Pedagogik innovatsiyalar, professional

 
 
YO‘RIQNOMALI TEXNOLOGIK XARITA 
Kasb kodi va nomi: 30600102 Kompyuter garfikasi va dizayn operatori
O’quv amalyot nomi: Kompyuter grafigi va diayni 
Mavzu 29: 
Nashriyor tizimi 
Maqsad: O‘quvchilarga nashriyor tizimi 
o‘rgatish
. 
Bajariladigan 
ishlar 
mazmuni 
Moslamalar, 
asboblar va 
hom-ashyolar 
Eskizlar, chizmalar, rasmlar 
Bajarish tartibi 
Adobe pagemaker
haqida tushuncha 
hosil qilish 
Adobe 
pagemaker
interfeysi 
Adobe Photoshop — Adobe 
Inc. firmasi tomonidan ishlab chiqilgan 
va tarqatilyotgan 
koʻpfunksiyali grafik redaktor 
Adobe 
Pagemaker
panellari 
tanishish 
Adobe 
Pagemaker
panellari 
Adobe Photoshop dasturining ishlab 
chiqilgan sanasi birorta kalendarda 
qayd etilmagan

Adobe Pagemaker
shaklari bilan 
ishlash 
Adobe Pagemaker
shaklari 
Adobe Pagemaker
hujjat diyazn 
tanlash va 
foydalanish 
Adobe Pagemaker
hujjat diyazni
Oʻshandan boshlab biz birga ishlab, 
murakkab va mukammallashgan Display 
dasturini tuzdik 
Tanlagan Adobe 
Pagemaker hujjat 
diyazni ishlov 
berish 
Tanlagan Adobe 
Pagemaker hujjat 
diyazni 
Qizigʻi shundaki, Industrial Light and 
Magic (ILM) da Jon ham tasvirlarni 
qayta ishlash bilan shugʻullanardi. 
 

34
8 
 
 
Mavzu 29: Nashriyot tizimi 
Reja 
Kichik nashriyot tizimlari tasnifi 
Nashriyot tizimlarining turlari 
PageMaker dasturi bilan ishlash 
Keyingi paytlarda turli korxonalarda kichik nashriyotlar paydo bo’la boshladi. 
Kichik nashriyot deganda, shaxsiy kompyuter bazasida, turli tez chop qiluvchi 
va boshqa qo’shimcha qurilmalar orqali bosma mahsulotlari (kitob, oynoma, 
jurnal, broshyuralar, prospektlar va hokazo) chiqarish tushuniladi.Bunda 
bo’lajak bosma mahsulotlari kompyuterda tayyorlanadi, ya'ni kompyuter 
varaqlash, asl maketlash ishlari ham kompyuterda bajariladi. Nashriyot sohasida 
ishlatiladigan matn muharrirlari shu soha uchun yaratilgan maxsus dasturlar 
bo’lib, ular kichik nashriyotlar yordamida gazeta- jurnallar, kitoblar, turli 
reklama mahsulotlari tayyorlashga mo’ljallangan. Kichik nashriyot deganda, 
shaxsiy kompyuter dasturiy texnik vositalari hamda turli- tuman chop qiluvchi 
va boshqa qo’shimcha qurilmalar orqali bosma mahsulotlar tayyorlash jarayoni 
tushuniladi. Bunda bo’lajak bosma mahsulotlar tayyorlanib, bu matnni terish, 
tekshirish va tahrirlashdan to maketlashgacha bo’lgan bosqichlarni o’z ichiga 
oladi. Keyinchalik maket lazer printerda bitta asl nusqada chop etib olinadi va 
undan so’ng tayyorlangan hujjatning maketi rizograf deb nomlanuvchi maxsus 
qurilma yordamida ko’paytiriladi. Kichik nashriyot bulardan tashqari 
muqovalovchi, broshyuralovchi va kesuvchi qurilmalar bilan ham ta'minlangan. 
Sifatli va asl maketlarni tayyorlash uchun bir qancha turdagi nashriyot 
tizimlaridan foydalanadi. Ularga misol qilib Page Maker, Ventura Publisher, 
Post Script, QuarkXPress, TEX, LATEX nashriyot tizimlarini keltirishimiz 
mumkin. Shulardan biri va keng miqyosda ishlatiladigani Page Maker 
dasturlar paketi kitoblar matnini terish, taxrirlash, ko’rib chiqish va chop 
qilishda juda qulay vosita hisoblanadi. Ventura PublisherVentura Publisher esa 
gazeta- jurnallar matnini terish va chop etishga mo’ljallangan. Uning yordamida 
matnni sahifalarga bo’lish, matn bo’laklarini zarur joylarga joylashtirish 
(Komponovka) va shunga o’xshash ushbu sohada ko’plab ishlatiladigan 
amallarni tez va q ulay amalga oshirishi mumkin. Turli formulali matnlarni 
(masalan, matematika, fizika, ximiya fanlariga oid) tayorlashda TEX va uning 
keyingi versiyalari bo’lgan LATEX tahrirlovchi dasturlardan keng miqyosda 
foydalaniladi. Page Maker dasturi Page Maker Aldus Corporation firmasi 
tomonidan yaratilgan keng imkoniyatli va qulay dasturdir. Uning ishlashi 
Microsoft Windows operasion sistemasining to’liq versiyasi bo’lishini talab 
qiladi. Page Maker dasturi fayl va kataloglar bilan ishlaydi. Fayl nomi esa .pub 
kegaytmasi yordamida yoziladi. Shuni ham aytib o’tish kerakki, nashriyot 

34
9 
tizimlarining asosiy vazifasi nashrni tayyorlashda tez takrorlanuvchi amallarni 
iloji boricha ko’proq darajada avtomatlashtirishdir. Ularning afzalligi esa nashr 
sahifasi va uning umumiy ko’rinishini tayyorlashdagi qulaylik hamda 
o’zgartirishlar kiritishning osonligi va vaqt tejalishidir. Nashr sahifasining 
umumiy ko’rinishini tayyorlashda xususiy kompyuterdan foydalanish maqsadga 
muvofiqdir. Asl nusxa maketini bosib chiqarish uchun esa lazerli yoki post 
skript printeridan foydalanish ma'quldir. Matn va suratlar kompyuter xotirasiga 
oldindan 
kiritilishi 
lozim. 
Nashr 
asosiy 
elementlarini 
kompyuterdasarlashning asosiy afzalligi shundaki, matnni to’g’ridan-to’g’ri harf 
terish qurilmasiga berish mumkin, shunda matn bilan suratlarni mos joylarga 
qo’lda joylashtirishga ehtiyoj qolmaydi. Page MakerPage Maker Aldus 
corporation firmasi tomonidan yaratilgan keng imkoniyatli qulay nashriyot 
tizimidir. Aldus firmasining Yevropa bo‘limi 1989- yil sentabrda Page Maker 
dasturining ruscha variantini e’lon qildi. Page Maker dasturining ishlashi uchun 
Microsoft Windows dasturining to‘liq lahjasi bo‘lishi talab qilinadi. Shaxsiy 
kompyuterning amaliyot tizimi bilan tanish bo‘lgan foydalanuvchi diskni 
formatlash, fayl nusxasini hosil qilish, faylni o‘chirish, uni bosib chiqarish yoki 
dasturni ishga tushirish buyruqlarini albatta biladi. Windows muhiti amaliyot 
tizimning qobig‘i hisoblanib, foydalanuvchi uchun amaliyot tizimning barcha 
imkoniyatlarini uning buyruqlarini yoddan bilmasdan turib ishga tushirishga 
imkon beradi. Windows muhitida ishlash uchun sichqonchadan foydalanish juda 
qulaydir. Shu sababdan foydalanuvchi sichqonchadan mohirona foydalana 
bilishi kerak. Sichqoncha yordamida quyidagi 6 ta asosiy harakatni bajarish 
mumkin: 

(Point) Ko‘rsatkichni ekranning kerakli joyiga ko‘chirish; 

(Click) Sichqoncha tugmasini bosib darhol qo‘yib yuborish; 

(Double click) Sichqoncha klaviaturasini ikki marta tez bosish; 

(Select) Biror obyektni tanlash; 

tanlab olingan surat, matn qismi yoki dasturning grafik simvolini boshqa 
joyga ko‘chirish (Drag). Buning uchun tanlab olingan obyekt ustiga 
ko‘rsatkichni olib borib, sichqoncha tugmasi bosiladi va obyektni kerakli 
joyga ko‘chiriladi, so‘ngra sichqoncha tugmasi qo‘yib yuboriladi. 
Page Maker dasturida katalog va fayllar bilan ishlaydi. Fayl nomi. PUB 
kengaytmasi bilan yoziladi. Misol uchun: Sample1.PUB. Boshqa katalogga 
o‘tish uchun sichqoncha yordamida ko‘rsatkichni muloqot oynasidagi «|» belgisi 
ustiga keltirib va sichqoncha chap tugmasini ikki marta bosiladi. Chap oynada 
kataloglar ro‘yxati paydo bo‘ladi. Kerakli katalog nomini tanlab sichqoncha 
tugmasini ikki marta bosiladi. Nashriyot tizimlarining asosiy vazifasi nashrni 
tayyorlashda tez takrorlanuvchi operatsiyalarni iloji boricha ko‘proq 
avtomatlashtirishdir. Uning afzalligi esa, bu nashr sahifasi va uning umumiy 
ko‘rinishini tayyorlashdagi qulaylik va o‘zgartirishlar kiritishning osonligi, 

35
0 
hamda vaqt tejalishidir. Nashr sahifasining umumiy ko‘rinishini tayyorlashda 
shaxsiy kompyuterdan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Asl nusxa maketini 
bosib chiqarish uchun esa lazerli printerdan foydalanish ma’quldir. Matn va 
suratlar kompyuter xotirasiga iloji boricha oldinroq kiritilgan bo‘lishi kerak. 
Nashr elementlarini kompyuterda saqlashning asosiy afzalligi shundaki, matnni 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri harf terish qurilmasiga berish mumkin, matn bilan suratlarni 
mos joyga qo‘lda joylashtirishga ehtiyoj qolmaydi. Page Maker dasturi 
yordamida nashr sahifasini ekranda ko‘rish va unga bosib chiqarilgunga qadar 
tuzatishlar kiritish mumkin. Barcha kerakli o‘zgartirishlar kiritilgandan so‘ng, 
asl nusxa maketi harf terish qurilmasiga uzatiladi yoki lazerli printerda bosib 
chiqariladi. 
Dastur Пуск - Программы - Adobe— Аdоbе Page Maker 7.0 orqali 
yuklanadi. 
Yangi 
nashriyot 
oynasini 
ochish 
uchunFayl(Файл)buyrug’ini 
bajaring.Documentsetup (Параметры страницы) muloqot oynasi ochiladi. 
Ochilgan muloqat oynasida o’lchamlarni quyidagicha o’zgartiring: 
Shundan so’ng kursorni OK tugmasiga olib boring va bosing. 
Yangi nashriyotga Page size (формат) А4 va Orientation (betni oriyentatsiyasi) 
- Tall (kitobli). 

Agar nashriyotingiz qog’ozga bir tomonlama chiqariladigan bo’lsa, 
Options (variantlar) Double-sided (Ikki tomonlama) galochkani olib 
tashlaymiz, aksincha ikki tomonlama bo’lsa galochka qo’yamiz. 

Ikki tomonlama nashriyotimizga Facing pages (Ugirish) ga galochka 
qo’yamiz. 

Restart page numbering (Betni yangidan nomerlash) galochka kitobning 
ba’zi qismlarini chiqarishda ishlatiladi, yani hujjat beti 1 dan boshqa son 
bilan boshlansa. Restart page numbering (Yangi bet nomeri) galochka 
qo’ymaymiz. 

Betlar soni (Number of pages) -20.Nashriyotimiz 20 betdan iborat 
ekanligini ko’rsatadi. 

Start page (birinchi bet nomei)-nashriyotimiz birinchi beti nomeri 
qo’yiladi. Odatda 1 qo’yiladi. 

Margins (hoshiya) bo’limida tayyorlanadigan nashriyotning pastki, ustki, 
ichki, tashqi qismidan tashlanadigan hoshiya o’lchamlari ko’rsatiladi. 

Target output resolution (nuqtalar o’lchami) Printeringiz nuqtalar 
o’lchami qo’yiladi. 

Compose to printer -kompyuteringizga o’rnatilgan printer nomi qo’yiladi. 

Download 8,98 Mb.