Qarshi davlat universiteti international scientific and practical conference on algorithms and current problems of programming

31 
Axborot tizimlarini loyihalashning predmet sohasi modellashtirishga asoslanadi. To‘g‘ri 
ishlaydigan dasturlar tizimi ko‘rinishida axborot tizimi faoliyatining barcha jihatlarini 
o‘zida aks ettiruvchi modelning yaxlit, tizimli ko‘rinishida bo‘lishi kerak. 
Biror predmet sohasini oldindan modellashtirishi ish vaqtini qisqartirish va yanada 
samarali va sifatli loyihani olish imkonini beradi. Biror predmet sohasini 
modellashtirmaslik, strategik muammolarni hal qilishda ko‘p sonli xatolarga yo‘l qo‘yish 
ehtimolining yuqori bo‘lishigai, bu esa iqtisodiy yo‘qotishlarga va tizimni keyingi qayta 
loyihalash uchun yuqori xarajatlarga olib keladi. Natijada, barcha zamonaviy AT loyihalash 
texnologiyalari shu sohani oldindan modellashtirish metodologiyasidan foydalanishga 
asoslangan. 
Masalan biznes jarayonlarini tartibga solish va yanada avtomatlashtirishning 
murakkabligi kompaniyaning hajmiga, xodimlar soniga va ishlab chiqarish quvvatiga 
bog‘liq. Tajriba shuni ko‘rsatadiki, hatto kichik kompaniyalarda ham katta kompaniyalarda 
bo‘lgani kabi bir xil qiyinchiliklar mavjud. Keling, biznes jarayonining asosiy tahlili, tartibga 
solish va rasmiylashtirishning bir qismi sifatida hal qilinishi kerak bo‘lgan eng tipik 
muammolar nima ekanligini tahlil qilaylik. 
Biznes jarayonlari mantiqiy muammolariga biz: 

jarayonni to‘g‘ri tahlil qilish 

takrorlanishlar bo‘lmaydigan aniq tizimni qura olish; 

har bir jarayon qanday borishi haqida batafsil diagramma chizish va uni qanday 
yaxshilash va optimallashtirish haqida o‘ylash; 

xodimlar resursini to‘g‘ri tanlash va ularning vaqtini behuda sarflamaslik; 

materiallarni sotib olishga ruxsat olishda ko‘p odamlarning imzosini olishga yo‘l 
qo‘ymaslikni kiritishimiz mumkin. 
Yuqoridagi kabi ishlar biznes jarayonlarini sezilarli darajada sekinlashtirishi mumkin. 
Biznes jarayonlarini model lashtirilishi maxsus Elma BMP dasturlari asosida amalga 
oshiriladi (2-rasm). 
2-rasm. Ishlab chiqarish va sotishni loyihalashtirish. 

32 
Biznes jarayoni modelni yaratishda shu jarayonlar o‘rtasida mantiqiy aloqalarni 
o‘rnatish ham kerak. Biznes jarayonlarni shakllantirish ma'lum bir ketma-ketlikda amalga 
oshiriladi. Ular quyidagilar: 
1.
Tayyorgarlik:
loyihani amalga oshirish vaqtini, shuningdek, ishtirokchilar tarkibini 
aniqlash. 
2.
Rivojlanish:
boshlangan voqealarni tahlil qilish, taxminiy natijalarni va mumkin bo‘lgan 
xavflarni baholash. 
3.
Tekshirish:
olingan natijalarni kutilgan natijalar bilan solishtirish. Kompaniyaning 
biznes jarayonlarini qurish zamonaviy kompyuter texnologiyalari va dasturiy ta'minotdan 
foydalangan holda amalga oshiriladi. 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, bugungi kunda pedagogika, biznesda ham, matematik, 
fizik, kimyoviy, biologik jarayonlarni o‘rganish tatqiq etishda ham modellasahtirishning 
o‘rni juda yuqori bo‘lib, turli tuman modellarni kompyuterli loyihalashtirish va uni ijtimoiy, 
iqtisodiy sohalarga tadbiq etish tadqiqotchilarni tinimsiz mehnat qilishini talab etadi. 

Download 15,84 Mb.