M
= 3U
BO‘S
tanlanadi, bu yerda
U
BO‘S
–
tranzistor ochiladigan kuchlanish. Demak, yuqoridagi tranzistor doim ochiq holatda
bo‘lib to‘yinish rejimida bo‘ladi va invertor tokini cheklash
uchun xizmat qiladi
(dinamik yuklama). VT0 stok toki kattaligi quyidagi
formula bilan aniqlanadi
(6.7) .
Agar kalit kirishi X ga U
0
KIR
U
BO‘S
kuchlanish berilsa (mantiqiy nol), VT1
tranzistor berk bo‘ladi, kalit orqali 10
-9
-10
-10
A tok oqib o‘tadi, chiqishdagi
kuchlanish esa
bo‘lib kuchlanish manbai qiymatiga yaqin bo‘ladi:
U
ChIQ
E
M
(mantiqiy bir).
Agar kalit kirishi X ga
U
0
KIR
U
BO‘S
kuchlanish berilsa, u holda VT1 tranzistor
ochiladi va to‘yinish rejimiga o‘tadi, bu vaqtda stok toki
I
S1
ifoda orqali aniqlanadi,
faqat
U
SI0
=E
M
deb olinadi.
.
VT1 tranzistorning to‘yinish rejimidagi kanal qarshiligi
.
I
S1
tokni
kanal qarshiligi R ga ko‘paytirib, chiqish kuchlanishini olamiz
.
Amaliyotda
U
1
KIR
E
M
(6.9) dan ko‘rinib turibdiki, kichik chiqish kuchlanishi
qiymatini
U
ChIQ
ta’minlash uchun
V
0
V
1
nisbat bajarilishi kerak. V kattaligi kanal
kengligini uning uzunligiga nisbati bilan aniqlanadi (
Z/L).
Bu kalit kichik tezkorlikka ega, chunki chiqish impulsining
fronti tranzistor
parametrlari bilan emas, balki chiqish sig‘imi zaryadini
nochiziqli yuklama
tranzistoridan chiqishi bilan aniqlanadi, bu qarshilik qiymati esa yuzlab kOmlarga
yetadi.
MDYa – tranzistorlarda bajarilgan kalit sxemalar. Bir turdagi MDYa –
tranzistorlarda bajarilgan kalit sxemalarning kamchiligi bo‘lib shu hisoblanadiki,
boshqaruvchi tranzistorning ulangan holatida kalit orqali tok oqib o‘tadi. Bu tok juda
zarur hisoblanmaydi, chunki maydoniy tranzistorning o‘rnatilgan toki amalda nolga
teng bo‘ladi. Komplementar MDYa (kanal o‘tkazuvchanligi qarama –
qarshi
bo‘lgan tranzistorlarda) bajarilgan kalit sxemalar bu kamchiliklardan holi (65 -
rasm). Bu kalitda ikkala tranzistor zatvorlari o‘zaro bog‘lanib yagona kirish hosil
qiladilar.
Stoklar birlashib
yagona chiqish hosil qiladilar
,
istoklar esa asos bilan
birgalikda mos ravishda kuchlanish manbai va umumiy shinaga ulanadilar.
Ikkala tranzistor yagona kirish signali bilan boshqariladi. Lekin, bu
tranzistorlarning bo‘sag‘aviy kuchlanish
U
BO‘S
qiymatlari bir –
biriga teskari
ishoraga ega bo‘lganligi sababli, kirish darajalarining ixtiyoriy qiymatida bu
tranzistorlar turli holatda bo‘ladilar. Bir tranzistor ochiq bo‘lganda, ikkinchisi berk
bo‘ladi. Haqiqatdan ham, agar kirishga X=
U
0
KIR
signal berilsa, VT0 zatvori asosga
nisbatan manfiy potensialga ega bo‘ladi
U
0
KIR
-E
M
=-E
M
.
Demak, VT0 ochiq holatda bo‘ladi. Bu vaqtning o‘zida VT1 tranzistor
zatvoridagi potensial asosga nisbatan bo‘sag‘aviy kuchlanishdan kichik qiymatga
ega bo‘ladi va bu tranzistor berkiladi. Agar kirishga x=
U
1
KIR
signal berilsa, VT1
ochiladi, VT0 tranzistor esa berkiladi, chunki endi uning zatvoridagi kuchlanish
asosga nisbatan quyidagiga teng bo‘ladi
.
Shunday qilib, ixtiyoriy stasionar holatda sxema
tranzistorlaridan biri
berk holatda bo‘ladi, shu sababli sxema manbadan deyarli quvvat iste’mol qilmaydi.
Ammo sxema qayta ulanish jarayonida, biror juda kichik
vaqt mobaynida ikkala
tranzistor ochiq holatda bo‘ladi, chunki ikkinchisi berkilib ulgurmagan bo‘ladi.
Komplementar MDYa – tranzistorlarda yasalgan kalit sxemalar bir turdagi MDYa –
tranzistorlarda yasalgan kalit sxemalarga nisbatan o‘n marta kam quvvat iste’mol
qiladi. Lekin, sxemalarning tezkorligi bir xil bo‘lib kalit chiqish sig‘imining qayta
zaryadlanish vaqti bilan belgilanadi
Xulosa:
Men bu mustaqil ishda tranzistorli mantiq (TTM) elementlar keng tarqalgan va
ko'p ishlab chiqariladigan RIS lar haqida ko‘proq ma`lumotlarga ega bo‘ldim va .
Murakkab invertorli TTM ME sxemalari bilan tanishib chiqdim. TTM elementning
ish mexanizmini ko'rib chiqdim.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. X.K.Aripov . “ELEKTRONIKA”. 2012
2. Raxmatullayev M. “Umumiy fizika kursi”. Mexanika, “O‘qituvchi”,1995.
3. Х.К. Арипов, Н.Б. Алимова, З.Е. Агабекова, Ж.Т. Махсудов. Аналоговая
и интегральная схемотехника. Т.: ТЭИС, 2000. 90 с. 4. N. Yunusov, I.S.
4. Andreyev, A.M. Abdullayev, Х.К. Aripov, Y.O. Inog'omova. Elektronika
bo‘yicha asosiy tushuncha va atamalarning o‘zbekcha-ruscha-inglizcha izohli
http://fayllar.org
