Kirish.
Bank xizmatlarini modernizatsiyalash va soddalashtirish tizimi mamlakat
moliyaviy xizmatlarini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda
axborot texnologiyalari, barcha sohalarda bo‘lgani kabi, bank tizimiga ham keng joriy
etilgan. Bank tizimida raqamli bankingni rivojlantirish iqtisodiy o‘sishning asosiy
masalalaridan biri ekanligi, ayniqsa butun dunyo bo’ylab hukm surayotgan koronavirus
pandemiyasi davrida ham yaqqol yuzaga chiqdi. Prezidentimiz bank tizimiga to‘xtalar
ekan, “Afsuski, bank tizimi raqamli texnologiyalardan foydalanish, yangi bank
mahsulotlari va dasturiy ta’minotni joriy etish bo‘yicha zamonaviy talablardan ortda
qolmoqda”, deya ta’kidlagan. Bunda biz raqamli bank xizmatlarini ishlab chiqilishi
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3
ǀ
ISSUE 2
ǀ
2022
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
www.scientificprogress.uz
Page 809
kerak bo’lgan masala sifatida tan olishimiz zarur. Muhim masalalardan biri bu
foydalanuvchilarning bank tizimiga ishonchini oshiradigan va qulay xizmatlarni taklif
etadiga raqamli bank tizimini rivojlantirish hisoblanadi.
Adabiyotlar tahlili va metodologiya.
Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, innovatsion
bank texnologiyalaridan foydalangan holda (kassa xizmatlarini ko'rsatmasdan)
masofadan turib bank xizmatlarini ko'rsatuvchi bank yoki uning sho’ba korxonasi
raqamli bank hisoblanadi. Bu butun bank yoki bank filialiga berilgan ta'rifdir. Raqamli
banking bank xizmatlaridan foydalanuvchilarga bank mahsulotlarini onlayn tarzda
taqdim etish uchun dasturiy ta'minot to'plami sifatida ko'rib chiqilishi lozim.
A.A.Gontarning ta’kidlashicha, “Raqamli banking - bu bank va uning mijozlari
o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning yangi shakli, shu jumladan raqamli, axborot va
texnologiya strategiyalari sohasidagi iste'molchilar va tijorat mijozlari uchun moliyaviy
xizmatlar sohasidagi innovatsiyalar”.
Tadqiqotchi olimlardan Suchat Tungjitnob, Kitsuchart Pasupa, Boontawee
Suntisrivaraporn o’z tadqiqot ishlarida “Mobile banking” to’g’risida quyidagi fikrlarni
bildirib o’tganlar “Bank mijozlari banklarning mobil ilovalari (mobile banking)
yordamida istalgan joyda va istalgan vaqtda bank operatsiyalarini darhol amalga
oshirishlari mumkin. Bundan tashqari, mobil banking ilovasi qo'shimcha filiallarni
ko'paytirish xarajatlarini kamaytiradi. Bank,
shuningdek, ilovadan mijozlar
ma'lumotlarini olishdan foyda oladi”.
“Rivojlangan mamlakatlarda olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, elektron
banking operatsion xarajatlarni kamaytiradi va shuning uchun banklar uchun katta foyda
keltiradi. …. Raqamli banking daromad olish uchun ko'proq imkoniyatlar yaratadi,
chunki ular qo'shimcha foizsiz manbalardan daromad keltiradi. Qulay bo‘lgan elektron
bank xizmatlari va mahsulotlarining joriy etilishi banklarga bo‘lajak mijozlarni jalb
qilish imkonini berdi va bu ularning bozordagi ulushini oshirish imkonini berdi”.
O‘zbekiston qonunchiligiga ilk marta raqamli bank tushunchasi 2018-yildan
boshlab kiritilgan bo’lib, “Banklarni ro‘yxatga olish va ular faoliyatini litsenziyalash
tartibi to‘g‘risida” Nizomning birinchi bandida raqamli bankka quyidagicha ta’rif
berilgan:
“Raqamli bank — innovatsion bank texnologiyalaridan foydalangan holda (kassa
xizmatini ko‘rsatmasdan) bank xizmatlarini masofaviy ko‘rsatuvchi bank yoki uning
tarkibiy bo‘linmasi. Raqamli banklar tomonidan bank xizmatlarini masofaviy ko‘rsatish
bankning ichki tartib qoidalariga asosan qonun hujjatlari talablarini inobatga olgan
holda amalga oshiriladi”.
O’zbekistonda ilk bor “ANOR BANK” AJ 2020-yil sentyabr oyidan raqamli bank
sifatida birinchi onlayn xizmatlarini ishga tushirgan hamda hozirgi kunda bir qator
zamonaviy bank xizmatlarini ko’rsatib kelmoqda.
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3
|
