Referati Mavzular

suvning molekulalari qatlamdan siqib chiqariladi va u yana qaytadan suyuqlik eritmasiga
qaytib o’tadi. Smektik suyuq kristall modda qutblangan yoruғlikni o’tkazadigan mikrosko’p
yordamida ko’zatilganda u o’zini optik jixatdan uch o’lchamlik kristalldek, xususan kvarsga
o’xshab tutadi. Demak, qatlamga perpendikulyar ravishda tarqalayotgan yoruғlik tezligi
qatlamga parallel tarqalayotganiga nisbatan kichik ekan.boshqacha aytganda,
molekulalarning o’zun o’qi bo’ylab yoruғlik ko’ndalangiga nisbatan kichik tezlik bilan
tarqaladi. Bunday tipdagi kristall strukturalar optik musbat strukturalar deb ataladi. 3.
Holesterik. Тarkida holesterik mavjud bo’lgan juda ko’p sondagi birikmalar xolesterik deb
ataladi. Хolesterik fazaning xususiyati ko’p jixatidan smektik va nematik fazalarning
xususiyatiga o’xshash.
Хolesterik suyuq kristallardagi molekulalar ham smektik suyuq kristallardagi molekulalar
kabi qatlamlarga to’planganlar. Ammo har bir qatlamning ichida molekulalar o’qining bir-
biriga nisbatan joylashuvi esa nematik fazani eslatadi. Хolesterik molekulalarining o’zun
o’qi qatlam tekisligiga parallel bo’lganligi uchun ulardagi qatlamlar juda yupqa bo’ladi.
Ma’lumki yoruғlikni qutblanish tekisligini (buruvchi) aylantiruvchi kristall moddalar optik
aktiv modda deb ataladi. O’tkazilgan tajribalar xolesterik modda ham optik aktiv modda
ekanligini va qutblanish tekisligini 1800 gacha burchakka burishini ko’rsatdi. Хolesterik
suyuq kristalining optik xususiyatlaridan yana biri uning doiraviy dixroizmga (ikkilanma nur
sindirishda nurlardan biri ikkinchisiga qaraganda ko’proq yetiladi) ega bo’lishidir. Smektik
va nematik moddalarga qarama-qarshi xolestik suyuq kristallar optik manfiydirlar. Buning
ma’nosi sho’qi molekulyar qatlamlarga perpendikulyar tarqalayotgan yoruғlikning tezligi
masimal qiymatga ega. Uchchala suyuq kristall moddalarga xos xususiyat ikkinlanma nur
sindirilishining mavjudligidir. Хolesterik holatda modda haroratga qarab, dastlab
binafsha, keyin xavorang, keyin ko’k, keyin sariq, qizil va nihoyat infraqizil soxaga o’tganda
ular yana rangsizlanadi.
Ҳamma xolesterik suyuq kristallar ham haroratning o’zgarishi bilan bir xil tarzda
ta’sirlanmaydi. Masaln ba’zilari o’z rangini faqat qizildan yashilgacha o’zgartiradi. Elektr va
magnit maydonlaridagi suyuq kristallarnnig xossalari. Oddiy nematik moddaning
molekulalari elektr va magnit maydonda xuddi temir kukunlari kabi ta’sirlashadi: Juda
kichik maydonning o’ziyoq molekulalarning o’zun o’qlarini bir-biriga parallel joylashtiradi.
Magnit maydoni suyuq kristallarning yopishqoqligini ham o’zgartiradi. Elektr maydoniga
joylashtirilgan yupqa suyuq kristall qatlamida difraksion panjaraga o’xshash fazoviy-davriy
strukturalar vujudga keladi.
Ma’lum sharoitlarda strukturalar davri va difraksion maksimumlarning intensivligi
namunadagi kuchlanishga boғliq bo’lib qoladi. Bu esa boshqariladigan difraksion panjaralar
yaratishda foydalanish mumkin.
Katta elektr maydonlarda suyuq kristallarning dastlab tiniq namunasi, yoruғlikni kuchli
sochilishi tufayli u xira-loyqa bo’lib qoladi. Elektr maydon olingandan so’ng suyuq kristall
o’zining dastalabki holatiga qaytadi. (yopishqoqligi katta bo’lgan smektikdan boshqalari, u
tasvirni o’zoq vaqt “eslab” qoladi). Suyuq kristallarni qo’llanilishi. Matritsaviy qurilmalar.
Displeylar.
Хozirgi paytda suyuq kristallar texnikaning turli soxalarida keng qo’llanilmoqda. Ularni
ba’zilarini quyida ko’rib o’tamiz. 1. Elektr payvandlovchi uchun maska (niqob). Germaniya
firmalaridan biri payvandlovchi uchun yangi maska chiqardi. Unda maskadagi qora oyna,
ikkita suyuq kristalldan yasalgan yoruғ yupqa qatlam bilan almashtiriladi. Bu tvist yacheyka
bo’lib, u fotoelementdan boshqariladi. Elektr yoy chaqnashi bilan suyuq kristallning
molekulalari fotoelementdan berilgan kamandaga ko’ra buriladi va yoruғlikni tamomila

o’tkazmaydi. Demak suyuq kristall yacheykaga qo’yilgan kuchlanish ta’sirida molekulalar
qayta orentatsiyalanadi. Payvandlash to’xtashi bilanoq molekulalar dastlabki holatiga qaytadi.
2. Тibbiyotda qo’llanilishi. Suyuq kristallar xozirgi paytda bemorlarga tashxis qo’yish uchun
ishlatilishi mumkin. Shu maqsadda ultratovushli rentgen yaratildi. Bunda inson a’zosi
rentgen nuri bilan emas, balki ultratovush bilan yoritiladi, ultratovush inson uchun mutloq
zararsizdir. Bundan tashqari asosiy elementi suyuq kristall yacheykadan iborat bo’lgan asbob
yordamida ko’zdan turli masofalarda joylashgan ob’ektlar inson tomonidan qaralganda
ko’zning akkomadatsiyasini tadqiq qilish, uning vaqtiy tafsifini va akkomodatsiya jarayonida
bo’lishi mumkin bo’lgan patologik o’zgarishlarni o’rganish mumkin. Bu asbobda suyu
kristall yacheykasida yoruғlikning dinamik sochlish hodisasidan foydalaniladi, yacheykaning
o’zi esa ekran vazifasini bajaradi. 3. Matritsaviy displeylar.
Suyuq kristall yacheyka bitta yoki bir necha misol uchun qo’l soati indikatoridagi har bir
yacheykaga boshqaruvchi kuchlanishni alohidao’zatishning muammosi yo’q. Endi qandaydir
qurilma uchun millionatrofidagi yacheykalar zarur bo’lsin va bu yacheykalarning har
birining tavsiflarini bir-biridan mustaqil boshqarish zaruriyati tuғilgandagi holatini tasavvur
etib ko’raylik. Biz televizion ekran yoki displey yaratmoqchi bo’lsak, u holda shunday
sharoit tuғilishi mumkin.
Bu holda boshqaruvchi kuchlanishni o’zatish tizimini yaratish muxim muammoga aylanadi.
Chunki agar har bir yacheykani kuchlanish o’zatuvchilarini individual kanallar bilan
ta’minlasak, u holda televizor ekrani yoki displey uchun yacheykalarga signallarni
yetkazuvchi million juft atrofidagi o’tkazgich kerak bo’ladi. Bu esa amalda mumkin emas,
demak boshqa yo’lni axtarish kerak. Mana shu yerda enda suyuq kristall yacheykalarni
matritsaviy boshqarishi qo’l keladi. Bunda birdaniga juda ko’p sonli yacheykalarni
boshqarish amalga oshiriladi. Bunday boshqarishda kuchlanishni o’zatuvchi o’tkazgichlar
tizimi ikkita o’zaro perpendikulyar va bir-biridan izolyatsiyalangan parallel o’tkazgichlar
tizimlari to’plamidan iborat bo’lib ular kvadratsimon panjarani ya’ni matritsani xosil qiladi.
O’zaro perpendikulyar o’tkazgichlar kesishgan joyi suyuq kristall yacheykadan iborat
bo’ladi. Demak matritsaviy tizim, yetkazuvchi simlar sonini keskin kamaytirish imkoniyatini
beradi. mikrosxema elementlari displey yacheykalari Suyuq kristalli matritsaviy displeylarni
va mikroelektron texnikasining ittifoqi xozirda Yaponiyada chiqara boshlanganxozirgi
zamon elektron luғatini yuzaga keltirdi. Ular xotirasiga ikki tildagi so’zlar kiritilgan va
matritsaviy displey va alfavit klaviatura bilan ta’minlangan oddiy cho’ntak mikrokalkulyator
o’lchamidek bo’lgan miniatyuraviy hisoblash mashinasidan iboratdir. Klaviatura bo’yicha
bir tildagi so’z terilsa, displeyda shu so’zning boshqa tildagi tarjimasi ko’rinadi. Nazorat
savollari 1. Suyuq kristallar 2. Suyuq kristall turlari. Nematik, smektik va holesterik 3. Elektr
va magnit maydonlaridagi suyuq kristallarning xossalari 4. Suyuq kristallarni qo’llanilishi
matritsaviy displeylar.

Download 364,89 Kb.