|
Jas ospirimlerdin jinayat qiliw sharayati ham sebepleri
|
| bet | 7/9 | | Sana | 26.05.2024 | | Hajmi | 51,65 Kb. | | #254148 |
Bog'liq Нашебентлик2.1 Jas ospirimlerdin jinayat qiliw sharayati ham sebepleri
Jinayat qiliwga alip keletugin sebep ham sharayat jagdayi har qanday kriminologiyaliq izertlew ler ishinde ol yaki bul darejede uyreniledi. Sebebi bul jagday huqiq buziwshiliqti uyreniwshi negizgi masele boldip esaplangadi. Oni ilimiy jaqtan islep shigiw tek teoriiyaliq jaqtan emes, balkim ameliy jaqtan da juda ulken ahmiyetke iye.
Ayirim alimlar jas ospirimler huqiqbuzarliqlarinin sebeplerine tomendegi jagdaylardi kiritedi Shanaraqtagi ham turmistagi jaman taasirler tomen turmis ortaligi, jasaw oqiw yaki is jayindagi jaman jas ospirimlerdin uzaq waqit dawaminda paydali isler menen shugillanbagani , omirdin natuwri qabil qiliwga sebep bolatugin jagdaylardin jas ospirim shaxsinda juda qiyin keshiui ulken jdastagi jinayatshilar tarepinen huqiq buziwlarga yaki turli soqmaya hareketlerge jalb qiliniwi , zorliq isler jazilgan turli kitap ham video fil`mlerdin tasiri. Jas ospirimler jinayatlarinin sharayatlarina mektepler ham kasip-oner bilim jurtlarida oqiw tarbiya islerindegi kemshilikler jumiska jaylastiriw ham islep shigariwdagi jas ospirimler ortasindagi hauqiq buziwshilardin aldin aliu menen shugillanatugin organlar xizmetindegi kemshilikler kiriwi mumkin. :shinshiden, jinayat etken shaxs etken jinayati arkali ozindegi kriminogen ozgeshelikler tipini turli darejede korsetip beredi. Tortinshiden, bunda jinayatshi shaxstin yaki onin xizmetinin ken maganada alganda rawajlaniwinin sotsialliq jagdayga baylanisli bolgan ozgesheligi nazerde tutiladi. Uliuma alganda izertlewler natiyjelerinin korsetiwlerine turli komponenttegi jinayatlar krimonogen tiptegi shaxslarda tomendegi belgiler jiyindisi arqali parklardi ajiratiw mumkin.
Shaxstin huqiqqa ham axloqqa zid bolgan sharayattin aytiw tasiri ham masan shanaraqtagi huqiqqa ham adepke qarsi faktorlar jiyindisi tasiri astinda qaliplesiui h.t.b.
Turli korinistegi adiske qarsi qilmislar ham huqiqbuziwshilar tiziminin baprligi hatteki sonday qilmislar ushin mamleket soninan normaliq tiziminde nazerde tutilgan sharalar qollanilgannan keyin ham takimrar dawam etilgenligi birinshiden intensimv rawishte jaksi tasir kiliw (faktik yamasa ruwxiy tarepten) dereklerdin (jaqsi oqiw ham miynet jamaatlerinde jamiyetshilik sholkemler ham tagi baska) jaksi tasirinen maxrum boladi. Ekinshiden ozine ozgeshe karaslari bir qiyli bolgan shaxslardin , turli qaraslari ham quliqlarin qisqasi basqalardagi shaxsiy qasiyetlerdi ozlerinde sindirip bargan.
Nasaz shanaraq ham tarbiya sharayattagi ospirimler mekteptegi oqiwshi doslari arasinda da en jaqin doslari ishindede ulken abirayga iye bola almaydi ham olar gruppanin baska agzalari qanday abiroyga iye bolsa , bular da sonday darejedegi abiroyga iyen boladi. Narasmiy gruppa bolsa gruppada abiroyga iye boliwdin maxsus usillarin korsetedi gruppanin har bir agzasi ogan roya qiliwi ham ogan boysiniwi shart.
Jas ospirimler ortasinda jinayatshiliqtin aldin aliw krimonogen mashqalalardi sheshiw olar qawipsizsizlik ob`ektiv sotsial jamiet strukturasindagi rawajlaniw ham onin ideallari qaliplesiwinin ozine tan qasiyetleri koz -qarasi ham sotsial qarimdagi aktiv metodliq qagiydalardi korip ishigiwdi talap etedi.
Kriminologiyada jinayatshiliqtin aldin aliw degende jinayat ham basqa huqiq buzarlardin sharayat ham sebeplerin sheshiwge qaraytugin mamleket ham jamiyet sharalarinin jiyindisi tusiniledi. Jagdayli tip - sanada aqilsizliq elementleri bolip bunday adamnin sanasinda ham ol jasap atirgan ortaliqta ane sonday adepsizlikler onsha kop bolmaydi. Jeke adam sotsial ortaliqtin jaman natiyjesi leykin mikro ortaliqtin insan tulgasina tasiri quramali ham jagdaylarda kop juz beredi. Bunday sharayatta insan tulgasinin qaliplesiw mexanizminde jaman mikro ortaliq ulken ahmiyetke iye bolip qaladi. Bunday sharayatta jinayat sadir etilgende jaman sadir etiliuinin haqiyqat bas sebepshisi jinayat sadir etkeng sub`ekttin ozi emes, baska adamlar tarepinen adep ham huqiqiy normalar buziladi. Sonin menen birge sol jagdaylarda jeke adam ozinin yamasa baska adam tarepinen sadir etiletugin huqiqqa qarsi qilmisin hatteki jinayatti ham biledi yamasa nizamlardi sheshiwdin haqiyqiy yamasa adet usillarin bilmesligi mumkin . Bunday halda jagday jinayat sadr etiwdin sheshiwshi tiykari bolip qaladi.
Izertlewler soni korsetedi , jas ospirimler sadir etkenn shaxslar kopshiliginin shaxsiy kaliplesiuinin birinshi basqishi qiyin bolgan., kriminologiya jaqtan qaraganda bunday tusinik axlaqi buziq ayirim hallarda bolsa huqiq buziwshi shaxs sipatinda jamiyetke qarsi bolgan shaxslar tipine tadbin etiledi, tarbiyalaniwshilar jinayatshiga tan bolgan sipatlar kaliplesiuinin aldin aliw maqsetinde adetin duzetiw ham tarbiyalawga mutaj jas ospirimler bolip , olardin jamiyet penen normal` qatnaslarin tiklew, aktiv hayatiy xizmetin qaliplestiriwge qaratilgan tarbiyaliq jumislar alip bariliwi kerek.
Har bir qiyin tarbiyalanatugin jas ospirim lerdi tarbiyalawga ayriqsha kirisiledi , sebebi bul jas ospirimler shaxstin qaliplesiuindegi ob`ektiv ham sub`ektiv faktorlar menen baylanisli. Demek har bir sonday ospirimnin tarbiyasina kirisiude onin qaliplesken orptalikti ham qaliplesiwge tasir qilgan faktorlar esapka alinadi.. Birak bunday ospirimlerge karaganda amelde turli sozler menen pand-nasiyatlar qiliwdan arman otilmeydi., jiddiy shara sipatinda haydosan qollanilmaydi. Tarbiyasi qiyin bolgan ospirimlerge qaraganda juda ustaliq penen qatnasta boliw, olardin isenimine erisiw en quramali imkaniyatlardan paydalaniw kerek boladi. Bala tarbiyasi menen tek tarbiya hamoqiw orinlari shugillaniwi kerek degen pikir uliuma natuwri, en tiykargi tarbiya en aweli shanaraqta alinadi. Biraq oqiw jurtlari ham tarbiya islerinen putinley alip taslanbaydi. Mektep bilim oshagi boliu menen bir katarda pedagogik tarbiyanin ham orayi boliui kerek. Sebebi shanaraqtan sirttagi talimnin en kerekli bolgan boleginshaxs mektepten aladi. Mektep arkali sotsiallik omirge kirip baradi.
huqiq buziwshilardin aldin aliw sub`ektleri tarepinen tarbiyasi qiyin bolgan jas ospirimlerge qaraganda oz waktinda shara kormeslik olarga qaraganda huqiq buziwdin arnawli aldin aliw sharalarin kormewi olar shaxstin nawbettegi buziliwinin , yagniy pedagogik ham sotsial shuqirliqqa alip keliwi mumkin.
Ospirimlerdin shanaraq tarepinen qarawsiz qaldiriliwi oqiw yamasa miynet jamaatinin tasirinen shigip qaliwi juwapkersizlik hamme quliqlardi qiliw mumkinligi sezimlerin bekkemlewge sebep boladi. .
Jas ospirimler jinayatshiliginin aldin aliw , olar tulgani tarbiyalaw ham minezin duzetiw. Sotsialliq xiizmeti sotsialliq ozgeriwlerdin aldin aliw , tuwri jolga saliw sonday-aq ogan tasir etiwshi mikro ortaliktagi jaman ham krimonogen faktorlardi joq qiladi , jas ospirimnin alip keletugin ayriqsha jaman sapalar kelip shigip qalgan bolsa ham de ortalikta krimonogen faktor tmasirindle jinayat sadir etiwge alip keliuge mumkin bolgan faktorlardi jok kiliwga qaratiliwi kerek.
Jas ospirimler isleri menen shugillaniwshi komissiyalardin ospirimler menen islew ham olardi iske jaylastiriw jumisin nazerden shette qaldirmaw kerek. Rauajlangan huqiqiy jamiyet quriw dawirinde aldin aliw sharalarin janede rawajlandiriw jas ospirimler jinayatshiligin kemeytiwdin zarunr faktori bolip tabiladi.
Malim sotsialliq quliq gayri axlooqiy huqiqqa qarsi ham jinaiy boladi. !ne solardan daslepki ekewi jinayat sadir etkenshe bolgan qulqiy turleri esaplanadi.Sonday qilip jinayattin aldin aliw oz mazmunina kore uliwma tarbiyaliq sharalar menen jinayat ortasindagi ilajlar bolip ,barliq jas ospirimlerge qaratilgan boladi.Jinayat sadir etip ulgergen jas ospirimlerge qaraganda olar tarepinen jana jinayat sadir etiliwinin aldin aliwga qaratilgan.
|
| |
