19
III. NAZARIY MATERIALLAR
1-ma’ruza. “AQLLI” TA’LIM KONSEPSIYASI (2 soat)
Reja:
1.1.
Axborot-kommunikatsiya tizimlari va texnologiyalarining
rivojlanish
bosqichlari va muammolari.
1.2.
Raqamli texnologiyalar. “Aqlli” ta’lim konsepsiyasining maqsad va
vazifalari.
1.3.
Korxona resurslarini rejalashtirish (ERP). Mijozlar bilan o‘zaro
munosabatlarni boshqarish (CRM). Biznes samaradorligini boshqarish (BPM).
Tayanch iboralar:
Industry-4.0, IioT, ishlab chiqarish evolyusiyasi 1.0-4.0,
smart mahsulotlar, aqlli raqamli texnologiyalar, IoT tizimi, Enterprise Resource
Planning System, ERP, mijozlar bilan о‘zaro munosabatlarni boshqarish, CRM-
tizimi, strategik CRM,
operatsion CRM, analitik CRM, aralash (qо‘shma) CRM,
Business Performance Management (BPM.)
1.1.
Axborot-kommunikatsiya tizimlari va texnologiyalarining rivojlanish
bosqichlari va muammolari.
Axborot tizimi tushunchasi bu inson faoliyatining ma’lum bir sohasida
axborotni tо‘plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish xamda undan foydalanish
imkonini berishni tashkillashtirishni о‘z ichiga oladi.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimi (AAT) – bu axborotni tо‘plash, kiritish,
qayta ishlash, saqlash va axborotni foydalanuvchiga
yetkazib berish bosqichida
kompyuter bazasini qо‘llovchi axborot tizmidir.
Axborot tizimlarini (AT) qurish prinsiplari va arxitekturasi nisbatan doimiy
hisoblanadi, ammo faoliyat turliligi, zamonaviy axborot texnologiyalarining
qо‘llanilish shakllari, axborot texnologiyalarining sinflanishining usullari kо‘p
turliligini tug‘diradi.
Axborot tizimlari masshtabi bо‘yicha yagona, guruxli,
korporativ va global
axborot tizimlariga bо‘linadi.
Yagona axborot tizimlari avtonom kompyuterda tashkil etiladi (tarmoqdan
foydalanilmaydi). Bunday tizimlar umumiy axborot fondi bilan bog‘langan bir
qancha sodda dasturlardan iborat bо‘lib, bir vaqtning о‘zida faqat bitta
foydalanuvchi foydalanishiga mо‘ljallangan. Bunday tizimlar lokal ma’lumotlarni
boshqarish tizimlari yordamida yaratiladi. Shunday ma’lumotlar bazalariga
misollar: Clarion, Clipper, FoxPro, Paradox, dBase i Microsoft Access.
Guruhli axborot tizimlari axborotdan ishchi guruh a’zolari tomonidan jamoa
bо‘lib foydalanishga asoslangan bо‘lib lokal hisoblash tarmoqlari bazasida quriladi.
20
Bunday tizimlarni yaratishda ishchi guruhlar uchun mо‘ljallangan ma’lumotlar
bazalari serverlaridan foydalaniladi (SQL-serverlar). SQL-serverlarning yetarlicha
turlari mavjud: tijorat va erkin. Bulardan eng taniqlilari Oracle, DB2, Microsoft SQL
Server, InterBase, Sybase, Informix.
Ma’lumotlar bazasi serveri – kompyuter tarmoq tugunidagi maxsus dasturiy
ta’minotdir (dastur). U korporativ tarmoqdagi sо‘rovlarni qabul qilish va qayta
ishlashga mо‘ljallangan. Aniq resursni boshqaruvchi
kompyuter shu resursningt
serveri deb ataladi. Ushbu kompyuterdan foydalanuvchi - mijozdir.
Korporativ axborot tizimlari ishchi guruhlar uchun mо‘ljallangan axborot
tizimlarining rivojlangan kо‘rinishi bо‘lib, yirik kompaniyalarning foydalanishiga
yо‘naltirilgan va maydon jihatidan katta tarmoqni tashkil etishi mumkin. Ular asosan
bir nechta sathlardan iborat iyerarxik strukturaga ega bо‘lishadi. Bunday tizimlar
maxsus serverli mijoz-server yoki kо‘p sathli arxitekturali tizimlar toifasiga kiradi.
Bunday tizimlarni qurishda ma’lumotlar bazalari serverlaridan foydalaniladi.
Odatda yirik axborot tizimlarida ushbu serverlar kо‘p tarqalgan: Oracle, DB2 i
Microsoft SQL Server.
Global AT davlat yoki qit’a maydonini qamrab oladi. Ushbu ATga Internet
global tarmog‘i misol bо‘ladi.
Darajasi yoki faoliyat doirasiga kо‘ra –
davlatlar, maydonlar (mintaqaviy),
sohalar, birlashmalar, korxonalar yoki uyushmalar, texnologik jarayonlarga
bо‘linadi.
Davlat axborot tizimlari davlat menedjerlari
tomonidan mamlakatning
iqtisodiy muammolarini yechishda qaror qabul qilishga mо‘ljallangan. Ular
kompyuter majmualari, kompyuter axborot tizimlari va iqtisodiy-matematik
usullarini modellashtirishni qо‘llash asosida yaratiladi.
Korxonani boshqarish axborot tizimlari (korporativ) - korxonaning ishlab
chiqarish xо‘jalik faoliyatini boshqarishda qarorlarni qо‘llash uchun qо‘llaniladi.
