280
3. Масофавий ўқитиш имконияти.
Ижобий баҳоланадиган ЭТР янги педагогик воситалардан фойдаланиш орқали,
интерактив, мультимедиа (ҳақиқий ёки хаёлий оламнинг бир қисмини аудиовизуал,
видео, имитация ва графика тасвирлаш имконияти), моделлаштириш (объектнинг
моҳияти, тури, сифатларидаги ўзгаришларни тақлид қилиш); алоқа кўникмалари
(телекоммуникациялар томонидан тақдим этилади) каби инновацион сифатларга
эга бўлади.
Техник нуқтаи назардан, ЭТР - бу дастурлар ва маълумотлар тўпламидир.
Истеъмолчи нуқтаи назаридан, бу
мазмун, яъни ўрганиш предмети бўлган
объектлар, жараёнлар, абстракцияларни ифодаловчи мазмунли элементлар
тўпламидан иборат. Aслини олганда, булар контентдир. Шунга кўра, контент визуал
ва аудио серияларга бўлинади. Матн, визуал диапазонга тегишли бўлиши, аммо
абстракцияларни тавсифлаш имкониятлари ва рамзий маълумотларни сақлаш ва
кўпайтиришнинг баъзи хусусиятлари уни алоҳида таркибий қисмга айлантиришга
имкон яратади. [3]
Интерактив деганда унинг элементлари билан операцияларни амалга ошириш
мумкин бўлган электрон таркиб тушунилади: объектлар билан манипуляция,
жараёнларга аралашиш. Қоида тариқасида, барча
операциялар бутун монитор
экранини ҳам, унинг бир қисмини ҳам эгаллаши мумкин бўлган фаол контент
майдонида амалга оширилади.
Шундай қилиб, самарали электрон таълим маҳсулотлари симуляция дастурлари
томонидан қўллаб-қувватланадиган юқори даражада интерактив, мультимедиага
бой таркибни ўз ичига олиши лозим. Ва
шу билан бирга, тармоқнинг мавжудлиги
яъни бундай маҳсулотларни Интернетда тарқатиш имконияти мавжудлиги зарур.
[4]
Таълимга хос бўлган иккинчи муаммо - ҳар бир ўқувчига индивидуал ёндашиш
зарурати, шунингдек, ўқитувчиларнинг талаблари ва қобилиятлари хилма-
хиллигини, яъни мавзу бўйича билимлар мажмуасида индивидуал таълим
траекториясини, шунингдек, муаллифлик курсини қуриш имкониятини таъминлаш
зарур. Очиқ модулли мультимедиа тизими (ММТ) сифатида аниқланган махсус ЭТР
архитектураси ушбу муаммоларни муваффақиятли ҳал қилиш имконини беради.
ММТ модулли архитектуранинг электрон таълим ресурсидир. Шу
билан бирга, ҳар
бир модул маълум бир таълим муаммосини ҳал қилиш учун мўлжалланган автоном,
мазмунли ва функционал жиҳатдан тўлиқ таълим ресурсидир.
ММТ да маълумотларни ташкил этишнинг асосий принципи - мавзу бўйича
умумий таркибни ўқув жараёнининг мавзулаштирилган элементлари ва таркибий
қисмларига (маълумот олиш, амалий машғулотлар, назорат қилиш) мувофиқ
автоном модулларга бўлиш (1-расм).
1-расм. ММТ умумий таркибиниг мантиқий тузилиши
281
Ҳар бир электрон ўқув модули (ЭЎМ) бажарилишда аналог-вариантга эга бўлиши
мумкин (технологик, услубий, контент). Ўзгарувчилар - маълум бир фан бўйича
курснинг бир хил мавзулаштирилган элементига бағишланган бир хил турдаги (М
ёки А ёки Н) электрон ўқув модуллари. [2]
Модулларнинг хилма-хиллигига турли хил таркиб (маълумот тақдимотининг
батафсиллиги, муқобил илмий қарашлар), тақдимотнинг турли усуллари,
модулларни амалга оширишнинг турли технологиялари туфайли эришилади. Улар
бир-биридан фарқ қилиши мумкин, яъни:
• материални тақдим этиш чуқурлиги (масалан, постулатлар ва тушунтиришлар,
далиллар нисбати);
• методология (масалан, олдинги билимларнинг бошқа тўплами туфайли);
• ўқув ишининг характери (масалан, масалани ечиш ёки тажриба, симуляторда
тест ёки назорат машқи);
• ўқув материалларини тақдим этиш технологияси (масалан, матн ёки
аудиовизуал сериялар);
• махсус қобилиятларнинг мавжудлиги (масалан, эшитиш, кўриш қобилияти
заифлар учун);
• таълим мақсадига эришиш йўли (масалан, бутун занжир учун кучланиш қонуни
ёки лаборатория ишининг бошқа мазмуни).
ЭТРни яратувчиларнинг ижодий фикрини чеклаш қийин бўлганлиги сабабли,
ўзгарувчанлик тушунчасини турли мезонлар бўйича кенгайтириш мумкин. Бир
нечта ММТ модуллари ушбу мавзу бўйича ажралмас электрон курсни ташкил этиши
учун улар ягона архитектура ва стандартлаштирилган ички ва ташқи параметрларга
эга бўлиши керак.
Хулоса қилиб айтганда, ММТ нинг афзалликлари
таълимнинг фаол шаклларини
ривожлантириш орқали ўқув жараёнига кенг жорий этиш ва самарали фойдаланиш
учун зарур бўлган ЭТР сифатини таъминлайди, янги таълим технологиялари, синф
ва мустақил ишнинг янги шакллари учун истиқболларни очади, шу жумладан,
масофавий таълимни. ММТ нинг янги имкониятларининг умумийлиги уни ЭТР нинг
янги авлоди сифатида белгилашга имкон беради.
