5
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Malakali
pedagog kadrlar
tayyorlash hamda o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarini shunday
kadrlar bilan ta’minlash tizimini yanada takomillashtirishga oid chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi Qarori (28. 05. 2012 y.) da mazkur tizimning rahbar
va pedagogik kadrlari malakasini oshirish va qayta tayyorlash masalalariga
alohida e’tibor qaratilishi zarurligi uqtirilgan.
Shunga bog‘liq ravishda ushbu ilmiy-uslubiy ishlanmada biz kasb-
hunar muassasalari uchun pedagoglar tayyorlovchi oliy o‘quv yurtlari
professor-o‘qituvchilarining aynan qanday kompetensiya larga ega bo‘lishi
lozimligi bo‘yicha to‘plagan ma’lumotlarimiz bilan o‘rtoqlashib o‘tishni
vazifa qilib qo‘ydik.
Ma’lumki, bozor munosabatlariga asoslangan demokratik ja-miyatda
mavjud u yoki bu ish yoki xizmat o‘rnini egallab turgan har bir
mutaxassisning tegishli o‘ringa qanchalik munosibligi
darajasi uning shu
ish yoki xizmat egasiga qo‘yiladigan turli-tuman talablarga naqadar javob
berishligi bilan o‘lchanadi. Keyingi yillarda ish yoki xizmat o‘rni bilan shu
ish yoki xizmat o‘rniga talabgor shaxs o‘rtasidagi ana shunday munosiblik
darajasini hisoblash asoslarini ishlab chiqish yo‘lida jahonning bir qator
davlatlarida
kasb kompetensiyalarini tadqiq qilish va ana shunday
tadqiqotlar natijalarini amalda qo‘llashga oid bir qancha konsepsiyalar
vujudga keldi.
“Kompetensiya” so‘zi tarjimada “layoqatli”, “munosib bo‘lmoq”
kabi ma’nolarni anglatuvchi lotincha “competere” so‘zi
asosida hosil
bo‘lgan. “Kompetensiya” deyilganda, shaxsning biror-bir sohadan
xabardorlik, shu sohani bilish darajasi tushuniladi.
Ushbu uslubiy qo‘llanmani yozishdan maqsad – talabalarni
pedagogik
kompetentlikning
ilmiy-nazariy
asoslari,
kompetentlik
tushunchasining mazmun-mohiyati va ta’limdagi innovatsion jarayonlar
tizimida o‘qitish va tarbiyalashda kompetentlikka
nisbatan chuqur
pedagogik-psixologik tayyorgarlikni shakllantirish dan iborat. Vazifalari
esa:
- talabalarga pedagogik kompetentlikka doir manbalardan foydala na
olishga o‘rgatish va ularda pedagogik kompetentlik haqidagi tasavvurlarni
hosil qilish;
6
- bo‘lajak o‘qituvchilarni zamonaviy kishilik jamiyati oldida turgan eng
muhim muammolardan biri – ta’lim-tarbiya jarayonini modernizatsiya
qilishga oid istiqbolli yo‘nalishi bo‘lgan
pedagogik kompetentlik
yuzasidan nazariy bilimlar bilan tanishtirish;
- pedagogik kompetentlikka qo‘yilayotgan zamonaviy talablar bilan
qurollantirish;
- ta’lim-tarbiya jarayonini bola ruhiyati, uning neyropsixologik,
neyropedagogik imkoniyatlarini hisobga olgan holda tashkil etish uchun
zarur bo‘lgan bilim ko‘nikmalarni egallashlarini ta’minlash;
- pedagogik faoliyatni amalga oshirishda ijodiy va metodik savodxonlikni
hamda
kompetentlikka
nisbatan
chuqur
pedagogik-psixologik
tayyorgarlikni shakllantirishdan iborat.
Pedagogik kompetentlik bir qator ya’ni
pedagogika nazariyasi va
tarixi,
pedagogik
konfliktologiya,
neyropedagogika,
pedagogik
imidjalogiya, innovasion pedagogik texnologiyalar, yosh davrlar
psixologiyasi, ijtimoiy pedagogika, pedagogik aksiologiya, pedagogik
psixologiya fanlari bilan o‘zaro aloqada shakllanadi.
Murakkab, mashaqqatli, kutilmagan holatlarga boy, ammo
jamiyatning zaruriy ehtiyoji hisoblangan ta’lim-tarbiya tizimini yangicha
ko‘rinish va yangicha mazmunda amalga oshirish,
dars jarayonida
innovatsion pedagogik va axborot texnologiyalarni samarali qo‘llash orqali
ta’lim samaradorligiga erishish davr talabidir. Ta’lim muassasasi
bitiruvchisi o‘z hayotida shaxsiy, ijtimoiy, iqtisodiy va kasbiy
munosabatlarga kirishishi, jamiyatda o‘z o‘rnini egallashi, duch keladigan
muammolarning
yechimini hal etishi, eng muhimi o‘z sohasi, kasbi
bo‘yicha raqobatbardosh bo‘lishini ta’minlashda asosan pedagog kadrlar
salohiyati hal qiluvchi omil hisoblanadi.
Demak, jamiyatdagi barcha yangilanishlarni uyg‘unlashtirish uchun
shaxsiy yetuklik bilan birga kasbiy kompetentlik ham muhim ahamiyat
kasb etadi.
Oliy ta’lim muassasalarida talabalarning
bilim samaradorligini
oshirish, dars va ta’lim jarayonini yanada sifatli tashkil etish:
