|
Payvandlash transformatorlarining yuklama rejimida ishlash prinsipi
|
| bet | 4/8 | | Sana | 25.05.2023 | | Hajmi | 376.29 Kb. | | #64400 |
Bog'liq ETQ mustaqil ish2 76, Rivojlangan davlatlar ta’lim tizimi-hozir.org (1), “Kadrlar tayyorlashning milliy modeli”, privacy-policy-ru, 1 mavzu taqdimoti, Сиртқи тест, 1-Mustaqil ish 2023, 2- mavzu boyicha amaliy vazifalar, 1-Mustaqil ish Fizika RAXMATOV DONIYOR, Кровля сталовая, Operatsion sistema bilan ishlash reja Operatsion sistemalar, 11, Elektr mashinalari ma\'ruza mustaqil ish, amaliy mexanikaSalt ishlash rejimi. Transformatorlarni ishlatish jarayonida ko‘pgina vaqt ularning birlamchi chulg‘ami manbaga ulanib, ikkilamchi uchlari bo‘sh qoladi. Bunday rеjim transformatorning salt (yuklamasiz) ishlash rejimi dеyiladi. Salt ishlash rejimida U1 = Unom va I2 = 0 bo‘ladi. Bunga mos sxеma 4.6-rasmda ko‘rsatilgan.
4.6-rasm. Salt ishlash rejimi tajribasi
Transformatorning birlamchi chulg‘amiga bеrilgan sinusoidal kuchlanish Ui ta’sirida chulg‘amdan salt ishlash toki I0 w1 oqib o‘tadi. Bu tokning magnitlovchi kuchi I0 w1 po‘lat o‘zak bo‘ylab tutashuvchi asosiy magnit oqimi Ф = Ф^тШ ni va qisman havo hamda po‘lat o‘zak orqali tutashib tarqalgan magnit oqimi Ф15 ni hosil qiladi. Bu o‘zgaruvchan magnit oqimlari o‘zining chulg‘amlarda induksiyalangan EYuK lari bilan quyidagi bog‘lanishga ega:
(4.5)
Demak, EYuK lar ularni induksiyalangan magnit oqimlaridan faza bo‘yicha 90
ga kechikadi. Bu EYuK laming ta’sir etuvchi qiymatlari:
,0
(4.6)
yoki Ei = 4,44 • f • w1 • Фт
т
E2 = 4,44 • f • w2 • Фт (4.7)
Eis = 4,44 • f • wi • Ф^
т
Birlamchi chulg‘amga berilgan kuchlanish U1 EYuK ( Ei va EiS larni, shuningdek, chulg‘amning aktiv qarshiligi Ri kuchlanishning pasayishini
kompensatsiya qiladi. U holda Kirxgofning II qonuniga binoan birlamchi chulg‘am zanjirining elektr muvozanat holati:
Agar EYuK EiS ni chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi I 0 • XLi bilan kompensatsiya qilinadi desak va I0 Ri=URi bo‘lsa:
Tok I0 birlamchi chulg‘am nominal tokining (3,10) % ini tashkil etgani uchun vektor diagrammada hosil bo‘lgan kuchlanishlar uchburchagi real masshtablarda
nisbat va Ei = 4,44fwiFm ga binoan asosiy magnit oqimi Ф ni kuchlanishga proporsional deyish mumkin. Salt ishlash rejimida transformatorning quvvat koeffitsienti cosy0 = 0,2,0,3, ikkilamchi chulg‘amdagi tok I2 = 0 bo‘lgani uchun U2o=E2 bo‘ladi. Natijada K= Iw/120; P0 = Ppoa
Yuklama rejimi. Bu rejimda kuchlanish yuklamaga bog‘liq emas. Transformatorning ikkilamchi chulg‘amini biror yuklama ga ulaganimizda EYuK E2 ta’sirida undan I2 yuklama toki Z2n o‘ta boshlaydi. Bu tok hosil qilgan magnitlovchi
U1 E1 + E1S + I0 R1
U 1 E1 + U R1 + UL1
yoki
U 1 E1 + I0 R1 + I0 XL1
(4.8)
qurilsa, juda kichik bo‘ladi. Shuning uchun U1 ~ E1 deyish mumkin. U holda olingan
kuch I2 w2 po‘lat o‘zak va havo orqali tutashgan, tarqalgan magnit oqimi Ф2$ ni hosil qiladi (4.7-rasm).
4.7-rasm. Yuklama rejimidagi transformator sxemasi
Bu oqim asosiy magnit oqimiga qarama-qarshi yo‘nalgani uchun uni, shuningdek, elektr yurituvchi kuch Ej ni ham kuchsizlantirmoqchi bo‘ladi. U holda transformator elektrik muvozanat holatining buzilishiga yo‘l qo‘yiladi. Ammo birlamchi chulg‘amning magnitlovchi kuchi I1 w1 shunday o‘zgaradiki, natijasida transformatorning muvozanat holati saqlanib, o‘zakdagi asosiy magnit oqimi Ф miqdor jihatidan o‘zgarishsiz qoladi. Bu holda magnitlovchi kuchlar muvozanati quyidagicha ifodalanadi:
I1 w1 + /2 w2 = /0 w1 yoki I1 w1 = /0 w1 - /2 w2
(4.9)
Demak, birlamchi tokning magnitlovchi kuchi ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’sirini kompensatsiyalaydi. Agar (4.9) ifodaning ikkala tomonini wг ga bo‘lsak, magnitlovchi kuchlar tenglamasidan toklar tenglamasiga o‘tish mumkin:
(4.10)
Bu yerda I2 = I2— kattalik ikkilamchi tokning magnitsizlash ta’sirini
W-y
muvozanatlovchi birlamchi tokning tashkil etuvchisi hisoblanadi. Shuning uchun bu kattalik ikkilamchi tok deyiladi. U holda birlamchi tok
Ii = Io - 12 (4.11)
Ya’ni salt ishlash toki bilan keltirilgan ikkilamchi tokning geometrik yig‘indisiga teng. Yuklama toki I2 noldan boshlab, tok Ij esa salt ishlash toki Ij dan boshlab ortadi. Salt ishlash toki nominal tokning I0 = (2,5,10%) • IJnom ulushini
tashkil etadi. Taxminiy hisoblashlarda I 1 ~ I2 deyish mumkin.
Yuklama toki I2 ning o‘zgarishi bilan tok Ij ning tashqi ta’sirsiz o‘z-o‘zidan o‘zgarishi transformatorning o‘z-o‘zidan rostlanishi deyiladi. U holda ikkilamchi zanjirning yuklama rejimidagi elektr muvozanati tenglamasi Kirxgofning ikkinchi qonuniga binoan
U 2 = Ё2 - U r2 - ^2S ,
Bu yerda: U2 — ikilamchi chulg‘am uchlaridagi kuchlanish; I2 x R2 = Ur2 ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning aktiv pasayishi; E2s - tarqalgan magnit oqimi Ф25 tufayli induksiyalangan EYuK.
F2s ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanishning induktiv pasayuvi Uli = /2 • XL2 bilan kompensatsiya qilinadi, u holda
yoki U2-E2+ Ur2 + Ul2
(4.12)
U2 - E2 + /2 R2 + /2 Xl2
(4.8), (4.11) va (4.12) tenglamalar yordamida transformatorning yuklama rejimidagi vektor diagrammasini qo‘shib quramiz.
Qisqa tutashuv rejimi. Bu rejimda ikkilamchi chulg‘am uchlari o‘zaro tutashib, tashqi qarshilik Z2n = 0 bo‘ladi. Transformator uchun bunday rejim nomaqbul rejim hisoblanadi. Bunda ikkilamchi, shuningdek birlamchi tok nominalidan 18- 20 marta ortib ketadi. Bu hodisaga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi. Shuning uchun real sharoitlarda transformatorni qisqa tutashuv tokidan saqlash maqsadida avtomatik ajratkichlar o‘rnatiladi. Transformatorlarni laboratoriya sharoitida tekshirish uchun «qisqa tutashuv» pasaytirilgan kuchlanishlarda amalga oshiriladi.
Transformator nominal yuklama bilan ishlaganda uning chulg‘amlaridan nominal tok o‘tib, chulg‘amlar qiziydi. Keltirilgan quvvat bir qismining issiqlik tarzida atrof-muhitga tarqalishi miss chulg‘amlardagi quvvat isrofi Pm deyiladi, uni transformatorning qisqa tutashuv rejimida ishlash tajribasidan (4.9-rasm) aniqlanadi. Sxemadan ko‘rinadiki, transformatorning ikkilamchi chulg‘ami ampermetr A2 orqali qisqa tutashtirilgan.
Tajriba vaqtida birlamchi chulg‘amga potensiometr P yordamida ikala chulg‘amdan ham nominal toklar (I1 - Iinom ; I2= I2nom) o‘tadigan darajada pasaytirilgan kuchlanish beriladi. Bu kuchlanish transformatorning qisqa tutashuv kuchlanishi (Uq) deyiladi:
U
и % = —^—100
U,
1 nom
Qisqa tutashuv kuchlanishi transformator nominal kuchla- nishining kichik ulushini (Uk ~ 0,1 U1n) tashkil etgani uchun po‘lat o‘zakdagi quvvat isrofi Pn ~ 0 deyish mumkin. U holda qisqa tutashuv paytida vattmetr ko‘rsatgan quvvat Pq miss chulg‘amlarning qizishiga sarf bo‘lgan quvvat isrofi P ga teng bo‘ladi, ya’ni:
Pk = Pn + Ifn ■ Rl = 0 + Pm = Pm
Tajribadan olingan ma’lumotlar bo‘yicha transformatorning qisqa tutashuv parametrlarini aniqlash mumkin:
Uch fazali transformator chulg’amlarining ulanish sxemalari
Uch fazali transformatorlar, asosan, uch fazali tok sistemasini transformatsiyalash uchun ishlatiladi. Uch fazali transformator umumiy po‘lat o‘zakka ega bo‘lib, alohida fazalarning toklari hosil qilgan barcha magnit oqimlari ana shu o‘zak bo‘ylab tutashadi.
4.10-rasm. Uch fazali transformator sxemasi
Uch fazali transformatorning po‘lat o‘zagi ostki va ustki tomonlardan birlashtirilgan uchta sterjendan iborat. Har bir sterjenda har fazaning birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlari joylashtirilgan. Chulg‘amlar yulduz yoki uchburchak sxemada ulanishi mumkin. Bu biriktirish sxemalari tegishlicha yulduz va A tarzda belgilanadi. Chulg‘amlar qanday sxemada ulanishidan qat’iy nazar birlamchi chulg‘amning bosh (A,B,C) va oxirgi (X, Y, Z) uchlari katta harflar bilan, ikkilamchi chulg‘amning bosh (a, b, c) va oxirgi uchlari (x, y, z) kichik harflar bilan belgilanadi.
Birinchi o‘raladigan chulg‘amning o‘ralish yo‘nalishi ixtiyoriy, ammo qolgan fazalarning chulg‘amlari birinchi o‘ralgan chulg‘amning yo‘nalishida o‘ralishi kerak. Faqat shundagina ayrim fazalardagi toklarning va ularni hosil qilgan magnit oqimlari (ФA, ФB, ФC) larning shartli musbat yo‘nalishi ta’minlangan bo‘ladi.
Kirxgofning birinchi qonuniga binoan istalgan vaqt lahzasida uchala faza magnit oqimlarining yig‘indisi doimo nolga teng. Masalan, magnit oqimlarining o‘zgarish grafigidan ko‘rinadiki, фА = фт bo‘lgan t1 vaqtda фА o‘zining musbat maksimal
qiymatiga erishgan bo‘lsa, qolgan ikkita magnit oqimi ФB va Фс laming manfiy yarim maksimal qiymatlarga ega bo‘lishi uchala faza magnit oqimlarining po‘lat o‘zak bo‘ylab qo‘shilishini bildiradi, ya’ni
F mA F mB F mC 0.
2 2
|
| |
