283
уларнинг таркибий қисмлари ҳамда фойдаланиш соҳалари бўйича умумий тушунча
ва малакаларга эга бўлишлари лозим;
- ахборот коммуникацион технологиялар ўқитиш воситаси сифатида, яъни
замоновий ахборот ва педагогик технологиялар асосида талабаларга билим
берилади, яъни умумтаълим ҳамда мутахассислик фанларини ўқитишда ахборот
коммуникацион технологиялардан фойдаланилади.
Таълим жараёнини бошқариш воситаси сифатида, яъни таълим муассасасининг
ўқув, маънавий-маърифий ва илмий-татқиқот ишлари фаолияти самарадорлигини
оширишда ахборот-коммуникацион технологиялар
асосида ахборотлаштириш,
таҳлил ва башорат қилиш тизимини яратиш ҳамда уни амалиётга жалб этиш
мақсадга мувофиқ.
Мактабдаги таълим жараёнида ўқувчилар АКТ ёрдамида матн билан ишлашни,
тасвирий объектларни ва маълумотлар базасини яратишни, электрон жадваллардан
фойдаланишни ўрганади. Ўқувчилар ахборот йиғишнинг янги усулларини, улардан
фойдаланишни ўрганиши, уларнинг дунёқарашини ошишрилишига ҳамда
тасаввурларини кенгайишига олиб келади. Дарсларда АКТ нинг ишлатилиши
ўқишга бўлган мотивациясини, ўқувчиларнинг қизиқувчанлигини, мустақил
ишларнинг самарадорлигини оширади. Компьютер АКТ билан биргаликда таълим
соҳасида, ўқувчиларнинг ўқиш ва ижодкорлигида янги имкониятларни тақдим
этади. Илк бор таълим АКТ шахснинг бўлажак касбининг асосий инструменти
сифатида роль ўйнайди ва бундай имкониятдан тўлиқ фойдаланишни тақозо
қилади. Таълим узлуксиз равишда ҳаётимизга бутун ҳаёт фаолияти давомида кириб
келаверади ва АКТ асосида ўқув жараёнини ташкил этиш долзар вазифа бўлиб
қолаверади.
АКТни қўллашда шахснинг барча қобилиятларини – қизиқувчанлик, одоб-аҳлоқ,
ижодкорлик, мулоқот ва эстетик қобилиятларни рўёбга чиқаришга ҳаракат қилиш
керак. Бу қобилиятлар кераклича юқори даражада рўёбга чиқиши учун
педагогогнинг
АКТ
соҳасидаги
билимдонлиги
зарур.
Педагогларда
бу
билимдонликни ривожлантиришни олий ўқув юртларидаги ўқиш давомида бошлаш
керак. АКТ соҳасидаги билимдонликни қуйидагилар билан ифодаласа бўлади:
замонавий ахборот муҳитида тажрибани баҳолаш ва фаолиятда қўллаш қобилияти:
шахсий ижодкорлик қобилиятларини ривожлантиришга ҳаракат қилиш:
умумий
коммуникатив маданиятнинг, ахборот алмашишни ташкиллаштиришда тажриба ва
назарий билимларнинг мавжудлиги: ахборотни олиш, танлаш, сақлаш, қайта ишлаш,
ўзгартириш, тақдим этиш, узатиш ва қўллаш маданиятини ўзлаштириш.
Бугунги кунда бола ҳар қадамда уйда, интернет клубларида Компьютер билан
тўқнаш келаётгани барчага аён. Табиий савол туғилади: барча бола ҳам ушбу
замонавий технологиядан ўз ўрнида мақсадли фойдаланяптими? Бунинг учун
қандай чора-тадбирларни амалга ошириш талаб этилади?
Хусусан, таълимни Компьютерлаштириш фақат мактабни зарур техника ва
Компьютер билан таъминлашдангина иборат эмас, биринчи навбатда, ўқитувчи ва
ўқувчиларнинг иш маҳсулдорлиги, таълим самарадорлигини оширишни кўзда
тутади.
Ҳозирги кунда айнан ақлий тарбияга психологик педагогик жиҳатдан янгича
ёндашувларни излаб топишнинг аҳамияти ортиб бормоқда. Таълим жараёнида
болалар ақлий фаоллигини ривожлантириш
таълимнинг турли шакл ва
методларидан фойдаланиш билан бевосита боғлиқ.
Мактабда ўқитишни компутерлаштириш икки йўналишда амалга оширилмоқда.
Информатика предметини ўрганиш (Компьютер – ўрганиш объекти) ва бошқа ўқув
предметларини ўрганишда Компьютердан фойдаланиш (Компьютер – таълим
воситаси). Шубҳасиз, Компьютер ўқувчининг ўқишга рағбатини оширади.
284
Шунингдек, ўқув топшириқларини мураккаблик даражасига кўра тақдим этишни
изга солиб турувчи имкониятлар ортади, тўғри бажарилган топшириқ учун
рағбатлантириш орқали ҳам мотивациянинг ўсишига эришиш мумкин.
Информатика ўқув предмети сифатида ўқувчиларда мантиқий ва техник
тафаккурни ривожлантиришга қаратилишини ҳисобга олиб уни ўқувчиларга иложи
борича ёшликдан ўргатиш зарур. Чунки юқори синфларда ўқувчиларнинг тафаккур
юритиш тавсифи ва услуби етарлича шаклланиб, уни ўзгартириш бирмунча қийин
кечади.
Таълим жараёнида ахборот коммуникацион технологияларидан фойдаланиш
Таълим жараёнида ахборот коммуникацион технологияларидан фойдаланган
учун маълум бир шарт –
шароитлар, яъни ахборот ресурслари Компьютер,
видеопроектор, мултимедия воситалари, принтер, сканер ҳамда замонавий дастурий
воситалар мавжуд бўлиши билан бир қаторда дастурий воситалардан фойдалниш
ўқувини, билимини ошириш лозим.
Бугунги кунда таълим жараёни самарадорлигини оширишда Компьютер ва
ахборот технологиялари воситаларининг асосий таркибий қисми: ўқув дастурлари,
мультимедия технологиялари, масофадан ўқитишнинг ўқув услу-бий таъминоти,
виртуал лаборатория, электрон дарслик (ЕД), электрон ўқув кутубхонаси, халқаро
интернет тизимлари ва бошқалар муҳим аҳамиятга ва ўринга эга бўлади .
Ўқув жараёнининг самарадорлиги ва мукаммаллиги
ахборотларни билим
олувчига қандай тарзда берилишига, улар томонидан қандай қабул қилинишига ва
уларни амалиётга қандай татбиқ қилинишига боғлиқ бўлади. Мултимедия
технологиялари ўрганилаётган педагогик ва иқтисодий жараёнлар тўғрисидаги ҳар
бир ахборотни таълим олувчиларга ҳаракатли, овозли ва видеоли кўринишларда
баён қилиб беради. Бу эса катта ҳажмдаги ахборотни бериш учун кетадиган вақтни
тежаш билан бирга, уларни янги ахборотларни қабул қилиш ва улардан амалий
фойдаланиш даражасини оширади.
Бошқача айтганда, таълим жараёнида Компьютер ва ахборот технологияларидан
мукаммал фойдаланиш учун асосий эътибор энг аввало ўқитувчига ва талабага
зарур бўлган шароитни яратишга, Компьютерларни ўқув жараёнларида самарали
қўллашига, яъни мультимедияли электрон ўқув ва услубий қўлланмаларни
компьютер имиацион моделлар асосида яратиш ва кенг миқёсида фойдаланишнга
қаратилиши лозим.
Ушбу фикр ва қарашлар хорижий олимларнинг тадқиқотларида ҳам ўз тасдиғини
топган. Ахборот технологияларининг ёш авлод таълим-тарбиясидаги аҳамиятини
ўрганган қатор хорижий тадқиқотчилар фикрича,
жамият ривожланишининг янги
ахборот босқичига ўтиш жараёнида ёш авлодда техник воситалардан оқилона
фойдаланиш, ахборотни қабул қилиш, қайта ишлаш ва фойдаланиш, оламни ўз
ахборотлари асосида идрок этиш, тез ўзгариб бораётган ахборот муҳитида мавжуд
нарса ва ҳодисаларга нисбатан мустақил муносабатга эга бўлиш ҳамда турли
ахборот хуружларига қарши иммунитет ҳосил қилиш каби кўникма ва малакаларни
шакллантириш зарур.
Шунингдек, татқиқотчилар ўқувчиларнинг ахборот муҳитига психологик
тайёргарлигини
илк
мактаб
давридан
шакллантириш
лозимлигини
таъкидлайдилар. Бу эса мактаб таълимининг илк босқичи ҳисобланган бошланғич
таълимга сифат жиҳатидан янгича талабларни юклаб, унда болаларнинг Компьютер
саводхонлигини оширишни тақозо этади. Зеро, ахборот технологиялари анъанавий
таълим воситалари билан уйғунликда болани ижодкор шахс сифатида тарбиялаш
имконини беради.
