Muloqotning samaradorligi ana shu ikki qirraning qanchalik o‘zaro mosligi, bir-birini
to‘ldirishga bog‘liq ekan noto‘g‘ri tasavvurlardan bir shuki, odamni muomola yoki
muloqatga o‘rgatganda, uni faqat gapirishga, mantiqan asoslangan so‘zlardan foydalanib
ta’sirchan gapirishcha o‘rgatishadi. Uning ikkinchi tomoni-tinglash qobiliyatiga deyarli
e’tibor berilmaydi. Mashhur amerikalik notiq, psixolog Deyl Karnechi “yaxshi suhbatdan
- yaxshi gapirishni biladigan emas, balki yaxshi gapirishni biladigan esas, balki yaxshi
tinglashni biladigan suhbatdoshdir” deganda aynan shu qobiliyatlarning insonlarda
rivojlangan bo‘lishini nazarda tutgan edi. Pedagogik muloqot-O‘qituvchi va o‘quvchi
o‘rtasidagi o‘zaro munosabatiga aytiladi. Pedagoglik jarayondagi aloqalar tizimida
o‘qituvchi bilan o‘quvchi o‘rtasidagi muomola -munosabatlar katta o‘rin egallaydi.
O‘qituvchi hayotga endigina kirib kelayotgan, barkamol shaxs sifatida
shakllanayotgan insonlar-yosh bolalar bilan muloqotda bo‘ladi. O‘qituvchining biror
tasodifiy xatti-harakati natijasida o‘quvchilarda u haqda sodir bo‘lgan fikr ham ta’lim-
tarbiya jarayoniga salbiy ta’sir etishi, o‘qituvchining ishini murakkablashtirishi mumkin.
Odatda, bunday ziddiyatlar uzoq davom etadi va o‘qituvchi foydasiga hal etiladi.
O‘qituvchi obro‘sini saqlayman deb, kattalar ba’zan o‘quvchining qadr-qimmatini erga
uradilar, o‘quvchidan kechirim surashni talab etadilar, vaholanki bu nizoga
o‘qituvchining noto‘g‘ri hatti-harakati sabab bo‘lgan. O‘qituvchining ishi axloqiy tarbiya
talablariga to‘g‘ri kelmaydi. Bolalar bilan muomola va munosabatlarda ularning har
biriga alohida yondashishish lozim. Agar o‘qituvchi va o‘quvchi bir-birini tinglasa, o‘z-
o‘zini ham tarbiyalaydi. Demak, tinglash jarayoni ko‘pchilik tasavvur qilgani kabi
unchalik passiv jarayon emas. Tinglash qobiliyati gapiruvchini ilhomlantiradi, uni
ruhlantiradi, yangi fikrlar g‘oyalarning shakllanishiga imkoniyat yaratadi. SHuning
uchun ma’ruzachi professorning har bir chiqishi va ma’ruzasi agar talabalar tomonidan
diqqat bilan tinglasa, bu pedagogik muloqotdan ikkala tomon ham teng yutadi.
Pedagogik nizolarda adolatsizliklarga, ijtimoiy munosabatlardagi yakkahokimlikka
yo‘l qo‘yib bo‘lmaydi.
