organ funksiyasini qisman bo‘lsada buzadi. Hozirda odamlar va hayvonlar
organizmidagi muhim funksiyalami yer yuzida va hatto kosmosda ham
uzoq masofadan turib radio uzatgich va o‘xshash tizimlar yordamida
organizmni hayot faoliyatiga hech qanaqa zarar yetkazmasdan televizion
kuzatishlar olib borish va qayd qilish mumkin.
Odamlar va hayvonlaming bosh miya, yurak, qon tomirlari, nafas
a’zolari, skelet mushaklari va boshqa a’zolari funksiyasining sog‘lom
hayot sharoitiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasdan tashqi yuzaga mahkamlangan
yoki ichki a’zolarga kiritilgan (radiopilyuli) radiouzatgichlar yordamida
tadqiqot ishlarini olib borish mumkin.
Elektron asboblar va kompyuterlardan foydalanish esa eksperimentni
o‘tkazishni jiddiy darajada yengillatish bilan birga uning davomiyligini
qisqartiradi.
Hozirgi zamon fiziologiyasida a’zolaming funksiyalarini o‘rganishda
modellash ham keng qo‘llanilmoqda. Modellar fizik apparatlar holida
bo‘lib, matematik nazariyalar asosida yasalgan, ya’ni fiziologik jarayonni
imitiasiya qiladi yoki funksiya tabiiy sharoitda bajariladi.
Fizik modellardan foydalanish yoki modellar fiziologik gipoteza va
nazariyalami to‘g‘riligini organizmdan tashqarida tekshirib ko‘rish
imkonini beradi va o‘rganiladigan jarayon va funksiyalami bajarilishi
bo‘yicha tabiat qonunlariga qanchalik to‘g‘ri kelishi haqida yangi
yechimlarni topishda ya’ni yangi fiziologik qonunlami ochish uchun katta
ahamiyatga ega. Masalan, asab tizimi, asab hujayralari, sezgi a’zolari,
skelet mushaklari faoliyatining sun’iy elektron modellari yaratilgan.
Modellashtirish muhim amaliy ahamiyatga ega, ya’ni kibemetik
mashinkalardan aqliy va jismoniy mehnat qurollari sifatida foyda-
lanilmoqda, tibbiyotda esa ayrim a’zolami vaqtinchalik almashtiradi.
Masalan, hisoblash mashinkalari, matnlarni bir tildan ikkinchi tilga
o‘girish, harakat reaksiyalarining yuzaga kelish va davomiylik tezliklarini
aniqlash, qonning kislorod bilan to‘yinishi, eritrositlar miqdorini aniqlash,
yurak-o‘pka apparati, sun’iy buyraklar va h.k.
Ammo shuni qayd qilish kerakki, a’zolaming kibemetik elektron
modellari ulaming funksiyasini jiddiy ravishda