishi, kelajakdagi kasbiga mehrining oshishi va turli kompetensiyalarini rivojlaniga sabab bo‟ladi [5]. XULOSA Bugungi kunda raqamli ta'lim ta‟lim tizimlarimizda o‟rni beqiyos bo‟lib, bunda o‟quvchilar va talabalarimizning fanni o‟zlashtira olishi emas, balki ular bir vaqtning o'zida qanday o'qiyotganini, fanni qanday o'rganayotganini, vazifalarga qiziqishi, o‟z darajasidagi muammolarga fikr bildirishlarini kuzatish mumkin. Buning natijasida o‟quvchilarning o‟zlari mustaqil o‟rganishi, shaxsiy o‟rganishga moslashishi va o‟zini ustida ishlashi kabi qobiliyatlari rivojlanadi. Dars jarayonlari raqamli kontekntda jonli olib borish va darslarda interfaol topshiriqlarni berish, virtual lobaratoriyalarda o‟rganish talabalarni yanada fikrlashlarini o‟stiradi. O‟zi qiziqqan sohadagi kasbiy kompetensiyalari rivojlanadi. REFERENCES 1. O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-sentabrdagi PF-5538- sonli “Xalq ta‟limini boshqarish tizimini takomillashtirish bo„yicha qo„shimcha chora-tadbirlar to„g„risida”gi farmoni. 2. O„zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi “Xalq ta‟limi tizimida ta‟lim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to„g„risida”gi 997-sonli qarori. 3. O‟zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 5-oktabedagi PF 6079 sonli ““Raqamli O‟zbekiston 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni amalga oshirish chora tadbirlari to‟g‟risida”gi farmoni. 4. Maktabgacha ta‟lim vazirligining Mdo.uz saytidan olingan. 5. Akramzhon U. Mirzaev. Developing Professional Competence Skills of StudentsEngineers at Teaching Higher Mathematics. Eastern European Scientific Journal. Ausgabe 3-2018. P 136-139
2023-yil 20-dekabr kuni Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev raisligida tarmoq va hududlarda axborot texnologiyalarini rivojlantirish hamda davlat boshqaruvini raqamlashtirish bo‘yicha ustuvor vazifalar yuzasidan videoselektor yig‘ilishi o‘tkazildi.
Mazkur majlisda davlat rahbari O‘zbekistondagi barcha sohalarda raqamli transformatsiya muhim ahamiyatga ega ekanini alohida ta’kidladi.
Prezidentning rivojlanayotgan texnologiyalarni o‘zlashtirish, mustahkam kiberxavfsizlik asoslarini va ilg‘or raqamli ko‘nikmalarni rivojlantirish hamda mamlakatimizni farovon raqamli kelajak sari yo‘naltirish uchun ixtisoslashtirilgan ta’limni rivojlantirish bo‘yicha istiqbolli ko‘rsatmalari ayni davr uchun juda muhim va kelajak rivojiga yo‘naltirilgandir.
Ta’kildash joiz, oxirgi yillarda O‘zbekistonda raqamlashtirish ko‘lami juda tezlashdi. Birgina davlat xizmatlarini ko‘rsatish sohasini oladigan bo‘lsak, 300 dan ortiq xizmatlar Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali hamda “Litsenziya” axborot tizimi orqali interaktiv shaklda ko‘rsatilishi yo‘lga qo‘yildi va ulardan 8 million nafardan ortiq fuqaro foydalanmoqda.
Yig‘ilishda Prezidentimiz raqamli tizimlarga ishonchni uyg‘otadigan mustahkam kiberxavfsizlik asoslari zarurligini ta’kidladi. Boisi elektron hukumat xizmatlari, onlayn tranzaksiyalar va internetga ulangan texnologiyalar butun mamlakat bo‘ylab kengayib borayotgan bir paytda kiberxavfsizlikni ta’minlash muhim ahamiyatga ega. O‘zbekiston BMTning elektron boshqaruv bo‘yicha reytingida jahon miqyosida 69-o‘ringa ko‘tarilgan bo‘lsa-da, bu muvaffaqiyatni saqlab qolish uchun kiberxavfsizlikning huquqiy rejimlarini faol ravishda kuchaytirish zarur.
Prezidentimiz ta’kidlaganidek, aholining raqamli savodxonligini oshirish yana bir zaruriy shartdir. “Bir million dasturchi” loyihasi kabi tashabbuslar allaqachon 1,2 million nafardan ortiq yoshlarni asosiy dasturlash ko‘nikmalariga o‘rgatgan. Endilikda Raqamli texnologiyalar vazirligiga har yili 8 ming nafar eng iqtidorli yoshlarni saralab, nufuzli xalqaro kompaniyalar talabiga mos dastur asosida o‘qitish vazifasi qo‘yildi. Bu degani biz hayotni o‘zgartiruvchi raqamli yechimlardan nafaqat foydalanadigan, balki yaratadigan avlodni tarbiyalash ortidan yurishni boshlaymiz. Barcha ta’lim muassasalari, jumladan, oliy ta’lim tashkilotlari bo‘lajak avlodda raqamli ko‘nikmalarni shakllantirishi, maxsus ta’lim yo‘nalishlari va ixtisosliklar joriy etishi hamda ushbu sohadagi ilmiy tadqiqotlarni jadallashtirishi zarur.
Bunday davr talabidan kelib chiqib Toshkent davlat yuridik universitetida 2021-yilda Markaziy Osiyoda birinchi bo‘lib “Kiber huquq” boʻyicha magistratura dasturi, soʻngra 2022-yilda maxsus “Kiber huquq” kafedrasi tashkil etildi. Universitetda yangi ixtisoslashtirilgan taʼlim, jumladan, kiber huquq, sun’iy intellekt, robototexnika va huquq, kiberxavsfizlik, kiber gigiyena va shu kabi fanlar kiritilib, raqamli munosabatlar va sun’iy intellekt bilan bog‘liq huquqiy muammolar doirasida ilmiy tadqiqotlar olib borilishi yo‘lga qo‘yildi hamda bu yo‘nalishda bir nechta dissertatsiyalar himoya qilindi. Samarali qonunchilikni ishlab chiqa oladigan, hukumatga ham, biznesga ham maslahat bera oladigan yuridik ekspertlarni tayyorlash Oʻzbekiston oʻzining raqamli kelajagini belgilab berayotganda juda muhim hisoblanadi va bunga Toshkent davlat yuridik universiteti kadrlarni tayyorlashda ilg‘or bo‘lib kelmoqda.
Ta’kidlash kerak, joriy yilning o‘zida O‘zbekistonda 500 dan ortiq yangi IT-kompaniyalar ishga tushirilib, to‘g‘ridan to‘g‘ri 475 million dollar xorijiy investitsiyalar jalb etildi. AKT sohasining yalpi mahsuloti tez orada 10 milliard dollarga yetishi, eksport hajmi esa 300 million do.llardan oshishi kutilmoqda. Qishloq xo‘jaligi, moliya, transport va boshqa sohalardagi infratuzilma va operatsiyalarni raqamlashtirish orqali mahsuldorlik va shaffoflik keskin oshadi.
O‘zbekiston o‘zining raqamli transformatsiya bo‘yicha izlanishlarini shijoat bilan olg‘a surar ekan, shu paytgacha erishilgan muvaffaqiyatlar boshqa rivojlanayotgan davlatlar uchun namuna bo‘lib xizmat qilmoqda. Biroq bu jarayonlarni huquqiy ta’minlash, sohada vujudga kelishi mumkin bo‘lgan nizolarni oldini olish va hal etishning huquqiy mexanizmlarini yaratish ham muhimdir.
Ushbu to‘siqlarni hal qilish uchun jamoatchilikni xabardor qilish kampaniyalarini, investitsiyalarni rag‘batlantirish siyosatini, xalqaro hamkorlik asoslarini va izchil yuqori darajadagi etakchilikni o‘z ichiga olgan ko‘p qirrali barchaning birgalikdagi faoliyatini talab qiladi. Eng muhimi, davlat va xususiy sektor Prezidentning raqamli imkoniyatlarga ega va kiberxavfsiz O‘zbekiston haqidagi buyuk qarashlarini amalga oshirish uchun ustuvor yo‘nalishlarda ishlashi va faoliyatini muvofiqlashtirishi kerak.
Prezident taʼkidlaganidek, agar biz oʻz resurslarimiz va isteʼdodlarimizni birgalikda yoʻnaltirsak, yosh avlodni raqamli ko‘nikmalarini shakllantirishga qaratib, yangi ta’lim yo‘nalishlarida o‘qitsak, yurtboshimiz ta’kidlaganidek mamlakatimizni mintaqaviy “IT-HUB”ga aylantirishga erishamiz.
|
| |
