324
tushunadilar. Sun’iy intellektning bunday aniqlanuvu 1956 yilda amerikalik
informatik Djon Makkarti tomonidan kiritilgan. Ingliz tilida
artificial intelligence
so’z birikmasi bizda “
sun’iy intellect
” ma’nosini bildirsa,
intelligence
so’zi
inglizchada “
aqlli fikrlash qobiliyati
” deb tushuniladi. Shu sababli, sun’iy intellect
information texnologiyalari qandaydir tizimning o’z-o’zini o’qitish evristik
jarayonida qandaydir sinfga oid masalalarni yechish uchun dasturlar yaratish va bu
dasturlar yordamida ushbu masalalarni yechishni anglatadi. Sun’iy intellektni
aniqlashning empiric testini 1950 yilda Alan T’yuring taklif qilgan. Unga ko’ra,
fikrlovchi
mashina deb, inson u bilan so’zlashganda uni inson sifatida qabul
qilinishi tushunilishi lozim. Sun’iy intellect tizimlarini yaratish bo’yicha bir qancha
yondoshuvlar mavjud. Ular ichida eng ommabopi evristik yondoshuv bo’lib, bunda
mashina o’zini o’rab turgan dunyoni sinab ko’rish va xatolar tahlili usuli bilan
o’rganadi. “
O’qituvchisiz o’qish jarayoni
” deb nomlangan extimollik mashinasi
g’oyasini ilk bora 1956 yilda Dartmund konferentsiyasida Rey Solomonoff aytib
o’tgan. Hozirgi davrda sun’iy intellect bo’yicha juda ko’p sohalarda ilmiy
izlanishlar
olib borilayotganida qaramay, biror bir inson yoki ilmiy guruh
to’laqonli sun’iy intellect tizimini yarata olmagan. Hozirgi davrda sun’iy intellect
tizimlari barcha sohalarda insonning ishonchli yordamchisiga aylangan, ammo
ko’pchilikning quyidagi savoli hali-hanuz javobsiz qolmoqda: Agarda ertaga
mashina insondan aqlli bo’lib ketsa, u xolda nima bo’ladi?
Agar
masalaning mohiyatiga qarasak, bunga hali ancha vaqt bor, chunki
hozircha mashinaning imkoniyatlari insonga nisbatan juda ham kichik miqdorda.
Agar mashna algoritmlar asosida ishlasa, inson obrazlar bilan ishlaydi.
Shuning
uchun
ham
mashina
resurslarini
eng ko’p ishlatadigan ob’ekt –
videoinformatsiyadir. Inson video ma’lumotlardan tashqari, ovozni, xidni, tasvirni,
harakatlarning koordinatsiyasini ham onlayn rejimda yashin tezligida qayta ishlay
oladi. Bu esa mashinaning insondan aqlliroq bo’lib ketishi hali-hanuz amalga
oshmaydigan bir afsona deganidir.
Hozirgidavrdasun’iyintellectquyidagisohalardaqo’llaniladi:
So’zlar orqali ifodalangan matnlarni qayta ishlash;
325
Mashina yordamida ta’lim berish;
Ekspert tizimlar;
Virtual agentlar (
chat-botlar va virtual yordamchilar
);
Maslahat berish tizimlari.
Britaniya olimi Stiven Xokingning fikriga ko’ra esa, agarda insonlar juda ham
qudratli sun’iy intellect yarata olsalar, bunday sun’iy intellect insonlar uchun juda
havfli bo’lib qolishi mumkin.Quyida sun’iy intellektning bir qancha sohalarda
qo’llanilishi bo’yicha misollar ketiriladi.
