|
S. F. Amirov, M. S. Yoqubov, N. G’. Jabborov elektrotexnikaning nazariy asoslari
|
| bet | 43/52 | | Sana | 20.01.2024 | | Hajmi | 173,17 Kb. | | #142085 |
Bog'liq S. F. Amirov, M. S. Yoqubov, N. G’. Jabborov elektrotexnikaning 2.11.
Induktiv
bog'langan
zanjirlar.
O'zaro
bog'lanish
koeffitsiyenti
2.11.1. Umumiy ma'lumotlar
Agar elektr zanjirning bir elementidagi tokning o'zgarishi
zanjirning boshqa elementida EYuK paydo bo'lishiga sabab bo'lsa, u
holda bu elementlar o'zaro induktiv bog'langan, paydo bo'ladigan
EYuK esa o'zaro induksiya EYuKi deyiladi.
Ikki elementning induktiv bog'lanish darajasi bog'lanish
koeffitsiyenti yordamida tavsiflanadi:
2
1
L
L
M
k
,
bu ifodada
M
-zanjir elementlarining o'zaro induktivligi,
L
1
va
L
2
-
zanjir elementlarining xususiy induktivliklari.
Induktiv bog'lanish koeffitsiyenti har doim birdan kichik
bo'lishligini ko'rib chiqamiz.
Nisbatan katta o'lchamli ikkita induktiv g'altak berilgan bo'lsin
(2.27-rasm). G’altaklarning har bir o'rami bir xil magnit oqimi bilan
ilashgan bo'lsin. 2.27-rasm, a da birinchi g'altakdan
i
1
tok o'tgan
holat uchun magnit maydonining tasviri ko'rsatilgan. Birinchi g'altak
o'ramlari o'zinduksiya magnit oqimi
Ф
11
, ikkinchi g'altak o'ramlari
esa o'zaro induksiya magnit oqimi
Ф
12
, bilan ilashgan. Birinchi va
ikkinchi g'altaklarning o'zinduksiya va o'zaro induksiya ilashish
magnit oqimlari quyidagicha aniqlanadi:
,
,
21
2
21
11
1
11
Ф
w
Ф
w
bunda
w
1
va
w
2
- g'altaklardagi o'ramlar soni.
O’zaro induksiya oqimlari (
21
va
12
) va ilashish oqimlari (
21
va
12
) indeksidagi birinchi raqam oqimning qaysi kontur bilan
ilashayotganligini, ikkinchisi esa shu oqimni hosil qilgan tok qaysi
konturga tegishliligini bildiradi.
Ta'rif bo'yicha birinchi g'altakning induktivligi va g'altaklarning
o'zaro induktivligi quyidagilarga teng:
,
1
11
1
1
11
1
i
Ф
w
i
L
.
1
21
2
1
21
21
i
Ф
w
i
M
M
ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI
114
G’altakdan o'tadigan tok va o'zinduksiya magnit oqimining
musbat yo'nalishlarini o'ng vint qoidasiga ko'ra tanlaymiz, shuning
uchun
i
1
> 0
bo'ladi va
1
11
/ i
nisbat har doim musbat qiymatga ega.
O'zaro induksiya oqimining musbat yo'nalishi esa ixtiyoriy va
shuning uchun
1
21
/ i
nisbat (musbat yoki manfiy) ishorali bo’lishi
mumkin.
2.27-rasm, b da faqat ikkinchi g'altakdan
i
2
tok o'tayotgan holat
uchun magnit maydonining tasviri berilgan. Ta'rif bo'yicha
.
,
2
12
1
2
12
12
2
22
2
2
22
2
i
Ф
w
i
M
M
i
Ф
w
i
L
Amalda ikki g'altakning o'ramlari bir xil bo'lmagan (bir-biridan
farq qiladigan) magnit oqimlar bilan ilashadi, shuning uchun har
doim
k < 1
bo'ladi.
O'zaro induktiv bog'lanish koeffitsiyenti qiymatini g'altaklarni
bir-biriga nisbatan siljitish bilan o'zgartirish mumkin. G’altaklari bir-
biriga nisbatan siljishi mumkin bo'lgan asbob variometr deb ataladi.
|
| |
