|
İşgüzar ünsiyyət elm və akademik intizam kimi
|
| bet | 2/113 | | Sana | 25.03.2024 | | Hajmi | 374.31 Kb. | | #176954 |
Bog'liq R y il r Yegan Q hr manova (1)İşgüzar ünsiyyət elm və akademik intizam kimi. “Həyatda uğur qazanmaq üçün insanları idarə etmək qabiliyyəti istedad sahibi olmaqdan daha vacibdir”. Bu fikri ingilis təbiətşünası və yazıçısı Con Lebbock (1834-1913) söyləmişdir.
Ünsiyyət insan şüurunun formalaşması üçün vacib şərtdir. Onu da qeyd edək ki, canlı varlıqlar içərisində yalnız insanın şifahi nitqi var, bütün digər canlı varlıqlar, o cümlədən heyvanlar sözsüzdür. Ünsiyyət insan şəxsiyyətinin formalaşması, hər bir insanın cəmiyyətin üzvü kimi normal inkişaf etməsi, insanın ruhi və fiziki sağlamlığının yaranması, başqalarını və özünü tanıması prosesi kimi fəaliyyət göstərir. Eyni zamanda ünsiyyət ayrıca fərdlər, qruplar və birliklər arasında ünsiyyət zəminində yaranan, fəaliyyət göstərən hər hansı bir insan cəmiyyətinin mövcudluğu üçün bir amil və şərt kimi çıxış edir. Ünsiyyət olmadan insan fəaliyyətinin heç bir sahəsi mümkün deyil. Bu mənada ünsiyyət ehtiyacı insanın əsas ehtiyaclarından biridir. Antik dövrdən bu günə qədər həmin ehtiyacı ödəmək qaçılmaz bir zərurət olmuşdur.
Ünsiyyət, rabitə mövzusu əsrlər boyu ayrı-ayrı fənlər çərçivəsində nəzərdən keçirilmişdir. Yalnız XX əsrdə rabitə xüsusi elmi araşdırma mövzusu olmuş, nəticədə rabitə nəzəriyyəsini meydana gətirmişdir.
Rabitə mövzusu antik dövrdə Qədim Yunanıstanda tətbiq edilmiş, məntiq (yunan dilində loqotip – söz, anlayış, düşüncə, səbəb) və ritorikanın tədqiqat obyekti olmuşdur. Qədim Yunanıstanın klassik dövründə inkişaf etmiş demokratiya şəraiti inandırmaq, mübahisə etmək bacarığına, ictimai nitq sənətinə ehtiyac olduğunu üzə çıxarmışdır. Makedoniyalı İsgəndərin fəthinin Yaxın və Orta Şərqdə yayıldığı zaman yunan mədəniyyətinin xarici mühitdə yaşaması naminə dili öyrənmək vacib bir vəzifəyə çevrilmişdir. Odur ki, dil ritorikanın, qrammatikanın və dialektikanın tədqiqat mövzusu kimi alimlər tərəfindən öyrənilmişdir. Ancaq sosiologiya, psixologiya elmləri özlərini sosial-kommunikativ elmlər kimi tanıda bilmədi. XX əsrdə isə vəziyyət kökündən dəyişdi. Belə ki, dilçilikdə bir elmi inqilab baş verdi. Dilçilik elminin içərisində semiotika (yunanca semeion – işarə) meydana gəldi. Semiotika məlumatı saxlayan və ötürən müxtəlif işarə sistemlərinin istehsalını, quruluşunu və fəaliyyətini araşdıran elm oldu. Görkəmli Sovet ədəbiyyatşünası, kulturoloq və semiotik Yu. Lotman semiotikanı rabitə sistemləri və rabitə prosesində istifadə olunan əlamətlər elmi olaraq təyin etmişdir. Onu da qeyd edək ki, sosial psixologiya kimi bir elmin meydana çıxması ünsiyyət problemlərinin mərkəzi yer almasına geniş imkan yaratdı. Sosial psixologiya çərçivəsində ünsiyyət məlumat mübadiləsi kimi, interaktiv ünsiyyət birgə fəaliyyətin bir təşkilatı kimi, insanların bir-biri tərəfindən qarşılıqlı anlaşması, pertseptiv (tədqiqatçılıq, yaradıcılıq) rabitə kimi öyrənilməyə başlandı.
|
| |
