254
ishlash qoidalari elektron pochta orqali biriktirilgan fayllarni qabul qilish qoidalari
singari bo’lishi mumkin. Shuning uchun xam jo’natilgan
fayllarni antivirus
dasturlar yordamida tekshirmasdan turib, aslo ochmang. Muloqot tizimlaridagi
insonlar bilan muloqot qilganingizda, ularni real
insonlarmi yoki qalbaki
ma’lumotlar asosida ishlaydigan insonlarmi yoxud firibgarlarmi – aniqlab oling.
O’z xaqingizdagi ma’lumotlarni esa imkon darajasida boshqalarning bilishiga yo’l
qo’ymang. Muloqot tizimlari bilan bog’liq potentsial xavflaridan yana biriga
sizning
IP
-adresingizning aniqlanilishi mumkinligidir. Bu adres orqali sizga
tashqaridan ta’sir o’tkazilishi mumkin. Shuning uchun
ICQ
da
ishlaganda
IP
-
adresingizni ko’rsatishni ma’n etuvchi belgichani o’rnating.
6.4. Elektron tijoratda xavfsizlikni ta’minlovchi tavsiyalar
Yuqorida aytilgan barcha ma’lumotlarni jam qilgan xolda foydalanuvchining
internetda ishlash xavfsizligi darajasini oshirish uchun quyidagi tavsiyalarga rioya
etish talab qilinadi:
Eng yangi antivirus bazasiga ega bo’lgan antivirus dasturlarni kompyuterga
o’rnatish va uning yordamida yangi va eski faylllarni tekshirib chiqish;
Foydalanilayotgan operatsion tizimlarning yangi versiyalari bo’yicha
ma’lumotlarni bilish va ularga yangilangan himoya imkoniyatlarni qo’shib
qo’yish;
Operatsion tizimni shunday sozlash lozimki, unda tarmoqda xavfsiz ishlash
imkoniyatalari ta’minlansin;
Iloji boricha eski operatsion tizimlardan voz kechish va yangilarini ishlatish;
Doimiy ravishda tarmoqda ishlash bo’yicha
amaliy dasturlarni yangilash,
shu jumladan, internet-brauzerni, pochta dasturlarini va boshqalarni;
Kompyuter viruslari, xavfli dasturlar va tarmoq xujumlari boshqa
vositalarning ta’sirini minimallashtirish
maqsadida elektron pochtani,
brauzerni va pochta mijozlari servislarining ko’rsatgichlarini sozlash
(
nastroyka qilish
);
255
Ishonchga sazovar bo’lmagan manba’lardan (
noma’lum web-saytlardan,
elektron pochta orqali jo’natilganlar, telekonferentsiya va muloqot
tizimlaridan
) olingan fayllarni kompyuterga
joylashtirmaslik va ularni
saqlamaslik. Shubxali faylllarni darxol yuqotish;
Pochta ma’lumotlari olinmaganligi xaqidagi ma’lumotlarda buning sababiga
e’tibor bering va agar bu ma’lumotlar kompyuteringizdagi fayllarda virus
mavjudligiga ishora qilgan taqdirda tegishli antivirus amallarni bajaring;
Imkoniyat boricha tizimda parollarni (
internet bilan ulanish, elektron
pochtaga kirish va boshqalar uchun kerak bo’lgan login va parollarni
)
saqlamang yoki ularni tez-tez o’zgartirib turing;
Doimiy ravishda juda muxim ma’lumotlarning rezerv nusxalarini olib
qo’ying;
Yoningizda
doimo
tizimni yuklash disklari bo’lsin va agarda
kompyuteringiz virus bilan zararlangan bo’lsa, tizimni disk orqali ishga
tushirib, antivirus orqali tekshiring;
Eng foydali bo’lgan va aqlga muvofik bo’lmagan takliflar ko’pchilik
xollarda firibgarchilik bo’lib chiqadi;
Moliyaviy piramidalar bilan ishlash ko’pchilik
xollarda kattagina
mablag’larni osonlik bilan yo’qotishga olib keladi.
