Reja: Transportning paydo bo‘lishi va taraqqiyoti to‘g‘risida ma’lumot

1 2

Mavzu: Transport tizimining umumiy tavsifi.
Reja:
1. Transportning paydo bo‘lishi va taraqqiyoti to‘g‘risida ma’lumot.
2. Transport tizimining rivojlanishida ishlab chiqarish sanoatining ahamiyati.
3. Hozirgi zamon transport tizimi tushunchasi, uning tarkibi va tavsifi.
4. Transportning moddiy ne’matlar ishlab chiqarishdagi o‘ziga xos xususiyatlari.

Transport vositasi kishilik jamiyati tarixi bilan chambarchas bog‘liqdir. Mehnat qurollari va vositalari hamda kishilarning bir yerdan ikkinchi yerga ko‘chirilishisiz biron iste’mol mahsuloti yaratish ham, boshqa biron oqilona faoliyat ham bo‘lishi mumkin emas.
Dastlabki davrlarda odamlar o‘zlarining transportga bo‘lgan ehtiyojlarini oddiy vositalar bilan qondirganlar. O‘zlariga zarur bo‘lgan ozuqalarni, mehnat vositalarini, kiyim-kechak tayyorlash yoki qulay uy-joy sharoitini yaratish uchun zurur bo‘lgan materaillarni, shuningdek, yoqilg‘ini (asosan o‘tinni) o‘zlari ko‘tarib tashiganlar yoki sudraganlar. Keyinchalik esa har xil hayvonlarni o‘rgatish va ularni ko‘paytirish orqali, yuk va odamlarni ko‘proq o‘shalardan foydalangan holda tashiganlar.

Vaqtlar o‘tishi bilan mehnat unumdorligining o‘sishi, metalldan yasalgan qurollarning paydo bo‘lishi va takomillashuvi, chorvachilikning rivojlanishi, transport vositalarining yanada kengayishi va rivojlanishini taqozo etdi.
Arzon mehnat evaziga ulkan inshootlar, shaharlar qurildi, davlatlar paydo bo‘ldi. Bularning hammasi kishilarning transportga bo‘lgan ehtiyojlarini yanada oshirdi. Buyumlarni almashtirish va savdo-sotiqning o‘sishi, bojxona va boshqa shu kabi to‘lovlar yig‘ish, bosqinchilik va mudofaa urushlari dengiz transportining tez rivojlanishiga olib keldi.
Dengiz transportining takomillashuvi bilan birga, daryo transporti ham paydo bo‘ldi va rivojlandi. Keyinchalik quruqlikda harakatlanuvchi transport ham rivojlana boshladi.

Zamonlar o‘tishi bilan transportning ba’zi bir turlarini ham takomillashtirishdi. Ishlab chiqarish kuchlarining o‘sishi bilan katta-katta shaharlar paydo bo‘lib, ularda hunarmandchilik, savdo-sotiq rivojlana boshladi.
Keyinchalik bir qancha omillarga ko‘ra sotishga mo‘ljallangan tovarlarning ortga borishi transportga bo‘lgan ehtiyojni o‘stirdi. Shu sababdan ko‘pchilik mamlakatlarda yuk tashish uchun dengiz va daryo, yo‘l va suv inshootlarini kengaytirish ishlariga katta ahamiyat berila boshladi.
XVIII asrning ikkinchi yarmida texnika sohasidagi keskin o‘zgarish, ayniqsa, mashina yordami bilan mashina ishlab chiqarish savdo-sotiqning o‘sishiga katta ta’sir ko‘rsatdi va bu davr “sanoat inqilobi” davri bo‘ldi.
Shuning uchun ham sanoatning rivojlana boshlashi bilan bir qatorda transport ham yangi asosdagi texnika talabi bilan rivojlana boshladi.

1 2

Download 0.71 Mb.