Ikki o‘lchovli fayllar
Kattaliklarni berilganlar elementi bilan aloqasini va berilganlar elementlarining mos
obyektlarning atributlari bilan aloqasini amalga oshirishning eng oddiy usuli –
ularni
birgalikda cheklangan ketma-ketlik holatida saqlashdan iborat (2.2-rasm). Ushbu rasmda
berilganlar elementlarining termasi va har bir elementning qiymati keltirilgan. Har bir
satrda berilganlar elementlarining aniq bir obyektga tegishli qiymatlari keltirilgan. Ushbu
obyektlar termasining nomi XIZMATCHI bo‘lsin. Bundan buyon obyektlar termalari-
ning nomi va ularning atributlarini bosh harflarda yozamiz.
Bundan
buyon matnda, biz doimiy ravishda
obyektlar termasi iborasining o‘rniga,
obyekt atamasining o‘zidan foydalanamiz.
Lekin zaruriy holatlarda, albatta obyektlar
termasi iborasini ishlatamiz.
Har bir ustun aniq bir atribut bilan bog‘langan berilganlar elementining aniq bir turini
ifodalaydi. Diagrammaning yuqori qismida to‘g‘ri to‘rtburchakdan tashqarida atributlar-
Professor Hakimov M.H.
ning nomlari yozilgan. Birinchi ustundagi berilganlar elementlari obyektlarni identifika-
tsiyalaydi. Obyektlarni identifikatorlovchi atributning nomi XIZMATCHI_RAQAMI.
Taqdimot shaklida har bir atributdagi qiymatlarning formatlari berilgan. Ushbu rasmdagi
formatlar – N - butun sonni, A - matnli berilganni, V - ikkilik sanoq tizimidagi berilganni,
raqamlar ularning o‘lchov birligini bildiradi, masalan:
N6 – 6ta
raqamdan iborat butun son;
A30 – 30ta belgidan iborat matn;
B1 – 1 bitdan iborat ikkilik son.
2.2-rasmdagi satrlarni tashkil etuvchi berilganlar elementlari o‘zaro bog‘langan, ular
yozuvlar deb ataladi. Ikkita
elementdan iborat yozuv ikkilik yozuv deyiladi. Nta element-
dan iborat bo‘lsa,
Ntalik yozuv deyiladi. Fayl har xil turdagi elementlarga ega bo‘lgan
yozuvlarning to‘plamidan iborat. Shunday qilib, faylga berilganlar elementlarini saqlov-
chi,
ikki o‘lchovli massiv deb qarash mumkin.
2.2-rasm.
2.2-rasmdagi berilganlar elementining oddiy ikki o‘lchovli akslanishini, ba’zan
tekis
akslanish deb atashadi. Shuning uchun ham
tekis yoki
ikki o‘lchovli fayl tushunchalari
Professor Hakimov M.H.
ham kiritilgan.
Ba’zi atributlarning o‘zi boshqa fayllardagi obyektlarni
identifikatsi-yalashi mumkin.
Masalan, 2.2-rasmdagi BO‘LIM_RAQAMI ushbu XIZMATCHI obyektidagi atributdan
iborat, lekin uning qiymatlari qaysidir BO‘LIM_HUDUD «fayl»ida shu «fayl»ni
identifikatsiyalashi mumkin (2.3-rasm), ya’ni xizmatchilar
ishlaydigan tashkilotning
bo‘limlari joylash-gan hududlardagi manzillardan. Masalan, tashkilot bo‘limi qaysi
mavze, ko‘cha, uyda joylashgani xususidagi berilganlardan iborat bo‘lishi mumkin.
