O’zbekistonda xususiy sektorni kengaytirish, kichik biznes, fermer xojaliklari va tadbirkorlikni jadal rivojlantirish borasidagi amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar. Maktab menejmenti yo’nalishi 822-20-gruh talabasi Doniyorova Kamola Baxtiyor qizi Kalit

Download 17.82 Kb.
bet	1/2
Sana	31.03.2024
Hajmi	17.82 Kb.
	#183248

1 2

Bog'liq
Doniyorova Kamola

O’zbekistonda xususiy sektorni kengaytirish, kichik biznes,
fermer xojaliklari va tadbirkorlikni jadal rivojlantirish borasidagi amalga
oshirilayotgan chora-tadbirlar.

Maktab menejmenti yo’nalishi 822-20-gruh talabasi
Doniyorova Kamola Baxtiyor qizi

Kalit so‘zlar: Biznes, tadbirkor, mahalliylashtirish dasturlari, YaIM, innovatsiyalar, hamkorlik aloqalari, axborot platformasi, yangi texnika va texnologiyalar, integratsiya, diversifikatsiya.
Mamlakatlar iqtisodiyotidagi ijobiy o‘zgarishlarning asosi kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning jadal rivojlanish darajasiga bog‘liq. “Mamlakatimiz iqtisodiyotida xususiy mulkning roli va o‘rnini tubdan oshirish, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish yo‘lidagi to‘siq va cheklovlarni bartaraf etish, iqtisodiyotda davlat ishtirokini qisqartirish, yalpi ichki mahsulotda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ulushini oshirish maqsadida, eksportga yo‘naltirilgan tayyor mahsulot ishlab chiqarish hajmini yanada oshirishga qaratilgan keng iqtisodiy islohotlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekistonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning rivojlanishi har yili ko‘proq talab qilinadi. Davlat tomonidan kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish uchun bir qator qo‘shimcha imkoniyatlar yaratilgan. Bunda, kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirishni ta’minlash maqsadida, oliy ta’lim muassasalarida “Biznes va tadbirkorlik” yo‘nalishlari ochilgan.
Bu yo‘nalishlar orqali talabalarga biznesni boshqarish, moliyaviy hisob-kitob, marketing, korxonaning tashkiliy tuzilishi, xodimlarni tanlash va boshqarish, mahsulotni sotish va boshqa ko‘plab mavzular o‘qitiladi. Shu bilan birga, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni bilan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish maqsadida bir nechta qo‘shimcha imkoniyatlar yaratilgan. Bundan tashqari quyidagi chora-tadbirlar amalga oshirilsa, mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlanishiga imkon yaratilgan bo’lar edi:
Birinchi navbatda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining huquq va manfaatlarini himoya qilish, ushbu soha rivoji uchun yanada keng yo'l ochib berish maqsadida mavjud normativ-huquqiy bazani tanqidiy nuqtai nazardan qayta ko‘rib chiqish, yangi qonun hujuatlarini qabul qilish lozim.
Ikkinchi ustuvor yo‘nalish - kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyati uchun yanada qulay muhit yaratishdan iborat. Ma’lumki, so'ngi yillarda tadbirkorlik sohasida o‘z ishini ochish uchun ruxsat olish, soliq, moliya va statistika organlariga hisobot topshirish masalalarini tartibga solish bo'yicha ancha ishlar qilindi va qilinmoqda. Ayni paytda kichik biznes subyektlarining energiya, gaz, suv va kanalizasiya, issiqlik ta’minoti va boshqa shu kabi muhandislik-kommunikasiya tarmoqlariga ulanishi yoki ularni qurishda ishtirok etishi uchun ruxsat olish tartib-qoidalarini soddalashtirish masalasi bo‘yicha ham qo‘shimcha chora-tadbirlar belgilanishi zarur.
Uchinchi muhim masala kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sohasi uchun soliq va boshqa to'lovlar borasida qulaylik va yengilliklar yaratish bilan bog’liqdir.
To‘rtinchidan, kichik biznes subyektlariga ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va texnologik yangilash uchun o 'rta va uzoq muddatga mo'ljallangan kreditlar berish tizimini yanada takomillashtirish, mavjud muammolarning yechimi bo'yicha amaliy chora-tadbirlar ishlab chiqish zarur.
Beshinchidan, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining tashqi iqtisodiy faoliyat sohasida ishtirok etishi, ularning eksport salohiyatini oshirish, mintaqa va jahon bozorlariga chiqishini kengaytirish muammosini hal etishga jiddiy ahamiyat qaratish lozim.
Oltinchidan, yuqori texnologiyalarni talab etadigan iqtisodiyot tarmoqlarida innovatsion texnologiyalarga asoslangan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishga keng yo‘l ochib berish zarur. Ushbu soha nafaqat milliy iqtisodiyotning o‘sish sur’atlarini jadallashtirish, balki bugungi kun uchun dolzarb hisoblangan aholini ish bilan ta’minlash va turmush darajasini oshirish masalalarini hal etishda ham yetakchi o‘rin tutmoqda. Lekin shu bilan birga, bu borada ayrim muammolarga ham duch kelinmoqdaki, buning asosiy sababi kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshlayotgan shaxslarning ishni nimadan boshlamoq kerakligi, uni qanday tashkil etish zarurligi va boshqarish sirlari haqida to'la tasavvurga ega emasligidadir. Mamlakatimizning strategik yo‘nalishi jamiyat va fan oldidan ishlab chiqarishning barqaror rivojlanishini, xo‘jalik boshqaruvini tubdan o‘zgartirishni, xo‘jalik yuritishning yangi usullarini izlash va uni kundalik hayotga tatbiq etishni ta’minlaydigan yangi iqtisodiy munosabatlar va g‘oyalarni rivojlantirishni taqozo etmoqda. Buning uchun:
- moddiy ishlab chiqarish sohasiga tadbirkor va bilimli kishilarni ko'proq jalb etish va menejerlar, marketing, tadbirkorlik va bozor iqtisodiyoti bo'yicha keng ko'lamli chora-tadbirlarni amalga oshirish, turli mutaxassislarga har tomonlama bilim berish;
- hozirgi bozor iqtisodiyoti va raqobat muhitida raqobatbardosh ishlab chiqarish jarayonlarini shakllantirish muammolarini hal qiladigan yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash;
- mulkning ko'pchiligini rad etish; mulkchilikning turli shakllarini joriy etish va mahsulotlarni joylarda qayta ishlovchi kichik korxonalar tashkil etishni jadallashtirish;
- xususiy mulkdan kengroq foydalanish, xususiy yordamchi xo'jalikni rivojlantirish va qo'shma korxonalar qurishga o'tish;
- Xorijiy davlatlar bilan aloqalarni mustahkamlash va moliya-kredit, soliq va bank faoliyatini takomillashtirish va h.k. orqali bozor iqtisodiyoti sohasida davlat siyosatini boshqarish va ularning kapitalidan samarali foydalanish usullarini takomillashtirish.
Keyingi yillarda., zamonaviy bozor iqtisodiyoti sharoitida ko'pgina
mamlakatlarda yirik korxonalar tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar nisbatan ixcham bo'lib, kichik korxonalar to'liq ishlab chiqarishga erishdi. Keyingi yillarda yirik korxonalar soni qisqardi, kichik korxonalar soni keskin o'sdi. Binobarin, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish bozor iqtisodiyoti talablariga tez moslashib, innovatsiyalarga tez moslashib, bozor dinamikasi va bozor o‘zgarishlariga moslashib, uning rivojlanishining asosi bo‘lmoqda. Biznes - bu inglizcha so'z bo'lib tadbirkorlik faoliyati bo'lib, tadbirkorlik faoliyatiga erishish yoki boshqacha aytganda, odamlarga foyda keltirishni maqsad qiladi. “Tadbirkorlik” tushunchasi XVIII asrda shakllangan bo‘lsa-da, uning rivojlanishi bizning davrimizda ham davom etmoqda.
Tadbirkorlik faoliyatining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati va rivojlanishi A.Smit, A.Turgo, P.Samuelson, R.Xizrix, I.Shumpeterlar asarlarida atroflicha o‘rganilgan. Tadbirkorlikni rivojlantirishning nazariy va amaliy muammolari MDH mamlakatlari olimlari A.I.Arxipov, E.Forisov, A.V.Busigin, Yu.M.Osipova, M.A.Sajina va boshqalar tomonidan o‘rganilgan. Wollening "Biznes entsiklopediyasi" kitobida ushunday deydi: "Tadbirkor - bu yangi ish, uni amalga oshirish va qandaydir ajoyib
ishlarni qilish usuli". R.Xeyzrix va M.Piters: “Tadbirkor, ishbilarmon deganda biznes yuritishga qodir, buyuk ishlarga qodir, dadil, aldab, shunday qiladiki, odam tushuniladi”. Oʻzbekistonda kichik korxonalar tashkil etish orqali mustaqil tadbirkorlar shakllandi. Kichik biznes sub’ektlari bozor iqtisodiyotining turli makroiqtisodiy sharoitlari va talablariga moslasha olganligi sababli ular ustuvor ahamiyatga ega.
Iqtisodiyotning turli tarmoqlarida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish milliy iqtisodiyot barqarorligini ta’minlashning muhim makroiqtisodiy omillaridan biridir. So‘nggi yillarda kichik biznesning o‘sishini ularning mamlakat yalpi ichki mahsulotiga qo‘shayotgan hissasi ortib borayotgani bilan izohlash mumkin.
Mamlakatimizda rivojlangan davlatlar tajribasi asosida kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishga katta e’tibor qaratilmoqda. Ushbu qonun erkin raqobat uchun raqobatni kuchaytirish, turli mulkchilik shakllarini jahon andozalari darajasida qaror toptirishda muhim ahamiyatga ega. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari o‘z faoliyatini yanada oshirish, jumladan, ishlab chiqarish hajmi va jahon bozorida raqobatbardoshligini ta’minlash, tashqi bozorlarni o‘rganish, xorijiy hamkorlar topishi zarur. Iqtisodiy islohot jarayonini kichik biznes sub’ektlarining keng doirasi bilan qiyoslab, iste’molning hozirgi xilma-xilligi, chakana savdo shoxobchalari keng turdagi iste’mol tovarlari bilan to‘ldirilganligini taqqoslab, kichik tadbirkorlik sub’ektlarining keng qamrovliligini ko‘rsatadi. O‘shandan buyon milliy iqtisodiyotda, xususan, yalpi ichki mahsulotda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning ulushi ortib bormoqda. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik har yili mamlakatimiz iqtisodiyotida mustahkam o‘rin tutayotgani buning dalilidir. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan viloyatda mahalliy ehtiyojlarni to‘liq qondirish va ishlab chiqargan mahsulotlarni eksport qilish bo‘yicha alohida tarmoqni rivojlantirish
bo‘yicha strategiya va “yo‘l xaritalari” ishlab chiqilib, hayotga tatbiq etilmoqda. Bu jarayonlarning barchasi iqtisodiyotni jadal rivojlantirish uchun mustahkam poydevor bo‘ladi.

Download 17.82 Kb.

1 2

Download 17.82 Kb.