|
Raqobatlashgan monopol bozor, ustun jihatlari va kamchiliklari Reja: Monopol raqobat bozori
|
| bet | 5/7 | | Sana | 19.06.2024 | | Hajmi | 20,17 Kb. | | #264299 |
Bog'liq Raqobatlashgan monopol bozor, ustun jihatlari va kamchiliklari R-fayllar.orgKartel modeli. Kartel modeli aynan kooperatsiyalashgan oligopoliyaga mos keladi. Kartel modeli duopol bozordagi ikkala firmaning ma’lum bir shartnoma asosida raqobatchi kuchlarni bozordan chetlatish maqsadida birgalikda kelishib harakat qilishiga asoslanadi. Shartnomada firmalarning har biri qancha miqdorda tovar ishlab chiqarishi, uni qanday narxda sotishi va tushgan foydani qanday qilib o‘rtada bo‘lishi, patent va axborotlarni o‘zaro ayriboshlash jarayonlari kelishilgan holda ko‘rsatilishi lozim. Firmalar kelishib harakat qilganda umumiy foydani maksimallashtiradilar. Ikkala firmaning kelishib harakat qilishi duopol bozorda sof monopoliyani vujudga kelishiga olib keladi.
Kartellar milliy va xalqaro bo‘lishi mumkin. Xalqaro kartelga yorqin misol OPEK tashkilotidir. Bu tashkilot a’zo mamlakatlar o‘zaro kelishib neft eksport qilish bilan shug‘ullanadilar. Bu orqali ular 1970-yillardan beri jahon neft narxlariga samarali ta’sir etib kelmoqdalar.
Narx belgilashda liderlik modeli. Narx belgilashda liderlikda lider-firma narxni birinchi bo‘lib, belgilaydi, qolganlar uning narxiga qarab o‘z narxlarini belgilaydilar. Bunday firmalarni ergashuvchi firmalar deymiz. Lider-firmaning narx belgilashi, lider narxni belgilaganda ergashuvchi firmalarning harakatiga bog‘liq, ya’ni lider narxni oshirsa, ergashuvchilar ishlab chiqarishni oshiradilarmi yoki bozordagi oldingi ulushini saqlaydimi? Agar ergashuvchilar o‘z ishlab chiqarish hajmlarini cheklasalar, lider foydani maksimallashtiradigan umumiy narxni belgilaydi. Yoki, lider o‘z foydasini maksimallashtiradigan narxni o‘rnatadi, ergashuvchilar esa ushbu narxda qancha xohlasa, shuncha ishlab chiqarishi mumkin bo‘ladi.
4.O‘zbekiston sharoitida oligopoliya bozorinig amal qilish xususiyatlari
Raqobatning turli ko‘rinishlari sharoitida narxning shakllanishi. Narxning shakllanishiga bozorning holati bevosita ta’sir ko‘rsatadi, chunki narxning shakllanishida bozordagi talab va taklif nisbati asosiy omillardan biri hisoblanadi.
|
| |
