|
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
Pdf ko'rish
|
| bet | 215/352 | | Sana | 23.01.2024 | | Hajmi | 44,19 Mb. | | #143802 |
Bog'liq 46-44-PB
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 1, ISSUE 7, 2023. OCTOBER
ResearchBib Impact Factor: 8.654/2023 ISSN 2992-8869
244
Beruniy 160 dan ortiq aasrlar yaratagan bo‘lsa ham, hozirda bizga uning faqat 30
dan ortiq asari ma’lum. Qolgan asrlari yo bizgacha yetib kelmagan yoki ularning
ayrimlari jahon kutubxonalarida saqlanmoqda. Ularni dunyo kutubxonalari hamda
shaxsiy kutubxonalardan izlashni davom ettirish zarur. Chunki Beruniyning har bir
asari biz uchun qimmatbaho va tengi yo‘q meros sanaladi.
Beruniyning o‘zi “Mening hamma istaklarim, butun vujudim ilm tarqatishga
qaratilgandir va men buni o‘zim uchun eng ulug‘ baxt deb bilaman”, - deya
ta’kidlaydi va bu so‘zlari tom ma’noda biz uchun ham chorlov bo‘ladi desak,
mubolag‘a bo‘lmaydi. U haqda Krachovskiy shunday deydi: “Beruniy… qiziqqan
sohalarni sanab chiqishdan ko‘ra, qiziqmagan sohalarini sanab chiqish osonroq”.
Olimning bizgacha yetib kelgan asarlari orasida “Mineralogiya” asari alohida
o‘rin tutadi. Ushbu asar 30 dan ziyod qimmatbaho toshlar va minerallarning
nomlari, ulardagi fizik va kimyoviy xossalarni aniqlash, eritib sinab ko‘rish,
konlarda mavjud bo‘lgan deyarli hamma qimmatbaho toshlar va turli xil ma’danlar
va ularning qotishmalari haqidagi ilmiy ma’lumotlarni o‘zida jamlagan. Ushbu
asardan bugungi kunda konchilik uchun ma’lumotlar manbasi sifatida samarali
foydalanish mumkin. Mazkur asarda nafaqat mineral moddalar va ularning
xususiyatlari haqida ma’lumotlar berilgan, balki butun tabiat, insoniyat, sezgilar,
insonlarning ehtiyojlari, Ollohning buyuk va sharafliligi to‘g‘risida ham
mulohazalar keltirilib o‘tilgan. Ushbu asrda oltin va kumushni olim shunday
ta’riflaydiki, Olloh oltinni yaratib, uni keraksiz moddalardan tozlashni ham
insonlarga o‘rgatgan, qizdirib, tozalangan sof oltinning narxi qanchalik yuqori
bo‘lsa, qalbi pok, nohaqliklardan yiroq insonning ham qadri xalq o‘rtasida shunday
bo‘lishi haqida aytadi. Yana insonlarni hayvonlardan ajratib turuvchi yagona narsa
bu – aql ekanligi ta’kidlab o‘tilgan. “Inson ega bo‘lgan sari unga yanada ko‘proq
ega bo‘lishga intiladigan narsa chin lazzat bag‘ishlaydi. Ilgari bilmaganini bilganida,
inson jonining holati shunday bo‘ladi”
7
. Beruniy o‘z asarlarida borliqdagi jonsiz
narsalar bilan insonlarni, ulardagi his-tuyg‘ularni shu qadar uyg‘unlashtirganki,
uning mahoratiga til ojiz, bu bilan Beruniyning yana bir yangi qirrasi kashf etildi.
Beruniyning shunday o‘ziga xos jihati aniqlandiki, agar u o‘z asarlarida boshqa
olimlarning
asarlaridagi
ma`lumotlardan
foydalanadigan
bo‘lsa,
bu
7
Abu Rayhon Beruniy. Qimmatbaho javohirlar haqida bilimlar kitobi. – Toshkent: “O`zbekiston milliy
ensiklopediyasi”, 2017.
|
| |
