“PEDAGOGIK MAHORAT” ilmiy-nazariy va metodik jurnal. 2022, № 3-4
150
қилаётганини соғлом фикрлайдиган ҳар қандай одам, албатта, кузатиши муқаррар. Шу боис
глобаллашув шароитининг ижобий жиҳатларини эътиборга олган ҳолда унинг ғоявий-мафкуравий
таъсиридан огоҳ бўлиш, айниқса, ёшларимизни бундай хуружлардан асраб-авайлаш ғояси муҳим
аҳамият касб этади [5., б.54-55].
Умуминсоний қадриятлар – жаҳондаги барча одамлар, халқлар, давлатлар учун умумий
қадрлаш мезони ҳисобланган умумбашарий аҳамиятга эга бўлган қадриятлар тизими. Умуминсоний
қадрият ниҳоятда кенг кўламли ва серқирра тушунчадир. Бугунга келиб умуминсоний қадрият
тушунчаси инсонлар ҳаётида, уларни тарбиялашда ва маънавий дунёсини бойитиб боришда ўзининг
юксак даражадаги аҳамиятини тобора ошириб бормоқда. Умуминсоний қадриятларнинг намоён
бўлиши нисбий бўлиб, жамият ривожланиши, тараққиётнинг хусиятларига кўра умуминсоний
қадриятларнинг у ёки бу шакли ҳаётнинг олдинги поғонасига кўтарилади. Масалан, уруш даврида
тинчлик, озодлик, юртда душманлар бўлганда ватанпарварлик, мустақиллик даврида миллий ўзликни
англаш, миллий маданиятни ўрганишга эҳтиёж ортиб боради. Тарихан маълум бўладики, замонлар ва
даврлар ўзгариши спорт тушунчасининг аҳамиятини ҳеч қачон пасайтирган эмас. Спорт ҳар доим
инсонлар маънавий ва моддий эҳтиёжининг ажралмас қисми сифатида умуминсоний қадриятлар
тизимида марказий ўринни эгаллайди.
Спорт бир сўз билан айтганда баҳслашиш, беллашиш маъноларини англатади. Махсус
жисмоний машқлардан ташкил топган ҳаракатлар мажмуи спорт тушунчасининг асосини ташкил
қилади. Шу билан бирга спортнинг ижтимоий характери, инсонни шахс сифатида тарбиялашдаги
ўрни беқиёсдир. Жамият ривожланиши бевосита жисмоний маданият тушунчасининг ҳам
ривожланишига олиб келди. Жисмоний маданиятнинг таркибий қисми бўлган спорт бугунги кунга
келиб ўзининг юксак ижтимоий аҳамиятини намоён қилмоқда. Сўнгги йилларда дунё миқёсида
спортнинг аҳамиятини ўрганишга қаратилган тадқиқотлар, унинг инсонлар турмуш-тарзидаги роли
юксак даражада эканлигини исботлади. Мазкур масала юзасидан жисмоний маданият ва спорт
мутахассислари, психологлар, социологлар тадқиқот ишларини амалга оширдилар ва турли
даражадаги илмий-услубий манбалар яратилди (В.Д.Паначаев, Н.И.Пономарёв, Л.П.Матвеев,
Ж.Э.Эшназаров, Й.М.Машарипов, Р.С.Саламов, Л.И.Лубышева).
Халқ орасида мусобақаларда танилган ва ғолиб бўлган спортчиларга нисбатан
