91
o‘xshash, lekin u yaltiroq, unga slyuda qo‘shib yaltiroq qilinadi. 20-30% sement
qo‘shilgan so‘ndirilgan ohak terrazit suvoqning bog‘lovchisi hisoblanadi.
Marmar uvog‘i va kvars qum to‘ldirgich sifatida ishlatiladi. Terrazitga rang
berish uchun pigmentlar qo‘shiladi. Terrazitga ishlatiladigan to‘ldirgichlar elanadi.
Terrazit qorishmalarni chaplash ohak-qum qorishmalarni chaplashga nisbatan
ancha qiyin, chunki terrazit qorishmalar ko‘pincha yirik uvoqlardan tayyorlanadi.
Ba’zan terrazit qorishmasi suyuq qilinadi va yuzalarga 3-4 qatlam qilib chaplanadi.
Rax chiqarishda mayda to‘zldirgichli terrazit ishlatiladi.
YUzalarni terrazit qorishmalar bilan suvashda
tayyorlangan qorasuvoq
ustidan dastlab suyuq terrazit qorishmasi sepma qatlam qilib chaplanadi va uni
tutib qolgandan so‘ng (1-5 soat o‘tgach) terrazit yirikligiga va suvoq qatlamining
qalinligiga bog‘liq holda qorasuvoqning 2-3 qatlami chaplanadi. Qorasuvoq
yaxshilab tekislanadi, yog‘och andavani yoni bilan urib shibbalanadi. Agar
qorasuvoq yuzasida o‘yiq joylar bo‘lsa ular qorishma bilan suvab to‘g‘rilanadi
so‘ng pardozsuvoq qilinadi va yaxshilab tekislanadi. Ba’zan terrazit suvoqning
chaplangan qatlami tutib qolgandan keyin uni ishqalab tekislanadi va mayda tishli
siklyalar bilan ishlov beriladi. Suvoq yuzasiga qorishma
chala qotgan vaqtda
ishlov beriladi. Faqat bir yo‘nalishda siklyalash kerak, aks holda yuzada dog‘lar
qoladi. Qotgan yuza bo‘ylab siklyalashda chang ajralib chiqadi, shuning uchun
himoya ko‘z oynagi taqib ishlash kerak.
Siklyovkasiz terrazit suvoq quyidagilardan iborat yuzada sepma qatlam hosil
qilingach, nishonlargacha 5-7mm oraliq qolguncha oddiy qorishmadan qorasuvoq
chaplanadi, keyin nishonlar yuzasiga qadar yangi qorishma ustidan rangdor
qorasuvoq
qilinadi, u rejacho‘p yoki yog‘och andava bilan tekislanadi. Rangdor
qorasuvoqdan keyin supurgi yordamida 5-7mm qalinlikda qaymoqsimon sepma
chaplanadi. Sepma yuzada qalin va do‘ng erlar hosil bo‘lmasligi uchun
pardozsuvoq bir tekis qilib puxta chaplanadi. Pardozsuvoq bir oz qurigach suvoq
yuzasi andava yoki rejacho‘p qirrasi bilan tekislanadi bunda devor yuzasiga chiqib
qolgan hamda omonat turgan uvoq zarrachalari tushirib yuboriladi,
keyin suvoq
92
yuzasi supurgi bilan supuriladi va siklyalangan yuzaga o‘xshash yuza hosil
qilinadi.
Toshsuvoqlar amalda marmar suvoqlar deb ataladi, chunki ular tarkibiga
marmar va granit uvoqlari shaklidagi to‘ldirgich kiradi. Uvoqlar rangi suvoq
rangiga mos bo‘lishi kerak. Uvoq donalari yuzalarning asosiy qismini egallaydi.
Toshsuvoqlar juda qimmatga tushadi, ularni ishlash uchun ko‘p
mehnat
sarflash kerak, lekin ular juda mustahkam bo‘ladi. Toshsuvoq qorishmalari ancha
suyuq qilib tayyorlanadi, uni suvoq kurakchasi bilan 3-4 qatlamda chaplanadi,
chunki 1 martada 10 mm qalinlikdagi suvoq qatlami chaplab bo‘lmaydi.
Suvoqlarning rangiga asosan bog‘lovchilarni oqlash va bo‘yash ta’sir etadi. Oq
marmar va ohaktoshga o‘xshatib suvash uchun yaxshisi oq sement ishlatgan
ma’qul. Oddiy sementni oqartirish uchun ohak, oq marmar uni yoki upasi
ishlatiladi. Avval sepma qatlam chaplanadi, oradan 1-1, 5 soat o‘tgach qorasuvoq
qilinadi. Agar qorasuvoqda ko‘p o‘yiqlar bo‘lsa, ular
ancha suyuqroq qorishma
bilan to‘g‘rilanadi. Suvalgan yuza 6-8 kun davomida suv bilan ho‘llab turiladi,
keyin suvoq 1-2 kun ichida quriydi va etarli darajada mustahkam bo‘ladi.
Toshsuvoqlarga zarb beradigan asboblarga: bucharda, skarpel, zubilo,
treyanka bilan ishlov beriladi va qumqayroq egovlar bilan ishqab tozalanadi.
Toshsuvoqqa mo‘yna ko‘rinishi berib pardozlashda ko‘pincha bucharda ishlatiladi.
Fakturaning yirikligi uvoqlarning va bucharda tishlarining katta-kichikligiga
bog‘liq, tishlar va uvoqlar qanchalik yirik bo‘lsa kertiklar shunchalik katta bo‘ladi.
Toshsuvoqlarni shtrixovka qilib pardozlashda troyanka ishlatiladi. Asbob
tishlarining katta-kichikligiga bog‘liq holda jo‘yaklar yirik, o‘rtacha va mayda
bo‘lishi mumkin. Birinchi shtrixlar kanop bilan tortilgan chiziqlar bo‘yicha
qolganlari esa birinchi jo‘yak bo‘yicha parallel qilib olinadi.
Suvoqni shashka
nusxa qilib quyidagicha pardozlanadi. Suvoq yuzasi kanop yordamida kataklarga
bo‘lib chiqiladi. SHundan so‘ng har bir katak o‘zaro perpendikulyar yo‘nalishlarda
troyankalar yordamida ishlab chiqiladi lekin bunda bajarilgan faktura boshqa
katakka o‘tib ketmasligi kerak.
93
Yo‘l-yo‘l shtrixovka qilib pardozlash. YUza kanop yordamida toshlarga
bo‘linadi. Toshlar orasiga qotmagan yumshoq qorishma bo‘ylab po‘lat chizgich
bilan to‘g‘ri burchakli rustalar o‘yiladi. Keyin lentalarni chegaralovchi va shtrix
qatorlarini belgilovchi chiziqlar chiziladi. Lentaga
ishlov berilgandan keyin
toshlarga troyanka yordamida shtrixlar chiziladi. SHtrixlar cho‘kichlangach barcha
toshlar bo‘ylab rustalar o‘tkaziladi. Rusta yo‘llari oddiy zubilo bilan o‘yiladi.
To‘g‘ri va toza rustalar hosil qilish uchun zubilo yoki skalpelni yuzaga nisbatan
60-70
0
burchak ostida ushlash kerak.
Siniq tosh qumtosh ko‘rinishini berib pardozlash. YUzaga 40-50mm
qalinlikda suvoq qatlami chaplanadi chaplangan qorishma toshlarga bo‘linadi,
rustalar o‘yiladi ishlov beriladi. Siniq toshga o‘xshash faktura hosil qilish uchun
qotgan suvoqning turli joyiga zubilo bilan urib qorishma parchalari sindirib
tushiriladi suvoq yuzasida bir qancha notekisliklar hosil buladi. Yo‘nilgan qumtosh
ko‘rinishidagi fakturani suvoqning kichik bo‘laklarini zubilo yordamida ko‘chirish
bilan hosil qilinadi. CHala qotgan tosh suvoqlarga oboymaga qisilgan tishli
siklyalar bilan ishlov berish mumkin. Siklya rejacho‘p bo‘ylab suriladi va u yuzaga
vertikal yo‘nalgan mayda jo‘yaklar tortadi.
Qorishmaning rangi va tarkibi har xil bo‘lishi mumkin. Ko‘pgina
qorishmalarning tarkibi quyidagicha:
