kuchlanishli qurilmalarda qo‘llaniladi.
Shtangalarning 3turi Bor:
1.Tezqor– 1qutbli ajratuvchi operatsiyalar,muvakkat ko‘chma himoya erga
ulash, kuchlanish yo‘qligini tekshirish va boshqa operatsiyalar uchun
mщljallangan.
2. O‘lchovli–ishlayotgan elektr qurilmalarda o‘lchovlar ishlarini amalga
oshirish uchun uchun.
3.Ta’mirlovchi– kuchlanish ostida bo‘lgan tok yuruvchi qismlarda bevosita
va yaqinidagi profilaktik, ta’mirlash va montaj ishlarini bajarish uchun.
Turli
ishlar uchun ishlatiladigan universal shtangalar mavjud: Xar bir shtanga 3 ta
asosiy qismga ega:
1. Ishchi
2. Izolyasiyalaydigan
3. Dastak
Izolyasiyalaydigan shtanga dastaki shtangalarni qo‘llar bilan ushlab
turishga mo‘ljallangan, u shtanganing izolyasiyali qismi davomi sanaladi va
undan meyoriy xalqa bilan ajratilgan. Rukoyatkaning uzunligi 0.3– 1 m.
Shtanga Bilan o‘rgatilgan personal ishlay oladi. Bunda dielektrik
qo‘lqopchalar qo‘llaniladi. Qo‘lkopchasiz 1
kV
gacha kuchlanishli qurilmalarda
ishlash mumkin. Izolyasiyali qismiga, ya’ni meyoriy xalqadan yuqorirog‘iga
tegish mumkin emas.
Izolyasiyali qisqichlar – kuchlanish ostidagi trubkasimon predoxranitel
patronlarini o‘rnatish
va echish, rubilniklar pichog‘idan va ajratma izolyasiyali
nakladkalar,to‘siqlar o‘rnatish yoki echish va boshqa ishlar uchun mo‘ljallangan.
Elektr qurilmada 35
kV
gacha kuchlanishli tarmoqlarda qo‘llaniladi. YUqorida
aytilganidek ular 3 asosiy qism ishchi, izolyasiyali va qo‘l qoplardan tarkib
topgan.
1
kV
li elektr qurilma uchun kleshlar xajmi me’yorlanmagan va
ishlatilishining qulayligiga qarab belgilanadi.
Qisqichlarni tok yuruvchi qismlardan uzoqroq turish maqsadida qo‘llarni
cho‘zgan xolatda ushlash va qisqichlar bilan bir vaqtning o‘zida tok yuruvchi
qismlar yoki tok yuruvchi va erga tutash qismlarga tegib ketmaslik uchun sezgir
bo‘lish kerak, negaki qisqichlar izolyasiyasi koplamasiga tegib ketish,
oqibatda
operatorni tok urishi mumkin.
1
kV
gacha elektr qurilmalarda qo‘lqopsiz ishlash mumkin. Elektr o‘lchovli
qisqichlar elektr kattaliklar (tok kuchlanish, quvvat,fazali burchak va boshqa)ni
tok zanjiridan ajralmagan holda va uning ishini buzmagan holda o‘lchashga
mo‘ljallangan asbob.
SHunga muvofiq holda qisqichli ampermetrlar, ampervoltmetr, vattmetrlar,
fazometrlar qo‘llaniladi.
SHtanga va qisqichlarni izolyasiyalangan qismini yuqori kuchlanishida
o‘tkaziladi. Agar sinov vaqtida yuzalarda razryadlar hosil bo‘lmasa, o‘lchov
asboblarini ko‘rsatkichlarini o‘zgarilishi kuzatilmasa va sinovdan keyin
izolyasiyalangan qismi qizimagan bo‘lsa, ular sinovdan o‘tdi deb hisoblanadi.
Dielektrik rezinali qo‘lqoplari, etiklar, kalishlar va izolyasiyalangan monter
asboblari vanna suvida siljish tokiga sinovlar o‘tkaziladi.Siljish tokni kuchi 10
mAdan oshmasligi, yuqori kuchlanishida o‘tkazilishi lozim. Agar tok buyumlari
yorib o‘tmasa va milliampermetrni ko‘rsatkichlari meyoridan oshmagan bo‘lsa,
buyum sinovdan o‘tdi deb hisoblanadi.
1- Rasm. Shtangani Sinovdan O‘Tkazish Sxemasi.
1- shtanga; 2- elektrod; 3- transformator; 4- sinov kuchlanishi
Kuchlanish ko‘rsatkichlarini dastalarini izolyasiyasi elektr mustahkamligiga
1000 V va undan yuqori kuchlanishida 1 minut
davomida tekshiriladi va
lampalarni yonish chegaralari (90 V dan oshmasligi lozim) sinov vaqtida tok 2
mA aniqlanadi.
Kuchlanish 1000 Vdan oshiq bo‘lgan elektr uskunalarini quyidagi himoya
vositalari mavjud:tezkor va o‘lchov shtangalar,himoyalovchi va tok o‘lchov
qisqichlari, kuchlanish ko‘rsatkichlari,hamda himoyalovchi qurilmalar va
ta’mirlash ishlari uchun moslamalar(maydonchalar, teleskopik vishkalar,
himoyalovchi bo‘limlar va hakazo).
2-rasm. Dielektrik rezinali qo‘lqoplari, etiklar, kalishlar va izolyasiyalangan monter asboblarini
sinovdan o‘tkazish sxemasi.
1- sinaladigan himoya vositalari; 2-suvli vanna;3- transformator;
4- sinov kuchlanishi
Himoyalovchi shtanga
uch qismdan iborat:ishchi-shtangani mo‘ljallangan
ishiga qarab barmoqqa o‘xshash yoki qamramoq qisqich shaklida yoki sho‘tka
shaklida va hakazo tayyorlanadi;himoyalovchi, -ishchini tok o‘tkazuvchi
qismlardan himoyalash uchun (himoyalovchiqismini
uzunligini shtangani ishchi
kuchlanishiga bog‘liq);dasta -shtangalarini qo‘lda ishlab turish uchun.
3- rasm. Tezkor himoyalovchi shtanga yordamida taqsimlash uskunalarida ayiruvchi
pichoqlarni yoqish va o‘chirish
Shtangani
Bajariladigan
Ishiga
Qarab
Uch
Turga
Bo‘Linadi:
Tezkor,Ta’mirlovchi Va O‘Lchovchi.
Tezkor Himoyalovch Ishtangalar Taqsimlash Uskunalarida Ayiruvchi
Pichoqlarni Yoqish Va O‘Chirish, Tok O‘Tkazuvchi Qismlarni Qizish Darajasini
Aniqlash Va Boshqa Operatsiyalarida Qo‘Llaniladi.
Himoyalangan Ta’mirlash Shtangalari Kuchlanish Ostida Bo‘Lgan Tok
O‘Tuvchi
Qismlarida
Ta’mirlash
Ishlarini
Olib
Borishuchun
Mo‘Ljallangan(izolyatorlarni changini artish, elektropriyomniklarni vaqtincha
ulash,o‘tkazgichlarni ulash vahakazo).
Himoyalangan o‘lchov shtangalari girlyandagiizolyatorlarini kuchlanishni
taqsimlashini nazorat qilish hamda biriktirilgan kontaktlarni o‘tuvchi qarshiliklarni
o‘lchash uchun qo‘llaniladi.
SHtanga bilan ishlashda faqat mahsus o‘rgatilgan
hodimlarga va ishchini
harakatlarini nazorat qiluvchi shahs ishtirokida ruhsat beriladi.Himoyalovchi
shtangalar bilan ishlaganda qo‘shimcha himoyalangan himoya vositalari bilan
foydalanish lozim (dielektrikqo‘lqoplar,etiklar, kalish, gilamchalr va hakazo).
