Okisleniw-qa`lpine keliw reaktsiyalarinin` barisi

(o`z- o`zinen oksidleniw ha`m o`z- o`zinen qa`lpine-keliw)

Misali: a)2HNO₂ + 2HI = 2H₂O + 2NO + I₂

v)2KNO₂ + 5HNO₂ + 3H₂SO₄ = K₂SO₄ + 2MnSO₄ +5 HNO₃ + 3H₂O

a) reaktsiyada nitrit kislota oksidlenedi v) reaktsiyada bolsa qa`lpine keledi.

Zat ha`m oksidlewshi ha`m qa`lpine keltiriwshi qa`siyetine iye bolsa, o`z-o`zinen oksidleniw-qa`lpine keliw reaktsiyalarina iye boladi. Bunday reaktsiyalarg`a ko`pshilik zatlar iye boladi. Vodorod perroksid analitikaliq ximiyada ken` ko`lemde oksidleniw-qa`lrine keliw reaktsiyalarinda paydalaniladi.

Du`zilisi H-O-O-H

Vodorod perroksid ha`m oksidlewshi ha`m qa`lpine keltiriwshi qa`siyetine iye.

H₂ + [O₂]^-2 + 2e + 2H⁺= H₂O

Oksidlewshi

H₂ + [O₂]^-2 -2e = 2H⁺ + O₂

qa`lpine-keltiriwshi

Qa`lpine keltiriwshiler menen reaktsiyaga kriskende oksidlewshi sipatinda qa`lpine keledi.

a) Kislotali ortada H₂O₂ + 2I^- + 2H⁺ = I₂ + 2H₂O

2I^-- +2e = I₂

H₂O₂ + 2e + 2H⁺ = 2H₂O₂

Ku`shli oksidlewshiler ta`sirinde bolsa, qa`lpine keltiriwshi bolib qatnasadi.
b) kislotali ortada N₂O₂ + PbO₂ + 2CH₃COOH = 2H₂O + O₂ + Pb⁺² + 2CH₃COO^-

N₂O₂ - 2e = 2N⁺ + O₂

PbO₂ + 2e + 4H⁺ = Pb⁺² + 2H₂O

Vodorod perroksid tek kislotali ortada reaktsiyag`a kirisip qoymastan, balki neytral ha`m siltili ortada da kirisedi.

H₂O₂ + Ag₂O = H₂O + O₂ + 2Ag

H₂O₂ - 2e = 2H⁺ + O₂

Ag₂O + 2e + HOH = 2Ag + 2OH^-

A)kislotali ortada NiS + H₂O₂ + 2CH₃COOH = N⁺² +2 CH₃COO^- + S

NiS - 2e = Ni⁺² + S

H₂O₂ + 2e + 2H = 2H₂O

V) neytral ortada PbS + 4H₂O₂ = PbSO₄ + 4H₂O

PbS - 8e + 4H₂O = PbSO₄ + 8H⁺

H₂O₂ + 2e =2OH^-

S) siltili ortada 2Cr(OH)₃ + 3H₂O₂ + 4OH^- = 2CrO₄^-2 + 8H₂O

Sr(OH)₃ -3e +5OH^- = CrO₄^-2 + H₂O

H₂O₂ + 2e = 2OH^-

Ortanin` rN i azg`antay o`zgersede bul oksidleniw ushin orta rolin atqaradi. rN=1

I₂ + 5H₂O₂ = 2IO₃- + 4H₂O + 2H⁺

Qa`lrine keltiriwshige to`mendegi misaldi aliw mu`mkin. rN = 2

5H₂O₂ + 2H⁺ + 2IO₃ = I₂ + 5O₂ + 6H₂O

Metallar ha`m metal emeslergede oksidleniw-qa`lpine keliw qa`siyetleri ta`n. Metallar qa`lpine keltiriwshi boladi. Zn-2e=Zn⁺²

Metall ionlari bolsa, geyde oksidlewshi, geyde qa`lpine keltiriwshi boladi.

Fe⁺³+e = Fe⁺²

Ag⁺+e = Ag

Ce³-e= Ce⁴

Mn⁺²-5 e+4H₂O=MnO₄^-+8H⁺

S-6e+4H₂O=SO₄^-2+8H⁺

Metal emeslerdin` teris ionlari qa`lrine keltiriwshiler. S^---2e=S

1. Analizge keri ta`sir etuwshi ionlardi joqari yaki to`men okisleniw da`rejesine o`tkiziw

a) Fe⁺² = Fe⁺³ bunda temir (II) ionlari ziyanin tiygizedi.

b) As^v = As⁺³

2) Oksidleniwshi ha`m qa`lpine keltiriwshiler menen sipat reaktsiyalarin beretug`in ionlar bo`lip qoyiladi.

Ko`pshilik oksidleniw-qa`lpine keliw reaktsiyalari analitikaliq analizlerde eritpede bolip o`tedi. Tu`rlishe oksidlewshiler tu`rlishe ta`sir qiladi. Oksidleniw-qa`lpine keliw shinjiri.

10 FeSO₄ + (NH₄)₂SO₄ + 2KMnO₄ + 8H₂SO₄ = 5Fe(SO₄)₃ + 2MnSO₄ + K₂SO₄ + 8H₂O

Mn⁺⁷+5e —>Mn⁺² 5 1

Fe⁺² - 1e —>Fe⁺³ 1 5

Fe⁺³ + CuSO₄ = FeSO₄ + Cu

Fe⁺³+1e = Fe⁺²

Cu⁺²-2e = Cu⁰

Bul jerde ximiyaliq energiya elektr energiyasina aylanadi. Bunday shinjir Cu⁺ ha`m Fe<sup>+3</sup> duzlari eritpesi sifon arqali bir-birinen bo`linedi. (elektrolitlik ko`pir). Sifon kaliy xlorid eritpesi menen toltiriladi. Bunin` waziypasi elektrdi o`tkiziwge ha`m o`z-ara diffuziyani a`melge asiwg`a alip keledi. Bul shinjir inert platina 1 ha`m platina 2 menen qaplang`an.

Fe⁺³ = Fe⁺²

Cu⁺ = Cu⁺²

Bunin` na`tiyjesinde platina 1 on` platina 2 teris zaryadlanip qaladi. Yaki platina 1 anod, Fe⁺³=Fe⁺² platina 2 katod. Cu⁺=Cu⁺²

Yaki ja`ne bir misal: Zn!Zn⁺²+SO₄^-2!!Cu⁺²+SO₄-2!Cu⁺

Zn!Zn⁺²!!Cu⁺²!Cu

Zn+Cu⁺²=Zn⁺²+Cu