“PEDAGOGIK MAHORAT” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2022, № 3-4
152
Мураббийлар фаолияти ёшлар тарбиясида муҳим аҳамият касб этиши айтиб ўтилди.
Мураббийларнинг ўз шогирдлари кун тартиби, яшаш шароити, ўқиш ва оиладаги фаолияти билан
қизиқиши ёшлар тарбиясида, уларнинг спортда ҳам, ҳаётда ҳам юксак натижаларни қўлга
киритишида муҳим ўрин тутади. Муаллиф иш фаолияти натижасидан биладики, Республикамизнинг
турли ҳудудларида ёшларнинг ҳар томонлама тарбия топиши, уларнинг ҳам маънавий, ҳам жисмоний
тарбияланишида ўзини масъул деб биладиган мураббийлар етарлича. Бундай мураббийлар қаторига
А.Толипов, О.Рахимов, А.Абдулахатов, Ж.Ашуров, Я.Абдурамановларни киритиш мумкин. Улар
томонидан эришилган ютуқлар фақатгина спорт натижаси билан чегараланиб қолмай,
шогирдларининг етук инсонлар бўлиб жамиятимиз равнақига ҳисса қўшаётганлиги билан ҳам
белгиланади. Ушбу мураббийлар иш тажрибасини ўрганиш, ўзлаштириш ва
оммалаштириш
фойдадан ҳоли бўлмайди, албатта.
Оилада ота-онанинг шахсий намунаси фарзанд тарбиясида муҳим аҳамият касб этади.
Оиладаги муҳит, ундаги ҳар бир ўзига хос жиҳатлар болалар тарбиясига катта таъсир кўрсатади.
Оилада турли спорт жиҳозларининг мавжудлиги, ота-оналарнинг ундан мунтазам фойдаланиши ўз
навбатида фарзандларнинг ҳам жисмоний маданиятга меҳр қўйишига замин бўлади [9., б.183]. Шу
сабабли оила ёшларни спортга жалб қилиш, фарзандларни маҳоратли ва ватанпарвар спортчиларга
ҳавас руҳида тарбиялашда муҳим омил ҳисобланади.
Хулоса.
Спорт воситасида ёшларни ҳар томонлама тарбиялашда ота-оналар ва мураббийлар
ниҳоятда масъулиятли бўлишлари лозим. Спортнинг ижтимоий аҳамияти, умуминсоний қадрият
эканлиги унинг инсонпарвар характерда эканлигида ҳам ўз аксини топади. Бир қарашда спорт
тушунчасининг мазмунини маълум даражадаги тайёргарликдан ўтган спортчилар беллашуви,
уларнинг
бир-бирини жисмонан, куч ишлатиб мағлуб бўлишга мажбур этишида кўриш мумкин.
Аммо спорт турининг мусобақа қоидалари, спортнинг умумэътироф этган нормалари спортчиларга,
мураббийларга ва ҳакамларга шундай талаблар қўйганки, натижада, спорт фаолияти иштирокчилари
машғулотлар, мусобақалар ва спорт тадбирлари жараёнида умуминсоний қадриятлар мезони
доирасида тарбияланиб, шаклланиб борадилар. Зеро, жисмоний тарбия ва спорт машғулотлари ҳамда
спорт мусобақалари улар иштирокчиларининг ва томошабинларнинг соғлиғига, шаъни ва қадр-
қимматига зиён етказилмайдиган тарзда ўтказилиши керак. Спортчиларнинг шаъни ва қадр-қиммати
камситилишига олиб келадиган, шунингдек, уларнинг спорт жароҳатлари олишига сабаб бўладиган
тайёргарлик услубларидан фойдаланишга йўл қўйилмайди. Спорт мусобақалари қоидалари маълум
талаблар асосида ишлаб чиқилган бўлиб, иштирокчилардан уларга қатъий амал қилишни талаб этади.
Айни шу ҳолатда спорт ўзининг юқори даражадаги инсонпарварлик хусусиятини намойиш қилади.
Инсон, унинг саломатлигини сақлаш ва мустаҳкамлаш бутун дунё тиббиёт соҳаси олдида
турган асосий вазифлардан ҳисобланади. Тиббиёт оламида “касалликни даволагандан кўра унинг
олдини олган яхши” тушунчаси мавжуд. Техника ва технологиялар
ривожланган замонда кам
ҳаракатлилик инсонлар учун маълум даражадаги муаммоларни, хусусан, ҳаракатсизлик билан боғлиқ
бўлган касалликларни юзага келтирмоқда. Юқорида спорт фаол жисмоний ҳаракатлар мажмуи
эканлигини айтиб ўтдик. Инсонларнинг режа асосида спорт билан мунтазам шуғулланиши
организмнинг ҳаракатга бўлган эҳтиёжини таъминлайди. Натижада, организм соғлом ва бақувват
бўлишига эришилади. Спортнинг умуминсоний қадрият сифатида эътироф этилишининг асосий
сабабларидан бири ҳам шундадир.
Бугунги глобаллашув шароитида ер юзи аҳолисини алкоголизм, наркомания, диний экстремизм
ва халқаро терроризм каби турли салбий иллатлар ташвишга қўяётгани барчамизга маълум. Халқ ва
давлатнинг эзгу мақсадларига ёт ва бегона бўлган ғоялар жамият ҳаётига ўз таъсирини ўтказишга
ҳаракат қилиши муқаррар. Бундай салбий иллатлар ва ғояларга қарши курашмоқ, ёшларда вайронкор
ғояларга қарши курашиш иммунитетини шакллантириш, уларни салбий иллатлар таъсиридан асраш
чора-тадбирларини йўлга қўйиш лозим. Бу вазифа ўз навбатида жамиятда яшаётган ҳар бир фуқаро,
ҳар бир касб эгасига алоҳида талаблар қўяди. Замонавий спорт машғулотлари ўз олдига фақтагина
спорт натижаларини юксалтиришни эмас, балки, шуғулланувчини ҳар томонлама тарбиялашни ҳам
мақсад қилиб қўйган. Замонавий Олимпия ўйинлари тарғиботчиси, француз давлат арбоби Пъер де
Кубертен инсоният учун катта аҳамиятга эга бўлган, ҳар томонлама
тарбия воситаси саналган
Олимпия ўйинларини ташкиллаштиргани бежиз эмас. Кейинчалик, иккинчи Жахон урушидан сўнг
Ҳиндистон мамлакатининг ташаббуси билан Осиё ўйинлари ташкил қилиниши ҳам айнан шу
мақсадга – дунёда тинчлик ва осойишталикни таъминлашга, халқлар ўртасидаги бирдамликни
сақлашга қаратилган эди. Бугунги кунда спорт ўзининг юксак даражасига кўтарилди. Спортдан
ёшлар тарбиясида,
мамлакатлар нуфузини оширишда, салбий иллатларга қарши курашишда ҳамда
соғлом-турмуш тарзини тарғиб қилишда самарали фойдаланиш имконияти мавжуд. Тарихан инсон,
