|
-bob. Qurilishda standartlashtirish asoslari
|
| bet | 7/28 | | Sana | 09.10.2024 | | Hajmi | 1,89 Mb. | | #274360 |
Bog'liq R. A. Norov t f. n., dotsent, Toshkent (1)2-bob. Qurilishda standartlashtirish asoslari
2.1. Yuqori tezlikdagi poyezdlar uchun temir yo’l qurilishida standartlar yaratish va qo’llash
Yuqori tezlikda harakatlanuvchi poyezd quyidagi xususiyatlarga ega:
1. Erishiladigan maksimal tezlik: 250 km/soat
Elektr tarzda tortadigan lokomotiv
3. Poyezd quvvati: 4800 kVt
4. Poyezdning to’liq yuklangandagi og’irligi: 300t
Poyezdning umumiy uzunligi: 158 m
Poyezddagi vagonlar soni: 2 ta bosh va 9 ta yo’lovchi vagon
Vagonlar tarkibi:
VIP sinfidagi: 2 ta vagon
birinchi sinfdagi: 2 ta vagon (bittasi imkoniyati cheklangan yo’lovchilar uchun)
iqtisod sinfidagi: 4 ta vagon
kafeteriya: 1 ta vagon
o’rindiqlar soni: 215 ta
Bosh vagonning: uzunligi – 20748 mm, eni – 2960 mm
Balandligi (pantografning tushirilgan holatida): 4330 mm
Og’irligi: 66400 kg
Quvvati: 2400 kVt
Yoqilayotgandagi tortuvchi kuch: 110 kN
Yuqori tezlikda harakatlanuvchi poyezdlar uchun temir yo’l qurilish va undan foydalanish bo’yicha ko’pgina me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqish vazifasi mutaxassislar oldiga qo’yilgan. Kelajakda ushbu me’yoriy hujjatlar asosida qurish, ta’mirlash va foydalanish ishlarida sifat nazoratini tashkil etish tavsiya etiladi.
Hozirda Samarqand shahrida tashkil etilgan “Afrosiyob” yuqori tezlikda harakatlanuvchi poyezdi 2 soat 15 daqiqa ichida manzilga yetib bormoqda. Kelgusida bunday turkumdagi poyezdlar harakati Buxoro va
Qarshi shaharlariga qatnovini yo’lga qo’yish ko’zda tutilmoqda.
2.2. "Standartlashtirish to`g`risida"gi qonunning mohiyati
Standart – me'yoriy-texnik hujjat bo`lib, ob’yektlar uchun me'yorlar, qoidalar, talablar majmuini o`rnatadi va mas'ul nufuzli organ tomonidan tasdiqlanadi.
Standartlashtirish – hamma tomonlar ishtirokida va ularga foydali ma'lum faoliyatni tartibga keltirish maqsadida qoidalarni belgilashi va qo`llanilishidir. Masalan, xavfsizlik talablarini va ishlatish sharoitlarini bajargan holda umumiy samaradorlikka erishishni ko`rsatadi.
Standartlashda 7 turdagi me'yoriy hujjatlar ishlatiladi:
1. Xalqaro (davlatlararo, mintaqaviy) standartlar
2. O`zbekiston Respublikasining standartlari – standartlashtirishda me'yoriy-texnik hujjat bo`lib, standartlashtirish ob’yektiga kompleks me'yor, talab, qoidalarni belgilab beradi va tegishli organlar tomonidan tasdiqlanadi. Standartlar material tipidagi narsalarga, shuningdek, me'yorlar, talablar, qoidalarga ishlab chiqiladi.
3. Texnik shartlar. Standartlashtirshdagi me'yoriy-texnik hujjat bo`lib, ma'lum buyum, material va boshqa mahsulotlarni tayyorlashda va nazoratda umumiy talablarni belgilab beradi.
4. TST – tarmoq standartidan shu tarmoqdagi barcha korxona va tashkilotlar foydalanadilar, shuningdek, bu buyumni tayyorlovchi, ishlab chiqaruvchi va qo`llovchi boshqa korxona va tashkilotlar ham foydalanadilar.
5. KST – korxona standarti, shu standartni tasdiqlagan korxonagagina mansub bo`ladi.
6. Xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari.
7. Ma'muriy-hududiy standartlar.
O`zbekiston Respublikasining "Standartlashtirish to`g`risida"gi qonuni 1993 yil 28 dekabrdan beri amal qilib kelmoqda. Bu qonun 4 bo`lim va 12 moddadan iborat:
1-bo`lim. Umumiy qoidalar.
2-bo`lim. Standartlashtirishga oid normativ hujjatlar.
3-bo`lim. Standartlar ustidan davlat nazorati.
4-bo`lim. Davlat yo`li bilan standartlashtirish va nazorat qilishga doir ishlarning moliyaviy ta'minoti, standartlarni qo`llashni rag`batlantirish.
Standartlashtirishning asosiy maqsadlari:
- mahsulotlar, jarayonlar, ishlar va xizmatlarning aholini hayoti, sog`ligi va mol-mulkiga, atrof-muhit uchun xavfsizligi, resurslarni tejash masalalarida iste'molchilar va davlat manfaatlarini himoya qilishdan;
- mahsulotlarning o`zaro almashuvchanligini va bir-biriga mos kelishini ta'minlashdan;
- iste'molchilarni ishlab chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasi hamda sifati to`g`risida to`liq va ishonchli axborot bilan ta'minlashdan;
- mudofaa qobiliyatini va safarbarlik tayyorgarligini ta'minlashdan;
- o`lchovlarning yagona birlikda bo`lishini ta'minlashdan iboratdir. Respublika standartlashtirish ishlarini tashkil etish, muvofiqlashtirish va ta'minlashni:
-xalq xo`jaligi tarmoqlarida O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi O`zbekiston Davlat standartlash, metrologiya va sertifikatsiya (O`zstandart) agentligi;
-qurilish, qurilish industriyasi sohasida, shu jumladan loyihalash va konstruksiyalashda-O`zbekiston Respublikasi Davlat arxitektura va qurilish qo`mitasi, hamda qolgan sohalarda Davlat tabiatni muhofaza qilish qo`mitasi, O`zbekiston Respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi amalga oshiradi.
Normativ hujjatlarsiz mahsulot ishlab chiqarish va realizatsiya qilishga yo`l qo`yilmaydi. Import mahsulot, basharti u O`zbekiston Respublikasi da amal qilayotgan standartlarning majburiy talablar qismiga muvofiqligi tasdiqlanmagan bo`lsa, yetkazib berilishi va belgilangan maqsadda ishlatilishi mumkin emas. Standart va texnik shartlarga komplekt bo`lmagan, noto`g`ri idish yoki g`iloflangan, belgilashga bo`lgan talablar bajarilmagan, konstruktiv va boshqa nuqsonlar bilan mahsulotlar yetkazib berilsa, ta'minotchi (ishlab chiqaruvchi) O`zbekiston Respublikasi fuqorolik qonunchiligiga muvofiq javob beradilar.
Unifikatsiyaninng (lotinchadan: yagona tartibga, formaga keltirish)- bu ob’yektni iqtisodiy qo`llanilishi ma'lumotlari asosida bir xil funksiyada bajaradigan ob’yektlarni belgilangan ko`rsatkichlari bo`yicha bir xillikka keltirishdir. Shunday qilib, unifikatsiyada eng minimal, kerakli, buyumlarni yetarli sonli, xillari, turlari, o`lchamlari, shuningdek yuqori sifat ko`rsatkichlari va to`la o`zaro almashinuvi ta'minlanishi belgilab beriladi.
Unifikatsiyaning asosi – tizimlashtirish va tasniflashtirishdir.
Buyumlarni tizimlashtirish hodisa yoki tushuncha bo`lib, aniq bir sistemani tashkil qiluvchi, ishlatish uchun qulay bo`lish ketma-ketligi va ma'lum tartibda joylashtirish maqsadida o`tkaziladi. Tizimlashtirishning eng oddiy usullaridan biri ob’yektlarni alfavit tizimi bo`yicha joylashtirishdir.
Tasniflashtirish – tizimlashtirishning turi hisoblanadi. U umumiy belgilariga nisbatan buyumlarni, hodisa va tushunchalarni, sinflarga, sinfchalarga va darajalarga joylashtirish maqsadida o`tkaziladi. Uning asosida mahsulotlarning klassifikatori yaratilgan: UDK (universalnoye desyatichnoye klassifikatsiya) texnik va gumanitar adabiyotlarni indeksda ko`rsatish bo`yicha xalqaro tizim sifatida qabul qilingan, masalan, UDK 62-texnika, UDK 621- umumiy mashinasozlik, UDK 6213-elektronika.
|
| |
