www.pedagoglar.uz
45-son 9–to’plam Iyun 2023
Sahifa: 39
joylashganligi sababli polikristall jismning fizik xossalari hamma yo`nalishda bir xil
bo`ladi. Polikristall jismlar jumlasiga metallar kiradi.
2.Amorf jismlarning kristallardan farqi shundaki ularning fizik xossalari
hamma yo’nalishlarda birday bo’ladi. Amorf jismlarga
misol qilib qora mum va
shishani ko’rsatish mumkin.
Qora mum parchasiga bolga bilan urganimiz ,u maydalanib ketadi ,ya’ni mo’rt
qattiq jismga o’xshaydi ,shu bilan birga unda suyuqliklarda bo’ladigan xossalar
ham ko’rinadi .
Masalan, qattiq mum parchalari gorizontal sirtda sekin yoilib ketadi; to’ntarib
qo’yilgan bochkadagi mum sekin oqib chiqadi . Idishga solib qo’yilgan mum
parchalari sekin-asta yoyilib ketadi va idish shaklini oladi . Mum ustiga qo’yilgan
og’ir jism sekin-asta unga cho’kadi , mumning ostiga
solingan engil jismlar bir
qancha vaqt o’tishi bilan uning betiga chiqadi . Shu xossalariga qarab mumni juda
ham quyuq va yopishqoq suyuqlik deyish mumkin .Shisha ancha pishiq va qattiq
bo’ladi ,ya’ni qattiq jismlar uchun xarakterli bo’lgan xossalarga ega bo’ladi .Ammo
molekulyar tuzilishi jihatidan qaraganda uni qattiq jismlarga kirgizgandan ko’ra
suyuqliklar qatoriga kirgizish mumkin. Hozirgi vaqtda amorf jismlar har xil
plastmassalar tarzida texnikada va turmushda ko`p ishlatiladi.
Shunday moddalar
borki ular ham amorf ham kristall holatda bo`lishi mumkin. Masalan shakar kristall
tuzilishga ega. Lekin shakar eritilsa, tiniq obidandonga aylanadi. Obidandon amorf
moddadir. Vaqt o`tishi bilan u shakar bog`lab kristallga aylanadi. Agar oltingugurtni
300
0
dan ortiqroq isitib sovuq suvga solsak, amorf oltingugurt hosil bo`ladi.Bu
oltingugurt vaqt o`tishi bilankristall oltungugurtga aylanadi. Bu kuzatishlardan
qattiq jismning amorf holati turg`un holat emas degan xulosa chiqadi. Amorf jism
sekin asta kristall jismga aylanadi.
