|
Qo'llaniladigan bosh lahimlarning turlariga ko'ra ochish usul'ari
quydagicha guruhlarga bo'linadi
|
| bet | 3/4 | | Sana | 13.04.2023 | | Hajmi | 58.47 Kb. | | #50943 |
Bog'liq Mavzu Foydali qazilma konlarini yer osti usulida qazib olishnin 2 5292216474012753312, 2-маъруза (2), 3-маъруза, Shpur va skvajinalarni burg’ilash., AHOLI DAROMADLARI VA DAVLATNING IJTIMOIY SIYOSATI, Davranov Nodirbek ekologiyaQo'llaniladigan bosh lahimlarning turlariga ko'ra ochish usul'ari
quydagicha guruhlarga bo'linadi:
Oddiy usullari:
1. Kondagi ruda yotqizig'ining osilgan va yotgan yonlaridan yoki
flanglaridan tik shaxta stvollari bilan ochish:
2. Kondagi ruda yotqizig'ini osilgan va yotgan yonlaridan va
flanglaridan qiya shaxta stvoli bilan ochish;
3. Kondagi ruda yotqizig'ining osilgan va yotgan yonlaridan shtolnya
bilan ochish
Kombinatsiyalashtirilgan usullari:
1. Yer yuzasidan tik shaxta stvoli, tik ko'r stvolga o'tish yo'li bilan
konni ochish
2. Yer yuzasidan tik shaxta stvoli, qiya ko'r stvolga o'tish yo'li bilan
ochish
3. Yer yuzasidan qiya stvol, qiya ko'r stvolga o'tish yo'li bilan ochish.
4. Shtolnya tik ko'r stvolga o'tish yo'li bilan ochish
5. Shtolnya, qiya ko'r stvolga o'tish yo'li bilan ochish.
Tayyorlash yoki tayyorlash ishlari - bu shtreklar, vosstayushiylar, ortlar
va boshqa kon lahimlarini o'tqazib, ular orqali konni ochilgan qismini, qazib
olinadigan alohida uchastkalarga, qavatlarga, bloklarga, panellarga va
stolbalarga ajratiladi. Qazib olinadigan uchastka ham o'z navbatida alohida
tayyorlovchi va kesuvchi lahimlarga bo'linadi. Bu lahimlar o'z navbatida
alohida qismlarga jumladan: qavat osti, qatlamlab, kesib kiruvchi
pog'onalar, qavat osti kameralarga, kameralararo va panellararo seliklarga
bo'linadi.
Qazib olish - bu qazib olinadigan uchastkadan rudani qazib ajratib olib,
hosil bo'lgan bo'shliq turg'unligini saqlab turishga xizmat qiladigan
texnologik jarayon
Qazib olish tartibi - qazib olinadigan uchastkani qazib olishda, qazilgan
bo'shliqning holati xarakterlanadi. Bu belgi har xil qazib olish tizimlarining
qo'llanishi umumiyligini va har xilligini to'laroq aks ettiradi, ayniqsa qazib
olish texnologiyasini va har bir qazib olish tizimini texnik-iqtisodiy
ko'rsatkichlarini o'zgachaligini ko'rsatadi.
SHaxtaning ishlash tartibi, ishlab chiqarish quvvati va xizmat muddati
Foydali qazilma (ko‘mir yoki ruda) qazish bo‘yicha shaxtaning ishlash tartibini quyidagicha qabul qilish lozim: yillik ishchi kunlar soni – 300; sutkalik ish smenalari soni – 3; qatlamlar depozitsiyasi changini bostirish, ko‘mir va gazning to‘satdan otilishiga qarshi kurash bo‘yicha tadbirlar o‘tkazishga to‘g‘ri keladigan yaxlit kon-geologik sharoitli shaxtalarda smenalar soni – 2.
Ishchi smenalar davomiyligi:
YUzada - 8 chasov;
Er osti ishlarida - 7 chasov.
SHaxtaning yillik unumdorligi quyidagicha aniqlanadi:
bunda, - texnologiya ishonchliligi koeffitsienti (0.6÷0.75 – stvol oldi kvershlagli vertikal stvollar bilan ochishda);
- SHaxta maydonida qatlamlar soni ta’sirini hisobga olish koeffitsienti.
3+ 3
bunda, soni – qaziladigan qatlamlar soni;
n – ishchi qatlamlar soni;3
- qazish joyida o‘rtacha yuklama ta’siri darajasini hisobga oluvchi koeffitsient.
,
bunda, φ – qazish joyida o‘rtacha yuklama ta’siri darajasini hisobga oluvchi koeffitsient, (φ=0,02);
At – qazish joyidagi oylik yuklama, t/oy:
,
bunda, - bir oydagi ishchi kunlar soni (25kun);
- bir vaqtda qaziladigan qatlamlarning o‘rtacha qalinligi, m;
- lava uzunligi, =150 m;
- kombaynning qamrab olish kengligi, ;
- bir sutkada olinadigan qirindilar soni, ;
- ko‘mir (ruda) zichligi t/m3; 2,5
- qazish joyida ko‘mirni qazib olish koeffitsienti ;
r 25 1,7 150 0,63 2,5 0,9 = 9036,5652 t/oyiga
=
- qatlamlar qazish chuqurligi va yotiqlik burchagi ta’sirini hisobga olish koeffitsienti.
,
Asosiy (bosh) stvolning joylashish o‘rnini tanlash.
SHaxtani loyihalashtirishda shaxta maydonida stvollarning joylashish o‘rnini to‘g‘ri tanlash katta ahamiyatga ega, chunki asosiy lahimlarning jamlanma uzunligi, binobarin, ularni o‘tkazishdagi va saqlab turishdagi, yuklarni tashishdagi sarf-xarajatlar, stvol oldi seliklaridagi (ishlatilmagan massivlardagi) foydali qazilmalarning talafoti shunga bog‘liq.
Tik qiyali va tik qatlamlarning svitasini (tog‘ jinslari tizmasini) ochishda asosiy stvolni svitaning ustki (osilma) yoniga (I) chetki qatlamlar orasining biror eriga (II) va nihoyat svitaning ostki yoniga (III) joylashtirish mumkin.
Bu variantlardan birinchisi bo‘lmaydi, chunki 1-qavat zaxiralarini ishlashda ham va katta o‘lchamli tayanch seliklarini qoldirganda ham stvollar qazish ishlari zonasiga tushib qolishi mumkin, bunda ular xavfli deformatsiya (tebranish) oladi.
Svita ichida stvollar zona chegarasida (hududida) joylashishi mumkin. Bunda kvershlaglarning jamlangan uzunligi va transportning ish hajmi ular bo‘yicha eng kam bo‘ladi.
Biroq, bu holatda ham stvol deformatsiyasining oldini olish uchun seliklarni qoldirish zarur.
Ostki yonda stvollar joylashuvida yanada uzun qavatli kvershlaglar zarur bo‘ladi, buning natijasida ularni o‘tkazishga va ko‘mirni (rudani, foydali qazilmalarni) tashishga ketadigan sarf-xarajatlar svita ichida stvollar joylashuviga qaraganda ular bo‘yicha ko‘proq bo‘ladi. Ammo stvollarning bunday joylashuvida saqlovchi seliklarda foydali qazilmalar talafoti bo‘lmaydi, stvollar o‘zi esa deformatsiyaga uchramaydi. SHuning uchun ochishda stvollarni svitaning ostki yoniga joylash tavsiya etiladi.
Xulosa
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki shaxta maydonlarining buzilmaydigan joylashuvida ularga imkon boricha to‘g‘ri burchakli shakl beriladi. Gorizontal bo‘lmagan joylashuvda ko‘tarilishi (yuqori chegara) bo‘yicha, og‘ishi (pastki chegara) bo‘yicha va cho‘ziqligi (yon chegaralar) bo‘yicha chegaralar farqlanadi. Tashlama va uzilmalar turidagi yirik buzilishlar ham yon chegaralar bo‘lishi mumkin. Qatlam osti va shipi, odatda, teng chiziqlar –bir-biridan teng tik turgan va proeksiya tekisligiga parallel bo‘lgan kesuvchi tekislikli qatlam asosi yoki shipining proeksiyalari bilan tasvirlanadi. Bunda izo kesishuvlar qatlam asosi yoki shipining izogipslari deb, geometrik grafiklar esa gipsometriklar yoki tuzilmali rejalar deb ataladi. 60° gacha yotiqlik burchagida gipsometrik rejalar proeksiyada gorizontal tekislikka, undan yuqori yotiqlik burchagida vertikal tekislikka tuziladi. SHaxta maydonlari 3 km.dan 10 km.gacha o‘zgaradigan cho‘ziqligi bo‘yicha o‘lchamlar bilan va yotiqligi bo‘yicha 1,5 dan 4,5 km.gacha o‘lchamlar bilan tavsiflanadi. SHaxta maydonlari o‘lchamlari qazib olinadigan qatlamlar soniga, og‘ish (tushish) burchagiga va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi.
|
| |
