|
Reja: Kasb-hunar ta'limidagi konfliktlar dinamikasini tushunish
|
| Sana | 13.04.2024 | | Hajmi | 25.54 Kb. | | #194477 |
Bog'liq Kasb psixologiyasi 1 Промеж. конр 10 балл-1, 4 Amaliy mashg\'ulot Mexanik yuritmaning kinematik hisobi (2), 7-Amaliy mashg\'ulot, O\'zbekistan quralli ku\'shleri, Механикадан терминлар Википедия учун 1901 га, Пояснит. записка Карши дарвоза, Yarim o’tkazgichli asboblar. Umumiy takrorlash. Reja, 8 Информатика ва ахборот технологиялари 120 соат 2, 1-kurs taqvim 2022-2023 (3), Botanika o\'quv-dala amaliyoti hisoboti, Savollar O\'zbek tili va adabiyoti, 7 маьруза-конвертирован, 50 та Investitsiya fanidan test (12) (1), 9, Academic-Data-315201104696
Mavzu:Kasb taʼlimi faoliyatida kanfiliklar va pedagogning kammunikativ talerantligi.
REJA:
1. Kasb-hunar ta'limidagi konfliktlar dinamikasini tushunish.
2. Kasb-hunar ta’limida inklyuziv ta’lim muhitini yaratish.
3. Kasbiy ta’limidagi nizolarni hal qilishda pedagogning roli.
1.Pedagoglar kasb-hunar ta’limidagi konfliktlarni samarali boshqarish va hal etish uchun ularning dinamikasini tushunishlari zarur. Kasb-hunar ta’limi faoliyatida ko‘pincha o‘quvchilar va o‘qituvchilar o‘rtasidagi fikrlar, qadriyatlar va maqsadlardagi farqlar tufayli ziddiyatlar yuzaga keladi. Kommunikativ bag'rikenglik nizolarni hal qilishda hal qiluvchi rol o'ynaydi, chunki u barcha manfaatdor tomonlar o'rtasida ochiq muloqot, tushunish va hurmatga yordam beradi. Kasb-hunar ta'limi faoliyatidagi qarama-qarshiliklar, fikrlar, qadriyatlar va umidlardagi farqlar tufayli muqarrar. Pedagoglar uchun mojarolarni samarali hal qilish uchun kommunikativ bag'rikenglikni rivojlantirish muhimdir. Kasbiy ta'lim faoliyatidagi nizolarni boshqarishning samarali strategiyalari ochiq muloqotni, faol tinglashni va turli nuqtai nazarlarni tushunishni rag'batlantirishni o'z ichiga oladi. Bu orqali pedagoglar uyg‘un ta’lim muhitini yaratishi va ijobiy munosabatlarni rivojlantirishi mumkin. Bundan tashqari, aniq ko'rsatmalarni o'rnatish, empatiyani mashq qilish va muammolarni birgalikda hal qilishni rag'batlantirish pedagoglarga nizolarni konstruktiv tarzda hal qilishga yordam beradi. Bu strategiyalar pirovardida kasbiy taʼlim sifatini oshirishi va talabalar va oʻqituvchilar uchun foydali boʻlishi mumkin. Kasbiy ta'limda kommunikativ bag'rikenglikni rivojlantirish pedagoglarni nizolarni hal qilish uchun samarali muloqot strategiyalari bilan jihozlashni o'z ichiga oladi. Bu tushunish va bag'rikenglikni oshirish uchun talabalar va o'qituvchilar o'rtasida ochiq va hurmatli muloqotni rivojlantirishga urg'u beradi. Kommunikativ bag'rikenglik kontseptsiyasi nizolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirish va kasbiy ta'limda turli nuqtai nazarlardan foydalanish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi. U empatiya va tushunish madaniyatini rivojlantiradi, natijada ijobiy va inklyuziv ta'lim muhitiga hissa qo'shadi. “Kasb-hunar ta’limi faoliyatidagi ziddiyatlar va pedagogning kommunikativ bag‘rikengligi” slaydda kasb-hunar ta’limidagi nizolarni bartaraf etishda pedagoglar duch keladigan muammolarga bag‘ishlangan. U uyg'un ta'lim muhitini yaratish uchun kommunikativ bag'rikenglikni targ'ib qilish muhimligini ta'kidlaydi. Kasb-hunar ta'limidagi konfliktlar dinamikasini tushunish uchun, bir nechta muhim faktorlarni ko'rib chiqish kerak. Bu faktorlar shu bo'lishi mumkin:O'qituvchilar va talabalar orasidagi munosabatlar: O'qituvchilar va talabalar o'rtasidagi munosabatlar konfliktlarga olib kelishi mumkin. O'qituvchilarning o'quvchilarga qarshi yoki o'quvchilar o'rtasidagi munosabatlari, o'qituvchilarning o'quvchilarga qarshi qo'llanishi yoki o'quvchilar orasidagi o'zaro konfliktlar kasb-hunar ta'limida konfliktlarga sabab bo'lishi mumkin.Kasb-hunar ta'limi dasturlari va metodikasi: Darsliklar, dars jarayonlari, sinovlar va boshqa ta'lim usullari o'quvchilar va o'qituvchilar orasida konfliktlarga olib kelishi mumkin. Agar darsliklar yoki dars metodikasi to'g'ri tuzilmagan bo'lsa, bu o'quvchilarning tushunarliroq bo'lishiga sabab bo'lishi mumkin. O'quvchilar o'rtasidagi aloqalar: O'quvchilar o'rtasidagi aloqalar ham kasb-hunar ta'limidagi konfliktlarga ta'sir qila oladi. O'quvchilar o'rtasidagi g'amxo'rlik, g'alati, urushlar yoki g'alati tushunchalar konfliktlarga olib kelishi mumkin.
Resurslar va imkoniyatlar: Kasb-hunar ta'limida resurslar va imkoniyatlar juda muhim ahamiyatga ega. Agar resurslar to'siq bo'lmasa yoki taqsimlangan bo'lmasa, bu konfliktlarga olib kelishi mumkin.Maqsadlar va interesarlar: O'quvchilar va o'qituvchilarning maqsadlari va interesarlari kasb-hunar ta'limidagi konfliktlarga sabab bo'lishi mumkin. Agar maqsadlar mos kelmasa yoki interesarlar mos emas bo'lsa, bu konfliktlarga olib kelishi mumkin.Bu faktorlarni tushunish va ularni boshqa muammolarga aylanib ko'tarish yordamida kasb-hunar ta'limidagi konfliktlarni oldini olish mumkin. Maqsadlar, interesarlar va resurslar mos kelishini ta'minlash, dasturlar va metodikani yangilash, aloqalarni kuchaytirish va munosabatlarni mustahkamlash muhim bo'ladi Kasb - bu insonni ma'lum bir ehtiyojlarini va manfaatlarini o'zi tanlagan kasb faoliyatidagi bilimlari, layoqati, malakalariga xos xususiyatlari orqali namoyon boʻlishidir. Kasb- ga xos bo'lgan jarayonlar, ularni egallash, tanlash inson psixologiyasi bilan bog'liq. Kasb psixologiyasi aynan shunday murakkab jarayon- larni o'rganish orqali yoshlarni o'zlari qiziqqan kasbga yo'nalish be- ruvchi murakkab fan hisoblanadi. Har bir kasbning o'ziga xos bo'lgan tomonlari, insonlarni o'ziga jalb qila oladigan qirralari mavjud bo'lib, inson bu jarayonlarni kuzatib borib shu kasbni egallashga intiladi. Bu jarayonlarda inson o'zini ruhiyati bilan shu kasbga xos bo'lgan psi- xologik tomonlarni ham shakllantirib boradi.Jamiyatda bo'layotgan o'zgarishlar yoshlarni ham kasb tanlashda o'ylantirib qo'ymoqda. Jamiyatda ko'plab yangi kasblar paydo shakllanib borishi yoshlarda ko'plab yangi mutaxassisliklar bilan tanishishlarini talab qilmoqda va bu ularni kasb tanlashlarini qiyin, murakkab ahvolga solib qo'ymoqda. Bundan tashqari jamiyatni olg'a rivojlanib borishi yoshlarni olayotgan kasblarini raqobatbardoshligini, kerakligini va yashashlari uchun imkoniyatlar yaratib bera olishlariga ishontira bilishini ham talab qilib bormoqda. Yoshlarni kasb egallashi nafaqat ularning ehtiyoji balki jamiyat- ning ham ehtiyoji hisoblanadi. Shuning uchun jamiyat o'z ishlab chiqaruvchilarini yaratishi zarur jarayonga aylanadi. Jamiyat ishlab chiqarish orqali yashaydi va hayot kechiradi. Jamiyat ehtiyojlari har doim o'sib boradi. Uni qondirishning yagona yo'li kasb egalarini tarbiyalash, ularning qiziqishlaridan kelib chiqqan holda yangidan yangi kasblarni yaratish hisoblanadi. Shuning uchun ham boshqa. rivojlangan davlatlarda ko'plab yangi kasblar paydo boʻladi va jamiyat ehtiyojlarini qondirishga intiladi.Jamiyatdagi ko'plab ehtiyojlar shu kasbga kerak bo'lgan kadrlarni yaratishni talab qiladi. Bu esa yoshlarda, ularning qiziqishlarida va maqsadlarida o'z aksini topadi. Jamiyatda yaratuvchanlikka xos bo'lgan mehnat qadrlanadi. Jamiyat uchun yaratilayotgan mahsu- lotlar va ularni tashkil etish ko'plab kasblarni paydo qiladi. Demak, ko'rinib turibdiki, inson va jamiyat ehtiyojlari uzviy ravishda bog'liq jarayonlar ekan.Kasb psixologiyasida kasblarga xos psixologik xususiyatlar va shax- sning psixologik xususiyatlari o'rtasida munosabatlarni o'rganuvchi yo'nalish ham mavjuddir. Haqiqatdan shaxsdan kasb talab qiladi- gan psixologik xususiyatlar mavjudki, insonda bu xususiyatlar bo'lmasa u bu kasbda o'z yutug'iga ega bo'la olmaydi.
2. Pedagogning kasbiy ta'limdagi nizolarni hal qilishdagi roli ishtirokchilar o'rtasida ochiq va hurmatli muloqotga yordam berishni o'z ichiga oladi. Qo'llab-quvvatlovchi va inklyuziv muhitni yaratish orqali pedagog do'stona qarorlarga erishish uchun konstruktiv muloqot va hamkorlikni rag'batlantiradi. Kasb-hunar ta'limi faoliyatidagi qarama-qarshiliklar o'quvchilar va o'qituvchilar o'rtasidagi fikrlar, qarashlar va maqsadlardagi farqlar tufayli yuzaga kelishi mumkin. Pedagog ushbu nizolarni samarali hal qilish uchun kommunikativ bag'rikenglikni rivojlantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Faol vositachilik va nizolarni hal qilish ko'nikmalari orqali pedagog talabalar va hamkasblarga mojarolarni samarali boshqarishga yordam beradi. Pedagog o‘zaro tushunish, empatiya va samarali muloqotni rivojlantirish orqali kasb-hunar ta’limida uyg‘un va konstruktiv ta’lim muhitiga hissa qo‘shadi.Kasbiy ta'lim faoliyatidagi ziddiyatlar o'quvchilarning tabiati va ularning kelib chiqishi turlicha bo'lganligi sababli pedagoglar uchun qiyin bo'lishi mumkin. Kommunikativ bag'rikenglik bu ziddiyatlarni tushunish va hal qilishda, o'sish va o'rganish uchun imkoniyatlar yaratishda muhim ahamiyatga ega. Pedagoglar intizom va ochiq muloqot o'rtasidagi muvozanatni saqlash, nizolarni konstruktiv hal qilishga imkon berish muammosiga duch kelishadi. Ushbu muammolarni qabul qilish talabalarga kasbiy ta'limda muhim bo'lgan muammolarni hal qilish va muloqot qilish ko'nikmalarini rivojlantirish imkoniyatini beradi. Kasb-hunar ta'limidagi ziddiyatlarni bartaraf etish pedagoglardan turli nuqtai nazarlarni qadrlaydigan va ochiq muloqotga yordam beradigan muhit yaratishni talab qiladi. Kommunikativ bag'rikenglikni qabul qilish talabalar va o'qituvchilar o'rtasida hamkorlik va o'rganish uchun yangi imkoniyatlarga olib kelishi mumkin. Kasb-hunar ta'limidagi ziddiyatlarni bartaraf etish pedagoglardan turli nuqtai nazarlarni qadrlaydigan va ochiq muloqotga yordam beradigan muhit yaratishni talab qiladi. Kommunikativ bag'rikenglikni qabul qilish talabalar va o'qituvchilar o'rtasida hamkorlik va o'rganish uchun yangi imkoniyatlarga olib kelishi mumkin. Kasbiy ta'lim faoliyatida turli nuqtai nazarlar va qadriyatlar to'qnash kelganda nizolar paydo bo'lishi mumkin. Pedagog uchun hurmat va tushunish madaniyatini tarbiyalash muhim ahamiyatga ega. Pedagog kasb-hunar ta’limida hurmat va tushunish madaniyatini tarbiyalash orqali turli millatdagi o‘quvchilar uchun qulay va uyg‘un ta’lim muhitini yaratishi mumkin. Kasbiy ta'lim muassasalaridagi nizolarni hal qilishda samarali muloqot muhim ahamiyatga ega. Pedagoglar konstruktiv suhbatlar, muammolarni hal qilish va ijobiy ta'lim muhitini saqlash uchun faol tinglash, aniq ifoda va hamdardlikdan foydalanishlari kerak. Kasb-hunar ta'limi faoliyatida turli nuqtai nazar va maqsadlar tufayli nizolar kelib chiqishi mumkin. Pedagoglar bu qiyinchiliklarni kommunikativ bag'rikenglik bilan hal qilishlari, tushunish va hamkorlik muhitini yaratishlari kerak. Ochiq muloqotni targ‘ib qilish, farqlarni tan olish va o‘zaro hurmatga urg‘u berish orqali pedagoglar kasb-hunar ta’limi muassasalaridagi muloqot muammolarini yengib o‘tishlari, inklyuzivlik madaniyatini va o‘quv tajribasini oshirish uchun hamkorlik qilishlari mumkin. Pedagoglar nizolarni samarali hal qilish uchun kommunikativ bag'rikenglikni rivojlantirishlari kerak. Bu sinfda turli nuqtai nazarlar va fikrlar bilan muomala qilishda ochiq fikrli, hurmatli va hamdard bo'lishni o'z ichiga oladi. Kasbiy ta'lim faoliyati ko'pincha o'quvchilar o'rtasida yoki talabalar va pedagoglar o'rtasida nizolarga olib kelishi mumkin. Bunday vaziyatlarda pedagoglar nizolarni hal qilish bo‘yicha kuchli malakaga ega bo‘lishlari muhimdir. Kasb-hunar ta'limi pedagoglari o'zlarining nizolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirish va kommunikativ bag'rikenglikni rivojlantirish orqali o'z o'quvchilari uchun ijobiy va uyg'un ta'lim muhitini yaratishlari mumkin. Kasb-hunar ta’limida inklyuziv ta’lim muhitini yaratish uchun quyidagi usullarni amalga oshiring:Har bir talaba uchun boshqa talabalar bilan birgalikda ishlov berish imkoniyatini yaratish. Bu, o'quvchilarning bir-birlariga qo'llashadi va bir-birlaridan o'rganadi.O'quv dasturlarini har bir talabaga mos ravishda taqdim etish. Masalan, audio, vizual yoki matn shaklida.O'quvchilarning har birining o'ziga mos xizmat ko'rsatish uchun tadbirlar o'tkazish. Masalan, qulayroq katta harflar yoki braill asboblar.O'quv darslarida qatnashuvchi faoliyatlar va amaliy mashg'ulotlar tashkil etish. Bu, o'quvchilarning nazariy bilimlarni amaliyotga aylantirishiga yordam beradi.O'quvchilarga maslahat beruvchilar va maslahatchilar bilan hamkorlik qilish. Bu, o'quvchilarning o'zlarini yaxshi his qilishlari va o'zlashtirishlari uchun yordam beradi.O'quvchilarning har birining xohishlarini va maqsadlarini qo'llab-quvvatlash. Bu, ularning motivatsiyalarini oshiradi va o'zlarini rivojlantirishlariga yordam beradi.Inklyuziv ta’lim muhitini yaratish uchun har bir talabani qo'llab-quvvatlash va o'zlashtirishga tayyorlash juda muhimdir. Bu usullar orqali kasb-hunar ta’limida inklyuziv muhitni yaratishingiz mumkin bo'ladi. Kasb psixologiyasi ham aynan shunday talablardan kelib chiqqan holda rivoj topib boradi. Kasb psixologiyasining kelajagi bu jami- yatdagi ehtiyojlar va manfaatlar bilan bog'langandir. Bu eng avvalo quyidagilar bilan bog'liq:
• Jamiyat taraqqiyoti
Aholini o'sib borishi
• Talab va ehtiyojlar
• Yoshlarni kasb tanlashlari
• Fan va texnika taraqqiyoti
• Yoshlarni bilim darajasi
• Yoshlarda jamiyatga foyda keltirishni anglashlari
• Yoshlarni o'z hayotlarini farovonlashtirishga intilishlari
Katta avlod va yosh avlod o'rtasidagi ustoz - shogird munosabatlari
• Jamiyatni yoshlarga beradigan e'tibori
• Yangi faoliyat turlarini paydo bo'lishi
• Mehnatni to'g'ri tashkil etish
• Jamiyatga ehtiyoj sifatida paydo bo'layotgan yangi kasblarni shakllanishi bilan va sh.k.
3. Kasbiy ta'lim faoliyatidagi ziddiyatlar o'quvchilarning kelib chiqishi, tajribasi va e'tiqodidagi farqlar tufayli yuzaga kelishi mumkin. Pedagogning kommunikativ bag'rikengligi ushbu ziddiyatlarni hal qilishda va inklyuziv ta'lim muhitini yaratishda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo'ladi. Pedagog o'quvchilarning turlicha qarashlarini tan olish va qadrlash orqali hurmat va tushunish muhitini yaratishi mumkin. Bu ochiq muloqotni rag'batlantiradi va nizolarni hal qilishga yordam beradi, yaxlit va inklyuziv kasbiy ta'lim muhitini rag'batlantiradi. Oxir oqibat, pedagogning kommunikativ bag'rikengligi o'quvchilarning ta'lim tajribasini shakllantirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Xilma-xillikni qabul qilish va mojarolarni samarali boshqarish orqali kasbiy ta'limda inklyuziv ta'lim muhiti yaratilishi mumkin, bu esa turli kelib chiqishi talabalariga foyda keltiradi. Turli nuqtai nazar va yondashuvlar tufayli kasbiy ta'lim faoliyatida nizolar paydo bo'lishi mumkin. Kommunikativ bag'rikenglik pedagoglarga turli fikrlarni tushunish va hurmat qilish, ijobiy munosabatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Pedagoglar mojarolarni hal qilish uchun faol tinglash, empatiya va ochiq muloqot kabi strategiyalardan foydalanishlari mumkin. O'zaro tushunish va hamkorlikni rag'batlantirish orqali ular qo'llab-quvvatlovchi va uyg'un kasbiy ta'lim muhitini tarbiyalashlari mumkin. Kasbiy ta'limda ijobiy munosabatlar o'rnatish hurmat, birlik va hamkorlik madaniyatini rivojlantirishni o'z ichiga oladi. Bu ham o‘quvchilar, ham o‘qituvchilar uchun qulay o‘quv muhitini yaratadi. Kasbiy ta'limdagi nizolarni hal qilishda pedagogning roli juda katta ahamiyatga ega. Pedagoglar o'quvchilarni nizolarni tushunish va ularni oldini olishda yordam berishlari lozim. Quyidagi sabablarga ko'ra pedagoglar nizolarni hal qilishda muhim rol o'ynaydi. O'quvchilarni motivatsiyalash: Pedagoglar o'quvchilarni nizolarni tanish va ularni muvaffaqiyatga yo'l qo'yish uchun motivatsiyalashlari lozim. Motivatsiya o'quvchilarni maqsadlariga yo'naltiradi va ularni nizolarni hal qilishga ilhomlantiradi.O'quvchilarga yordam berish: Pedagoglar o'quvchilarga nizolarni tushunishda yordam bera oladi. Ularning savollariga javob berish, ularni yo'l-yo'l qo'llab-quvvatlash va ularning muammolarini hal qilishda yordam berish pedagogning asosiy vazifalaridan biridir.O'quv jarayonini monitoring qilish: Pedagoglar o'quvchilarning nizolarni hal qilish jarayonini monitoring qilishi lozim. Bu ularga ularning qanday yutuqlarga erishishda yordam beradi va ularning muammolarini tezroq aniqlab chiqishga imkon beradi. O'quvchilar orasidagi munosabatlarni rivojlantirish: Pedagoglar o'quvchilar orasidagi munosabatlarni rivojlantirishda ham muhim rol o'ynaydi. Ular o'quvchilarni jamoaviy faoliyatlar orqali bir-birlari bilan aloqalarni rivojlantirish, konfliktlarni oldini olish va jamoaviy ishtirokni kuchaytirishda yordam beradi. Nizolarni tushunish va izlash: Pedagoglar o'quvchilarning nizolarni tushunish va ularni muvaffaqiyatga yo'l qo'yish uchun ularga yo'l-yo'l yordam berishi lozim. Ularning nizolarni tushunishiga va ularni hal qilishiga yordam bera oladigan ko'makchi bo'lish juda muhimdir.Pedagoglar nizolarni hal qilishda juda katta rolini o'ynaydi, chunki ular o'quvchilarni o'zlashtirish, ularga yo'l-yo'l yordam bermoqda va ularni muvaffaqiyatga yo'l qo'yishda yordam beradi. Bu sabablardan dolayi pedagoglar nizolarni tushunish va ularni hal qilishda juda muhimdir. Kasbga layoqatlikni shaxsda ikki yo'nalish bo'yicha muhokama qilish mumkin deb ko'rsatadi K.M. Gurevich. Buning biri kasbni mu- vaffaqiyatli egallay olish bilan, ikkinchisi insonni oʻzini mehnatidan qoniqishi orqali. Bu ikki tomon ham nisbiy bo'lib, u subyektivlikni ko'rsatadi. Shunga qaramasdan shu ikkala ko'rsatilgan yoʻnalish kasbiy layoqatlilikni psixologik xarakteristikasini beradi.Kasbga layoqatlilik shaxsning xususiyati bo'lganligi uchun shaxsning boshqa xususiyatlari kabi inson faoliyati davomida, ya'ni o'qish va mehnat qilish davomida shakllanadi. Ko'proq hollarda kasb- ga layoqatlilik mehnat jarayonida shakllanadi. Shu bilan birga kasb- ga layoqatlilikni jismoniy, psixologik va ijtimoiy yo'nalishlardagi oʻrganish va uni aniq ko'rinishlarda tahlil qilish zarurdir.Insonning tabiiy imkoniyatlari va xususiyatlari juda katta, shu- ningdek cheksiz egiluvchanlik imkoniyatlarini beradi. Inson kasb- ning juda ko'p ko'rinishlariga moslashishi mumkin va uni subyekt sifatida qoniqtirishi ham mumkin. Inson egallay olmaydigan kasb juda kamdir. Kasbga tayyorgarlik va keyingi faoliyat har xil tarzda kechishi mumkin, bular undagi xususiyatlardan kelib chiqib davom etadi. Eng muhimi va zaruriy tomoni bu kasbiy yo'nalganlik bo'lib, unda ijobiy kasb motivlari muhim hisoblanadi.Kasbiy shakllanish ziddiyatlar, qarama-qarshiliklar va destruktiv oʻzgarishlar bilan bog'liq holda sodir bo'ladi.
Xulosa:
Sir-sinoatlarga to’la bu hayot har bir insonni tafakkur qilishga undaydi. Inson har bir voqelikni tahlil qila olsagina, undan birbiridan go‘zal insoniy fazilatlami, chuqur ma’nolami anglab yetdi. Jamiyatimiz rivoji esa yoshlarning to’gri kasb tanlashga juda bog‘liq ekanligi, vaqt o‘tishi bilan yanada namayon bo’lmoqda.
|
| |
