ye
r
—
quyosh
si
st
emasi
dagi
sa
yyor
a
13
8rasm. Oyning har xil ko‘rinishi: 1
–
Oy ko‘rinmaydi; 2
–
Yangi oy;
3
–
Oy ning birin chi choragi; 4
–
Chorak kam to‘lin oy;5
–
To‘lin oy;
6
–
Qis qarayotgan oy; 7
–
Oxirgi chorak; 8
–
Tugayotgan oy.
va ularning yo‘ldoshlari asosan bir
xil moddalardan tuzilganini
aniqlashgan. Ular ham, asosan, Yerda
uchraydigan moddalardan
tuzilgan ekan. Sayyoralarning yulduzlardan yana bir farqi shuki, ular
osmondagi o‘z o‘rinlarini ancha o‘zgartirib turadi.
oy –
Yerning tabiiy yo‘ldoshi. Oy o‘zidan nur sochmaydi,
Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi. Oy Yer atrofini deyarli bir oyda
bir marta aylanib chiqadi. Yer, Quyosh va Oyning osmonda bir-biriga
nisbatan joylashgan o‘rniga qarab u bizga har xil ko‘rinadi.
Bizga
Oyning Quyosh nuri bilan yoritilgan qismigina ko‘rinadi. Agar diqqat
bilan qarasangiz, yangi oy o‘roq shaklida bo‘ladi. Endi eslab qoling:
yangi oy kechqurun Quyosh botganda g‘arb tomonda ko‘rinadi, eski,
tugayotgan oy esa erta tongda, Quyosh
chiqmasdan sharq tomonda
ko‘zga tashlanadi (8-rasm). Agar Oy doira shaklida ko‘rinsa, to‘lin oy
deyiladi. Oyning 14–15-kunlari to‘lin oy bo‘ladi. Oy tutilishi to‘lin oy
kuniga to‘g‘ri keladi. Oy, Yer, Quyosh osmonda bir chiziqqa to‘g‘ri
kelib qolganda Oy tutiladi. Quyosh, Oy va Yer osmonda bir chiziqda
QUYOSH
YER
Oy orbitasi
2
3
4
5
6
7
8
1
2
3
4
5
6
7
8
1
http://eduportal.uz
14
ye
r
—
quyosh
si
st
emasi
dagi
sa
yyor
a
turib qolganda esa Quyosh tutiladi. Quyosh va Oyning Yerni tortishi
natijasida dengiz hamda okeanlarda davriy ravishda suv qalqishi, ya’ni
suvning ko‘tarilib, pasayishi ro‘y beradi. Suvning ko‘tarilib, qaytishi
Quyosh tortishiga nisbatan Oy tortganda ikki baravar kuchli bo‘ladi.
Odamlar osmon jismlarini kuzatish natijasida
Oy va Quyosh taqvim
(kalendar)larini tuzishgan, quruqlik va
okeanlarda turgan joylarini
aniqlashgan.
