Idrok
– ayni choqda sezgi organlarga ta’sir etib turgan narsa va hodisalarning aks ettirilishidan iborat bo’lgan psixik jarayondir.
Tasavvur
– biz ilgari idrok qilgan narsa va hodisalar obrazini ayni choqda fikran qayta tiklashimizdir.
Tasavvurlar idrok bilan o’xshash bo’lib, idrok asosida maydonga keladi, ammo ular, odatda, idrokka qaraganda birmuncha xiraroq, rangsiz bo’ladi va unchalik to’liq bo’lmaydi.
Tafakkur
– fakt va hodisalarni mavhumlashtirgan, umumlashtirgan holda va vositali ravishda aks ettirishdan, ular o’rtasiga aloqa hamda munosabatlarni aniqlashdan iborat bo’lgan bilish jarayonidir.
13.1.3-rasm. Tafakkurning turlarga bo’linishi
Xotira
– o’tmish tajribalarimizda nimaiki hodisa yuz bergan bo’lsa, shuni esda olib qolish, esda saqlash va keyinchalik esga tushirish yoki tanishdir.
U quyidagi psixik jarayonlardan: esda olib qolish, o’zlashtirilgan materialni esda saqlash, tanish va esga tushirishdan iboratdir.
13.1.2-rasm. Xotiraning turlarga bo’linishi
Xayol
– biz ilgari idrok qilmagan predmet va hodisalarni yaratishdan iborat bo’lgan psixik jarayondir.
Iroda
– kishining o’z oldiga qo’yilgan maqsadga erishish uchun ichki va tashqi to’siqlarni harakat yordamida yengish vaqtida vujudga keladigan psixik jarayondir.
Diqqat
– ongning biron-bir predmet, hodisa yoki faoliyatga qaratilishi hamda to’planishidir.
Ongning qaratilishi deganda obyektni tanlab olish nazarda tutiladi, ongning biron-bir narsaga to’planishi esa ana shu obyektga aloqador bo’lmagan barcha narsalarni ong doirasidan tashqarida qoldirish ma’nosini bildiradi.
13.1.4-rasm. Diqqatning turlari
Nutq
– kishilarning til vositasida o’zaro munosabatda bo’lish jarayonidir.
13.1.5-rasm. Nutqning bo’linish mexanizmi
Ovoz chiqarib talaffuz etiladigan nutqni tashqi nutq, o’ylayotgan paytimizda ovoz chiqarmasdan nutqdash foydalanishimiz ichki nutq deb ataladi.
|
