48
O‘ZBEKISTONDA VENCHUR BIZNESINI RIVOJLANTIRISH
Salaxitdinova Laylo Muxammadovna
Samarqand iqtisodiyet va servis instituti
talabasi
Qarajanova Gulnoza Tolliyevna
Assistant
of
Samarkand
Institute
of
Economics and Service
Annotatsiya:
Ushbu ilmiy maqola O‘zbekistonda venchur biznesini rivojlantirishning
hozirgi holatini tahlil qiladi va ushbu muammolarni bartaraf etish va mamlakatda tadbirkorlik
va innovatsiyalarning barcha imkoniyatlarini ochish strategiyasini taklif qiladi.
Kalit so‘zlar:
venchur biznesi, tadbirkorlik va innovatsiya, ekotizim, investitsiya, investor.
Аннотация:
В данной научной статье анализируется современное состояние
развития венчурного бизнеса в Узбекистане и предлагается стратегия преодоления этих
проблем и открытия всех возможностей предпринимательства и инноваций в стране.
Ключевые слова:
венчурный бизнес, предпринимательство и инновации,
экосистема, инвестиции, инвестор.
Abstract:
This scientific article analyzes the current state of venture business development
in Uzbekistan and proposes a strategy to overcome these problems and open up all the
possibilities of entrepreneurship and innovation in the country.
Key words:
venture business, entrepreneurship and innovation, ecosystem, investment,
investor.
O‘zbekistonda venchur biznesini rivojlantirish tobora muhim ahamiyat kasb
etib bormoqda. Mamlakat o‘z iqtisodiyotini diversifikatsiya qilishga va qishloq
xo‘jaligi va tog‘ - kon sanoati kabi an'anaviy tarmoqlarga bo‘lgan ishonchini
kamaytirishga intilayotganda, tadbirkorlik va innovatsiyalarni rivojlantirish
zarurati tobora ortib bormoqda. O‘sish salohiyati yuqori bo‘lgan boshlang‘ich
kompaniyalarni moliyalashtirish va qo‘llab - quvvatlashga qaratilgan venchur
biznesi iqtisodiy rivojlanishni rag‘batlantirish va ish o‘rinlari yaratish imkoniyatiga
ega, biroq, O‘zbekistondagi venchur kapital ekotizimi hali ham yangi bosqichda,
moliyalashtirish imkoniyati cheklangan, bilim va tajriba yetishmasligi va kuchli
huquqiy va me'yoriy asoslarga ehtiyoj bor.
O‘zbekistonda venchur biznesining tarixiy asoslari uning ildizlarini 1990-
yillarga, mamlakatning rejalashtirilgan bozordan bozorga o‘tish davriga borib
taqaladi. Sovet ittifoqi parchalanishi bilan O‘zbekiston ko‘plab iqtisodiy
muammolarga duch keldi, shu jumladan o‘z tarmoqlarini diversifikatsiya qilish va
xorijiy investitsiyalarni jalb qilish zarurati. O‘zbekistonda venchur biznesini
49
rivojlantirishning dastlabki bosqichlari hukumat yetakchiligidagi tashabbuslarga,
tadbirkorlik va innovatsiyalarni qo‘llab - quvvatlash institutlarini tashkil etishga
alohida e'tibor qaratildi. 2003 yilda "kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni Davlat
tomonidan qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida" gi qonun joriy etildi, bu mamlakatda
venchur kapital faoliyatini rivojlantirish uchun huquqiy asos yaratdi. Ushbu
Qonunchilik kichik va o‘rta korxonalarga investitsiyalarni rag‘batlantirish,
tadbirkorlar va investorlar o‘rtasidagi hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan.
O‘tgan yillar davomida O‘zbekiston biznes-inkubatorlar, texnoparklar tashkil etish
va moliyalashtirish dasturlari kabi venchur biznesini rivojlantirish bo‘yicha keyingi
qadamlarni qo‘ydi. Ushbu chora-tadbirlar venchur kapital qo‘yilmalari uchun
yanada qulay muhit yaratishga yordam berdi, bu esa O‘zbekistonda venchur biznes
sohasining jadal va o‘sib borishiga olib keldi.
O‘zbekiston hukumati iqtisodiy o‘sish va texnologik innovatsiyalarni
rivojlantirishda venchur biznesining ahamiyatini e'tirof etdi va shu tariqa uning
rivojlanishiga ko‘maklashish uchun bir qancha tashabbus va siyosatlarni amalga
oshirdi. Mamlakat bo‘ylab innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash markazlarini tashkil
etish muhim tashabbuslardan biridir. Ushbu markazlar tadbirkorlar, investorlar va
ilmiy-tadqiqot muassasalari o‘rtasidagi hamkorlikni rivojlantirish, ularni zarur
resurslar, murabbiylik va tarmoq imkoniyatlari bilan ta'minlash uchun markaz
bo‘lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, hukumat turli xil soliqlarni amalga oshirdi
venchur korxonalariga investitsiyalarni rag‘batlantirish uchun imtiyozlar va
imtiyozlar. Masalan, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar to‘g‘risidagi qonun
yangi boshlanuvchilarga soliq yukini sezilarli darajada kamaytiradi, ularni birinchi
besh yil davomida korporativ daromad solig‘idan ozod qiladi va keyinchalik
pasaytirilgan stavkalarni taklif qiladi. Bundan tashqari, hukumat boshlang‘ich
korxonalarni moliyaviy qo‘llab - quvvatlaydigan va istiqbolli korxonalarga
sarmoya kiritadigan tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi kabi
ixtisoslashtirilgan venchur fondlarini tashkil etdi. Ushbu tashabbus va siyosatlarni
amalga oshirish orqali O‘zbekiston hukumati o‘z imkoniyatlarini yaratmoqda.
O‘zbekistonda venchur biznes uchun muhim muammolar mavjud bo‘lsa-da,
ularning rivojlanishiga yordam beradigan muhim imkoniyatlar ham mavjud.
Mamlakatdagi venchur korxonalar duch keladigan asosiy muammolardan biri bu
yaxshi rivojlangan ekotizim va qo‘llab - quvvatlash infratuzilmasining
etishmasligi. Bunga erta bosqichda moliyalashtirishga cheklangan kirish, farishta
investorlari tarmoqlarining kamligi va biznes murabbiylari va inkubatorlarning
etishmasligi kiradi. Bundan tashqari, murakkab qoidalar va uzoq ma'muriy
50
protseduralar kabi venchur biznesini boshlash va boshqarish bilan bog‘liq to‘siqlar,
muhim muammolarni keltirib chiqaradi, biroq, O‘zbekistonning o‘sib borayotgan
iqtisodiyoti, strategik geografik joylashuvi va tabiiy resurslarning ko‘pligi venchur
biznes uchun muhim imkoniyatdir. Hukumatning iqtisodiyotni liberallashtirish va
islohotlarni amalga oshirish bo‘yicha so‘nggi sa'y-harakatlari, masalan, yuqori
texnologiyalar parkini tashkil etish va turli iqtisodiy zonalarni ishga tushirish
mamlakatning
xorijiy
investitsiyalarni
jalb
qilish
va
innovatsiyalarni
rivojlantirishga sodiqligini namoyish etadi. Bundan tashqari, mamlakatning yosh
va tobora ko‘proq ma'lumotli aholisi potentsial tadbirkorlar va iste'dodlarning katta
havzasini ta'minlaydi. Bilan to‘g‘ri islohotlar va qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari
amalga oshirilayotgan O‘zbekiston venchur biznesining gullab-yashnayotgan
markaziga aylanib, mamlakatning iqtisodiy o‘sishi va texnologik taraqqiyotiga
hissa qo‘shishi mumkin.
O‘zbekistondagi venchur biznesining muvaffaqiyatlaridan biri bu Ucell
misolidir. Mamlakatdagi yetakchi telekommunikatsiya kompaniyasi bo‘lgan Ucell
1996-yilda MTS (Rossiya telekommunikatsiya kompaniyasi) va O‘zbekiston
hukumati o‘rtasida qo‘shma korxona sifatida ish boshlagan. O‘tgan yillar
davomida Ucell o‘z xizmatlarini muvaffaqiyatli kengaytirib, innovatsion
xizmatlarni taklif qilmoqda keng polosali internet, mobil banking va raqamli
kontent kabi yechimlar. Mijozlar ehtiyojini qondirish va uzluksiz texnologik
taraqqiyotga e'tibor qaratgan holda, Ucell abonentlar bazasi va daromadlarining
sezilarli o‘sishiga erishdi. Bugungi kunda Ucell nafaqat millionlab odamlarga
ishonchli aloqa xizmatlarini taqdim etib, balki qimmatli ish o‘rinlarini yaratib,
mamlakatning raqamli iqtisodiyotini rivojlantirishga hissa qo‘shib, O‘zbekiston
telekommunikatsiya bozorida hukmronlik qilishda davom etmoqda. Ucellning
muvaffaqiyat tarixi venchur biznesining imkoniyatlarini ta'kidlaydi O‘zbekiston va
boshqa mahalliy tadbirkorlar uchun yangi imkoniyatlarni o‘rganish va innovatsion
korxonalarga sarmoya kiritish uchun ilhom manbai bo‘lib xizmat qiladi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, O‘zbekistonda venchur biznesining rivojlanishi
iqtisodiy o‘sish va innovatsiyalar uchun muhim imkoniyatdir. Hukumatning
startaplar uchun qulay muhit yaratish va ularni zarur resurslar va imtiyozlar bilan
ta'minlash
borasidagi
sa'y-harakatlari
istiqbolli
natijalarni
ko‘rsatdi.
Moliyalashtirish imkoniyati cheklanganligi va malakali ishchi kuchining
etishmasligi kabi hali ham engish kerak bo‘lgan muammolar mavjud bo‘lsa-da,
umumiy tendentsiya ijobiydir. Korxona korxonalar iqtisodiy diversifikatsiyani
51
amalga oshirish, qimmatbaho ish o‘rinlarini yaratish va xorijiy investitsiyalarni
jalb qilish imkoniyatiga ega. Bundan tashqari, hukumatning turli tashabbuslar va
dasturlar orqali tadbirkorlik va innovatsiyalarni rivojlantirishga sodiqligi
rivojlanayotgan boshlang‘ich ekotizimni rivojlantirishga bag‘ishlanganligini
namoyish etadi. O‘zbekiston bilimga asoslangan iqtisodiyotga aylanish yo‘lidagi
sayohatini davom ettirar ekan, venchur biznesining muvaffaqiyati uning kelajagini
shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. To‘g‘ri siyosat, investitsiyalar va hamkorlik
bilan O‘zbekiston o‘zini mintaqaviy markaz sifatida ko‘rsatishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Benjamin Mokri. Tadbirkorlik va Davlat siyosati. 5/23/1988
2.
Osiyo Taraqqiyot Banki. Texnologiyalarni ishga tushirish uchun O‘zbekiston
ekotizimi. 7/1/2023
3.
www.ziyonet.uz
| 