Qk КЛ Qс ЛМ
; ;
Qy КМ Qy КМ
L nuqta dagi qotishmaning qattiq faza miqdorini yuqoridagi formulalar asosida aniqlaymiz.
КЛ 60
Qk Qy 100 75%
КМ 80
Xulosa qilsak, 280oS temperaturada bu qotishma 75% qattiq SB kristallari, 25% suyuq eritmadan iborat bo’ladi.
2 - misol. Tarkibi 80% SB ,bilan 20% PB dan iborat qotishmaning uy temperaturasidagi fazalari va ularning miqdori aniqlansin.
80%SB li qotishmaning 20oS temperaturadagi o’rnini belgilab 1 - 1 vertikal va gorzinotal EM chiziqlar o’tkazsak, ular K nuqta da kesishadi. Ma’lumki, bu sohada qotishma SBkr bilan evtektikadan iborat bo’ladi.
Kesmalar qoidasiga ko’ra qotishmaning bu sohadagi fazalar miqdorini quyidagicha aniqlaymiz.
ЭК 67
Qk Qу 100 77% Svkr
ОМ 87
Qolganl 23% evtertika bo’ladi. Bazi hollarda qotishma fazalarining miqdorini uchburchak usulda aniqlanadi.
Qotishmaning S nuqta dagi tarkibi 100% evtertikadan iborat.
Bunda ko’rilgan AVD uchburchakning SD kesmasini 100% deb olib, A nuqta dagi tarkibli qotishma miqdorini aniqlash uchun bu nuqta dan AVD uchburchak asosiga 1 - 1 perpendikulyar chiziq o’tkazib,uni uchburchakning VD- kesmasiga tushirilsa,olingan MK chizig’i A nuqta dagi ayni qotishmaning evtertika miqdorini beradi.
O’xshash SVD va MVK uchburchaklardan ma’lumki
МК МВ МВ
; bu yerdan MKqSD ;
СД СВ СД
MV va SV kesmalar qiymatlarini tenglamaga qo’yib, MK qiymatini aniqlaymiz.
MKq 100 23%
Demak, qotishma 23 % evtertika,77% SBkr dan iborat bo’ladi.
5. 1873 -1878 yillarda D.Gibs muvozanat holatidagi qotishmalarni erkinlik darajasi bilan komponentlar, fazalar va o’zgaruvchan tashqi omillar (temperatura, bosim)ning bog’liqligini ko’rsatuvchi matematik ifoda - fazalar qoidasini yaratadi.
SqK-FQUt
Bu yerda K - komponentlar soni, F- fazalar soni,Ut - o’zgaruvchan tashqi omillar.
Agar o’zgarmas bosimli va konsentrasiyali qotishmaning faqat temperaturasi o’zgarsa, unda yuqoridagi formula quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi.
SqK-FQ1
Bu formulani sof metall va ikki komponentli qotishmaga tatbik etib ko’raylik.
Ma’lumki, sof metall bir komponentli bo’lib,u kritik temperaturada ikki fazaga (suyuq va qattiq) uy temperaturasida esa qattiq fazaga egadir.
Agar K q1,F q 2 bo’lsa,metallning erkinlik darajasining topish uchun bu ko’rasatgichlarni yuqoridagi formulaga qo’ysak,unda sq12Q1q0 bo’ladi. Shuni ko’rsatadiki,ayni Sharoitda sistema muvozanat holatda bo’ladi.
Metallning temperaturasi kritik temperaturadan ortsa yoki kamaysa fazalarning muvozanat holati buziladi. Demak, bu holatni saqlash uchun temperaturani o’zgartmaslik kerak.
Endi fazalar qoidasini ikki komponentli RV - SB qotishmaning suyuq eritma sohasiga tatbik etib ko’raylik. Ma’lumki,bu qotishmada Kq2, Fq1, unda Sq2-1Q1q2 bo’ladi.
Bu Shunii ko’rsatadiki, qotishmaning ayni sohasida temperaturasini va komponentlar konsentrasiyasini ma’lum chegarada o’zgartirish mumkin, bunda fazalar saqlanib qoladi. Bu qoida asosida qotishmalarning holat diagramma sohalariga tegishhli fazalarni, binobarin texnologik ishlov berish rejimini to’g’ri belgilash mumkin.
|
