|
Gidrosfera haqida umumiy tushuncha
|
| bet | 19/76 | | Sana | 21.06.2024 | | Hajmi | 1,32 Mb. | | #264992 |
Bog'liq Qarshi davlat universiteti geografiya kafedrasiGidrosfera haqida umumiy tushuncha. Planetamizdagi suv qobigini gidrosfera deb aytiladi. Gidrosferaga planetamizdagi hamma suvlar – okean, dengiz, daryo, kol, muz, botga 750 ming km kub ko‘llarga, 75 ming km kub tuproq suvlariga kiradi.
Gidrosferada suvning miqdori 1 mlrd 454,5 mln km kub bolib shundan 1 mlrd 370 mln km kub okean va dengizlarga 60,0 mln kub km kub yer osti suvlariga 24 mln km kub muzlar va qorlarga 750 ming km kub kollarga 75 ming km kub tuproq suvlariga 1,2 ming km kub daryo suvlariga qolgani esa atmosfera va tirik organizm tarkibidagi suvlarga togri keladi (41 – rasm).
Gidrosferadagi suvning 97,20 %i sho`r faqat 2.80 %i chuchuk suvdir. Chuchuk suvning asosiy qismi muzliklar suvi qolgani daryo ko‘llar va yer osti suvi bir oz qismi atmosferadagi suvdir. Gidrosferadagi suv doimo bir holatdan ikkinchi holatga otib harakat qilib yuradi. Gidrosferadagi suv Quyoshdan keloyotgan issiqlikni ozida toplovchi goyoki bir akkumliyator vazifasini bajaradi. Suv quruqlikka nisbatan issiqlikni 25 – 30 % yutadi.
Suv – Yer sharidagi eng kop va eng qimmatbaho mineral hisoblanib, quyidagi fizik va ximik hususiyatlarga ega.
1
|
Tabiatda bir vaqtning ozida qattiq suyuq va gaz (bug`) holida uchraydigan yagona mineral.
|
2
|
Suv qanday holatda (qattiq suyuq va bug) bolmasin u boshqa moddalarni erituvchan hususiyatiga ega.
|
3
|
Suvning qaynash tempraturasi bosimga bogliq holda ozgaradi agar bosim oshsa qaynash tempraturasi ham ortadi.
|
4
|
Suv ham boshqa moddalar singari isitilgach uning hajmi kengayib zichligi kamayadi. Lekin 0єC +4єC orasida esa suvning hajmi torayib zichligi ortadi. Suvning maksimal zichligi +4єC da sodir bolib tempratura undan kotarilsa ham pasaysa ham uning hajmi kengayib zichligi esa kamayadi. Suvning tempraturasi 0*C dan pastga tushgach butilkadagi yoki kuvurlardagi suv hajmi kengayib muzlab uni yorib yuborishligi bunga yaqqol misoldir.
|
5
|
Suvning tami hidi va rangi yoqligi tufayli boshqa elementlardan ajralib turadi.
|
6
|
Suv yer sharidagi eng kop issiqlik sigdiruvchi jismdir. Shu sababli suv havzalari yozda toplagan Quyosh issiqligini qishda nam va iliq xavo oqimi sifatida sovuq joylarga olib borib ilitadi.
|
7
|
Suv ximyaviy formulasiga kora << toza >> hisoblanib birikmaga kiruvchi vadarodning atom massasi 1 uglerod birligi (u, b)ga kislorodniki 16 u, b ga teng bolib boshqa moddalar uchramaydi.
|
|
| |
