TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALAR UNVERSITETI FARG’ONA FILALI
REFERAT
MAVZU: ERKIN O’QLAR
Bajardi:RAHMONNAZAROVA.S
Tekshirdi: ABDULLAYEV.J.S
FARG’ONA 2023
REJA:
Momentlar. Kuch momenti,impuls momenti va inertsiya moment.
Aylanayotgan jismning kinetik energiyasi.
Erkin o’qlar,giroskoplar va ularning qullanishi.
1 . Moment (lot. moveo — siljitaman, qoʻzgʻataman) (matematika va fizikada) — ayrim oʻlchov, miqdor va vektorlar nomi. Ehtimollar nazariyasida M. — tasodifiy miqdorlarning sonli harakteristikasi. Tasodifiy miqdor x ning tartibli M. i deb %k ning oʻrta qiymatiga, Ltartibli absolyut M. i deb |^k| ning oʻrta qiymatiga aytiladi. Masalan, tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi Mi, uning birinchi tartibli M.idir. Tasodifiy miqdor ʼ, ning Ltartibli markaziy M.i deb (I, —SH)k ning oʻrta qiymatiga aytiladi. Masalan, dispersiya gz2= Di,= M(i,— Mi,)2 ikkinchi tartibli markaziy M.dir.
Mexanikada M. — moddiy nuqtalar tizimida massalar taqsimotining sonli harakteristikasi. Agar toʻgri chiziqdagi xrx2,... koordinatalarida t,, tr (t>0) massali nuqtalar boʻlsa, bu tizimining sanoq tizimi 0 nuqtasiga nisbatan k darajadagi M.i Mk = xht + xht +...boʻladi. k=1 boʻlsa, — statik M., k=2 boʻlsa, — inersion M. deyiladi. Fizikada kuch momenti, harakat miqdori momenti, inersiya momenti kabi tushunchalar mavjud. Kuch momenti – bu jismni biror oʻq atrofida aylantiruvchi kuchning oʻlchovi. Chiziqli kinematikada kuch jismning tezlanishi sababchisi boʻlsa, aylanma harakatda kuch momenti burchak tezlanishning sababchisi hisoblanadi.
Kuch momenti vektor kattalikdir. Kuch momentining yoʻnalishi taʼsir etuvchi kuchning yoʻnalishiga bogʻliq.
Hayotda eshikni ochgan har qanday inson kuch momentiga duch kelgan. Odam eshikni ochayotganda u kuchni eshikning oshigʻidan eng uzoqqa qoʻyadi. Chunki oshiqqa eng yaqin masofadan eshikni ochish uchun koʻp kuch talab etiladi. Garchi ikkala holda ham bir xil ish bajarilsa-da (yaʼni kuchning qiymati ortsa, koʻchish kamayadi), odamlar kamroq kuch qoʻyishni yoxud eshik ushlagichlarining hozirgi joyini afzal biladi.
1-rasm: kuchni eng katta moment bilan ochish.
Kuch momenti dinamik va statik boʻlishi mumkin.
Statik kuch momenti burchak tezlanish hosil qilmaydi. Yopiq eshikka kuch bilan taʼsir etayotgan kishini bunga misol qilib keltirish mumkin, chunki kuch taʼsiriga qaramay, eshik oshiqlariga nisbatan harakatlanmayapti. Oʻzgarmas tezlik bilan harakatlanayotgan velosipedning pedaliga kuch bilan taʼsir etayotgan odam ham bunga misol boʻla oladi, chunki u tezlanish olmayapti.
Poyga musobaqasida harakatlanuvchi mashinaning harakatlanish mexanizmi dinamik kuch momentini hosil qiladi, chunki avtomobil yoʻl boʻylab tezlanish olmoqda va gʻildiraklar burchak tezlanish bilan aylanma harakat qilmoqda.
Kuch momentining qoʻllanishida ishlatiladigan terminlar biroz chalkash boʻlishi mumkin. Muhandislar baʼzan moment yoki aylanma moment terminlaridan kuch momenti oʻrnida foydalanadi. Kuchdan tayanchgacha boʻlgan eng qisqa masofa kuch yelkasi deb ataladi.
|
