Radiatsion nazorat qilishda sifat ko‘rsatkichlari bo‘yicha nuqsonlarni belgilash va payvand choklarni tasniflash. Payvand konstruksiyalarni etkazib berishda korxonalar o‘rtasidagi kooperatsiyalashni engillashtirish maqsadida birikmalarni nuqsonlarni tartibga soluvchi hujjatlar ishlab chiqilgan. Xalqaro payvandlash institutining (XPI) nuqsonlarning oltita guruhini (yoriqlar, rakovinalar, kirishmalar, neprovarlar, tashqi nuqsonlar, boshqalar) ko‘zda tutuvchi tavsiyalari va payvand choklarini ularda aniqlangan nuqsonlarning havflilik darajasiga bog‘liq holda 5 guruxga: qora, ko‘k, zangori, jigarrang va qizilga ajratuvchi XPI ning rengtgen-atlasi keng tarqaldi. Aytib o‘tilgan hujjatlar nuqsonlarni ko‘rsatish uchun ishlab chiqilgan va operatorlarni o‘qishida ayniqsa foydalidir.
IHI (iqtisodiy xamkorlik ittifoqi) ga a’zo mamlakatlarda qabul qilingan payvand birikmalar choklari tasnifi 2.6 - jadvalda keltirilgan. CHoklar ko‘rinishi, kengligi (neprovarlar uchun chuqurligi) va nuqsonlarning yalpi emasligiga bog‘liq holda 5 ta sinfga bo‘linadi. Mamlakatimizda radiografik uslubda aniqlangan bo‘shliqlar va kirishmalarning kengligi hamda uzunligiga qarab payvand birikmalarni 7 ta sinfga bo‘luvchi GOST 23055-78 amal qiladi.
Aniq payvand konstruksiya uchun yo‘l qo‘yish mumkin bo‘ladigan nuqsonlar standartlar, nazorat qilish qoidalari va boshqa tarmoq xujjatlarida ko‘rsatiladi.
2.31 -rasm. Payvand chokining qirqimi
Nuqsonlikning asosiy ko‘rsatkichi sifatida q=S/Sp parametr qabul qilingan, bu erda Sp, S - mos ravishda hisobdagi kesimning va nuqsoning yuzlari (3.35-rasm). Bu parametrning son qiymatini buyumning xarakteristikasi sifatida foydalanishi payvand choklarning beshta sinfga bo‘linishini aniqlashtirishga imkon berdi. Birinchi sinfga q = 0 - 0,005 dagi payvand choklar, ikkinchisiga - 0,005-0,01 payvand choklar kiradi; uchinchidan beshinchigacha bo‘lgan sinflarga o‘tish mos ravishda q = 0,02, 0,04, 0,05 bo‘lganda amalga oshiriladi. q parametri nuqsonning real (haqiqiy) havfliligi o‘lchovi hisoblanadi.
2.6-jadval
|
