|
Reja: Kirish I bob. Boshlang’ich sinf o’quvchilariga miqdorlarni o’rgatishning o’ziga xos xususiyatlari
|
| bet | 9/16 | | Sana | 05.04.2023 | | Hajmi | 232.78 Kb. | | #49016 |
Bog'liq Atajonova Matluba Konussimon tishli REDUKTOR, Sultanov Sanjar, Jumaboyeva Bibizoda O\'zbek tili, Minatdjadinova Qizlarxon va Abdirova Gulzodalarning kurs mustaqil ishi, 8b9d14340752bd907a769cce2b23cabd KOMBINATORIKA ELEMENTLARI, 2-topshiriq, “mashina amallari arifmetik – mantiqiy, jo‘natish, O‘tish, kiri-fayllar.org, 1226668511, УМК электр машиналари ЭТ 2022 (3), Xakimov Abdurasul 3-deadline, 2024-2025 ikki tomonlama shartnoma, OILA MAHALLA BILAN OLIB BORILADIGAN IJTIMOIY-PEDAGOGIK JARAYON kurs ishi, ODAM ANATOMIYASI VA FIZIOLOGIYASI FANINING PREDMETI VA GIGIENASI FANINING VAZIFASIHajmi o'lchovlari
Paqir
chelak \u003d 1/40 bochka \u003d 10 stakan \u003d 30 funt suv \u003d 20 ta aroq shishasi (0,6) \u003d 16 ta vino idishi (0,75) \u003d 100 stakan \u003d 200 ta tarozi \u003d 12 litr
Bochka - ko'pincha 5 dan 120 litrgacha bo'lgan kichik bochkalar va bochkalar dehqon hayotida ishlatilgan. Katta bochkalarda qirq chelakgacha (qirq)
Sharob o'lchovlari
Paqir - 12 litrga teng bo'lgan suyuqlik hajmining Rossiya ichki o'lchovi
Paqirda 20 ta shisha bo'lganligi sababli va savdoda hisob chelaklarga tushganligi sababli, qutida 20 ta shisha saqlanib qolgan.
Sharob uchun rus shishasi kattaroq edi - 0,75 litr.
Yassi shisha deyiladi kolba.
Boshlang’ich sinf o’quvchilariga miqdorlar haqida tushuncha berishning nazariy asoslari
Mamlakatimizda boshlang‘ich sinflarda matematika kursini o‘zlashtirishning dastlabki bosqichi sifatida qaraladi. Shu sababli boshlang‘ich sinflarda ishlashga o‘rta maktabda matematika o‘qitishda ko‘zda tutiladigan umumiy masalalarni hisobga olish va bu masalalarni boshlang‘ich ta’limning ahamiyatini to‘g‘ri baholash kerak. Boshlang‘ich sinf matematika darslarida o‘tiladigan har bir mavzu bolaning ham aqliy rivojiga ham jismoniy ruhiyatiga ta’sir ko‘rsatishi lozimdir. Boshlang‘ich sinf matematikadan o‘rin olgan mavzulardan biri – bu boshlang‘ich sinflarda miqdor o‘lchamlarini o‘rganish usullaridir.
2. Qadimgi miqdor o‘lchovlari.
Miqdorlar, xuddi raqamlar kabi boshlang‘ich sinflarda matematika mashg‘ulotlarining asosiy tushunchasi bo‘lib, bolalarda miqdor haqida predmetga va voqelikka aloqada va o‘lchov bilan bog‘liq sifat tasavvur hosil qilish uchun foydalaniladi. Boshlang‘ich sinflarda o‘rganiladigan bu miqdorni arifmetik materialni o‘rganish bilan bir vaqtda uzviy bog‘liqligida amalga oshiriladi.
Bir necha yillar davomida maktab kursi matematika maktab darslarida va hayotga Yevropa tillarida foydalanib nomlanadigan miqdorlar o‘lchanib, foydalanib kelinmoqda.
Respublikamiz mustaqillikka erishgach, o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilib, milliy qadriyatlarimiz tiklanayotgan bir paytda, ota-bobolarimiz kundalik hayotda foydalangan miqdor o‘lchovlari birliklarini maktab boshlang‘ich sinf matematika kursidan boshlab o‘rganishni hozirgi zamon talabi deb bilamiz.
Malakaviy bitiruv ishida ilgari surgan ilmiy faraz, hozirgi nomlar bilan yuritiladigan miqdor o‘lchovlari orasidan bog‘lanish o‘quvchilarga beriladigan matematik bilimlarning sifati qay darajada ekanligini asoslashga va shu bilan fikrimizning isboti sifatida o‘lchov birliklariga misollar keltiramiz.
1 qarich – 20 sm
1 quloch – 1 m 40 sm
gaz – 1 olchin-1metr
qadam – 170 sm
chaqirim – 1 km
tosh – 8 km (taxminan)
suyam – 15-16 sm
pud – 16 kg
do‘l – 90-100 gr
chorak – 4 kg
daqiqa – 1 minut
tanob – 900 kv metr
zikr – 1 kunda
Garchi o‘lchov birliklarini eski nomlagan desakda, xalqimiz undan xo‘jalikda, savdo-sotiqda, qurilish ishlarida foydalanib kelganlar.
Hozirgi kun matematikasida miqdor birliklaridan foydalanish eski va hozirgi miqdor o‘lchovlari birliklari o‘rtasidagi farq dars mobaynida o‘quvchilarga tushuntirib borilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi, chunki bu bilan ishlatilmay yo‘qolib ketayotgan birliklarni saqlab qolishimiz mumkin. Necha asrlar davomida o‘zgarmaydigan birliklarga taklif kiritgan va yaratganlar, masalan 1,064 yil sekundni 1870 yil esa kg va metrni yaratishgan. Vaqt birliklari tabiatdan olingan, lekin soat, minut, sekund 60 raqami bilan ifodalanishga sabab qadimiy Vavilonda oltmishlik hisoblash sistemasi bo‘lgan, shuning uchun ham 1 soat 60 minut deb qabul qilingan.
Mana shunaqangi o‘lchov birliklari maktab dasturiga kiritilgandir.
Uzunlik haqidagi ma’lumotni berish 1-sinfning 2-choragindan boshlab o‘rganiladi. O‘quvchilar dastlab santimetr haqida ma’lumot oladilar va oldin ularga unchalik katta bo‘lmagan narsalarni, masalan, gugurt qutisini, cho‘plarning, qalamning uzunligini topish o‘rgatiladi. Buning uchun aniq umumiy tomonidan qabul qilingan santimetrdan foydalanishi aytib o‘tildi. O‘quvchilar santimetr haqida aniq tasavvur olishlari uchun o‘qituvchi rahbarligida santimetrning bir
qancha modellarini tayyorlashlari lozim. Daftarga 20 katakli kesma chizib, unda necha santimetr borligini bolalar bilan aniqlash kerak.
14 va 10 katakligini ham shu tarzda aniqlash mumkin.
Modellarni yechishning ikkita usuli bor:
Ustiga qo‘yish usuli.
Qo‘shib berish usuli.
1-sinfning 2-choragi oxirida o‘quvchilarga detsimetr haqida ma’lumot beriladi.
1sm 10dm
Metr haqida ham tasavvur hosil qilish uchun 1 metrli yog‘och chizg‘ichni ko‘rsatamiz. III-sinflarda uzunlik o‘lchov birliklari bilan tanishtirish davom ettiriladi, bolalarni millimetr bilan tanishtirish eng qiyin usul.
Uzunlikning yangi birligi kilometr bilan tanishtirilganda birlik haqidagi tasavvurni shakllantirish maqsadida o‘quvchilar yer ustida amaliy ishlar o‘tkazishi lozim. Shu maqsadda o‘quvchilar o‘qituvchi, boshchiligida km ga (1000 metr) masofani qancha vaqtda bosib o‘tganlarini aniqlashlari foydalidir. Tarbiyaviy suhbatlarda qaysi kasblarda ko‘z bilan chamalash mumkinligini ta’kidlash kerak. Miqdor haqidagi tasavvurni rivojlantirishda hajmi va massa bilan ta’riflanadigan xossalari bilan tanishtirish yordam beradi.
1-sinfda tanishadigan og‘irlik birligi bu kg dir. 1 kg og‘irlik tasavvurni bolalar faqat o‘zlarining amaliy ishlari asosida olishlari kerak. Taqqoslash natijasidagina bolalar 1 kg og‘irlik haqidagi real tuyg‘uni sezadilar.
Birinchi darsning o‘zidayoq pallali rejali tarozida har xil narsalarni paketga solingan 1 kg, 2 kg, 3 kg larni foydalanib tortishi bilan tanishtirish kerak. Tortish jarayonida o‘zlari qatnashishi muhimdir. Albatta o‘qituvchi oldindan tarozi haqidagi bilimlarni berish lozim.
3-sinfda o‘quvchilar yangi massa birligi gramm bilan tanishadilar. Gramm haqidagi aniq tasavvur hosil qilish uchun qo‘llari bilan massani 1 gr li bo‘lgan toshlarni o‘lchashlari va uning og‘irligini boshqa predmetlarning og‘irligini taqqoslash kerak.
Sinfga dorixona olib kirish bolalarga gr li tarozida tortish mumkin bo‘lgan narsalar haqida aytish va ko‘rsatib berish mumkin. Masalan: dori, un, shakar, choy va hokazo.
|
| |
