57
6.4 – rasm. Rezistorlarni ketma – ket ulanish sxemasi.
Rezistorlarni ketma – ket ulanishida qarshiliklari qo`shiladi
va buning
isboti quyidagi ifodadan.
Rezistorlar ketma-ket ulanganda ularning umumiy qarshiligi barcha
qarshiliklarning katta qiymatidan yuqori bo`ladi.
Agarda
, umumiy qarshilik quyidagiga teng :
Rezistorlar paralel ulanganda ularning teskari qiymatlari qo`shiladi
(umumiy o`tkazuvchanlik 1/R, har bir rezistorlar 1/R
i
yig‘indisiga teng).
Rezistorlarni paralel ulanish sxemasi 6.5 – rasmda keltirilgan.
6.5 – rasm. Rezistorlarni paralel ulanish sxemasi
Agar zanjirni o`zaro ketma-ket yoki paralel
ulangan blok qismlarga
ajratilsa, oldin har bir blok qism qarshiliklari hisoblanadi,
keyin har qaysi
blok qismlar qarshiligi ekvivalent qarshilik bilan almashtiriladi,
natijada
umumiy (xaqiqiy) qarshilik aniqlanadi.
Buning isboti, ikki paralel ulangan rezistorlarning umumiy qarshiliklari
quyidagiga teng.
Agar
bo`lsa umumiy qarshilik
ga teng
bo`ladi.
Rezistorlar paralel ulanganda ularning umumiy qarshiligi rezistorlarning
eng kam qiymatidan kichik bo`ladi.
Aralash ulangan rezistorlarlarni sxemasi quyidagi 6.6 –
rasmda
keltirilgan
58
6.6 – rasm. Aralash ulangan rezistorlarlarni sxemasi
Bu sxema ikkita paralel ulangan bloklar, ularning biri ketma – ket
ulangan
va
rezistorlardan iborat bo`lib
umumiy qarshiligi
ga
teng, boshqa
rezistorining umumiy o`tkazuvchanligi
,
ga teng bo`ladi. Demak, umumiy qarshilik
ga teng bo`ladi.
O`zaro ketma –
ket yoki parallel ulangan, bloklarga bo`linmaydigan
rezistorlardan tashkil topgan zanjirlar hisobi uchun Krixgof qoidasi
qo`llaniladi. Bu qonunga ko`ra, elektr zanjirining
tarmoqlanish tuguniga
kelayotgan va undan chiqib ketayotgan toklarning yig‘indisi nolga teng.
Ba’zan hisobni sodalashtirish uchun simmetriya prinsipini va uchburchak –
yo`lduzcha usulini qo`llash maqsadga muvofiq bo`ladi.
Rezistorlarning quvvati. Rezistorlarni paralel yoki ketma – ket
ulanganda ularning umumiy quvvati ulangan rezistorlar quvvatlari
yig‘indisiga teng bo`ladi.
Kuchlanishni bo`lgich sxemasi quyidagi 6.7 – rasmda keltirilgan.
6.7 – rasm. Kuchlanishni bo`lgich sxemasi
Agar R=9R
1
bo`lsa U
WY
=0,1U
WE
ga teng bo`ladi, bu kiruvchi
kuchlanishning 10 marta bo`linishiga olib keladi.
